Morgunblaðið - 13.05.1989, Blaðsíða 34
34
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. MAÍ 1989
Minning:
Guðmundur Olafs-
son frá Króki
Fæddur 20. desember 1888
Dáinn 2. maí 1989
í dag er kvaddur^ tengdafaðir
minn, Guðmundur Ólafsson frá
Króki í Ásahreppi, sem lést á
Landakotsspítala 2. maí sl.
Eftir langan dag er gott að
hvílast göngumóðum, Og vissulega
var dagurinn orðinn langur hjá
Guðmundi, lengri en hjá flestum
samferðamönnum, því hann hélt
upp á heillar aldar afmælið sitt 21.
desember í vetur. Það var stór stund
hjá afkomendum hans sem voru
saman komnir og glöddust með
honum í tilefni dagsins. Við horfð-
um undrandi á þennan síunga öld-
ung, sem sat meðal okkar, sýndi
okkur glaður nýja silfurbúna staf-
inn sinn og lék á als oddi. Það var
varla nokkur ellimörk á honum að
sjá, utan hvað sjónin var orðin döp-
ur og hafði verið um nokkurt skeið.
Hann riljaði upp liðna daga og við
vissum að þar var engin feilnóta
slegin því minni hans var með ein-
dæmum. Guðmundur fæddist 20.
desember 1888 að Króki í Ása-
hreppi. Þar hafði um langan tíma
verið feijustaður við Þjórsá. For-
eldrar hans voru Ólafur Gunnlaugs-
son feijumaður í Króki og Guðrún
Magnúsdóttir frá Hnausi í Flóa.
Guðmundur, sem var yngstur
íjögurra systkina, missti móður sína
ungur, en ólst upp hjá föður sínum
og ráðskonu hans, Guðrúnu Símon-
ardóttur.
Eitt ár í bemsku dvaldi Guð-
mundur að Elliðavatni í Reykjavík,
það var þegar Suðurlandsskjálft-
amir frægu gengu yfir 1896. Ekki
kann ég að greina frá nöfnum þess
ágæta fólks sem þar bjó, en Guð-
mundur mun hafa átt þar góða vist
og minntist þess jafnan með hlýju.
En í Króki við Ejórsá var hans vett-
vangur og þó nafnið Krókur láti
ekki mikið yfir sér, langar mig að
fullyrða að varla finnst fegurra
bæjarstæði en þar. Þaðan sem bær-
inn stendur á háum hól, sér vítt og
breitt um grösugar sveitir og fjalla-
sýn svo fögur og tignarleg sem
hugsast getur. Þjórsá breiðir úr sér
í fallegri bugðu á víðáttumiklum
ejTum fyrir neðan hólinn, og má á
góðviðrisdögum oft sjá sjálfa Heklu
í reisn sinni spegia sig þar.
Skyldi ekki ungan dreng, sem
hefur slíka tign náttúmnnar fyrir
augum hvem dag, hafa dreymt
stóra drauma. Skyldi ekki slíkt
umhverfi ásamt hollum störfum í
skjóli ástvina hafa átt sinn þátt í
að móta þennan heilbrigða mann
til líkama og sálar. Ég er ekki í
vafa um það.
Ekki veit ég hvemig draumamir
hans Guðmundar hafa verið um
aldamótin, eða hveijar voru langan-
ir hans og þrár, en eitt er víst,
honum var ætlað hlutverk.
Árið 1915 kvæntist hann Guð-
rúnu Gísladóttur frá Árbæjarhelli í
Holtum, og taldi hann það jafnan
sína mestu gæfu. Saman hófu ungu
hjónin búskap í Króki, í fyrstu á
móti Ólafi föður Guðmundar, en
fljótlega tóku þau alfarið við búinu.
Dvaldi Ólafur síðan hjá þeim til
dauðadags. Saman eignuðust þau
Guðmundur og Guðrún fjórtán
mannvænleg böm. Það má nærri
geta að slíkur hópur hefur krafist
mikils, þar sem fátækt var mikil
og allar aðstæður erfiðar, en Guð-
mundur lét sér fátt fyrir bijósti
brenna, hann hafði í nokkur ár sótt
sjó á vetrarvertíðum eins og gjarnan
tíðkaðist á þeim timum ýmist frá
Þorlákshöfn eða Suðumesjum, og
hélt hann þvi áfram enn um skeið.
Ekki er að efa, að kvíði og erfiði
hafa orðið hlutskipti ungu konunnar
með bömin, að þreyja þorrann og
góuna þegar heimilisfaðirinn var
víðs fjarri. Það segir sig einnig
sjálft að mikil gleði hefur verið yfir
heimkomu hans, sem eins og al-
gengt var kom að sjálfsögðu fær-
andi hendi með blessað nýmetið frá
sjónum. Það hefur án efa átt sinn
þátt í að koma þessum myndarlega
hópi til manns.
En gæfan er fallvölt. Það kemur
í ljós að húsmóðirin á Króki hefur
tekið illkynjaðan sjúkdóm, sem á
stuttum tíma vinnur sitt verk. Og
dag einn stendur Guðmundur yfír
moldum ástkærrar eiginkonu, sem
fellur í valinn í blóma lífsins frá
bamahópnum sínum. Og er þá að-
eins Iiðin vika frá andláti Ólafs föð-
ur hans. En Guðmundur tekst á við
vandann. Hann var ekki af þeirri
gerðinni að leggja upp laupana.
Hann var ekki af þeirri gerðinni
að leggja upp laupana. Hann heldur
TENGSL
Í40ÁR
I tilefni 40 éra afmælis Sambandslý&veldisins Þýskalands
ver&ur haldiö málþing á Hótel Sögu, föstudaginn 19. mai kl.
13.00-17.00. A málþinginu ver&ur fjalla& um samsklpti fslands
og Sambandslý&veldisins Þýskalands undanfarna fjóra áratugi
og framtífi þeirra.
13.00 Setning. Hans Hermann Haferkamp, sendiherra
Sambandslý&veldisins Þýskalands á fslandi
13.15 Ávarp Steingríms Hermannssonar, forsætisrá&herra
13.30 Erindi:
Dr. Gýlfi Þ. Gíslason, prófessor Háskóla fslands
Þrof. Dr. Ulrich Groenke, frá háskólanum í Köln
Dr. Heinrfch Pfeiffer,
Alexander-von-Humboldt-Stiftung, Bonn
Dr. Christian Roth, forstjóri ISAL
15.00 Kaffihlé
15.30 Pallbor&sumræ&ur
20.00 Kvöldver&ur í Vl&ey
Veislustjórar: Úlfar Þór&arson og
Þorvar&ur Alfonsson
v
A&gangur a& málþinginu er ókeypis en fyrir kvöldverb í Vi&ey
grei&ast kr. 3.000.
ÞÁTTTAKA TILKYNNIST GOETHE-INSTfTUT í SÍMA 16061
Alexander von Humboldt félagiö á íslandi,
Botschaft der Bundesrepublik Deutschland,
Daad-félagiö á fslandi, Germania og Goethe-lnstitut
MI^^EPUBUK
saman hópnum sínum og reynist
þeim hinn traustasti og besti faðir.
Hann var búinn þeim kostum sem
flestir myndu kjósa. Hógværð og
æðruleysi, heiðarleiki og trú-
mennska, ásamt hjartahlýju og
hreinu hugarfari í hvívetna. Sam-
fara þessum kostum bjó hann yfír
ótrúlegu líkamlegu atgervi og
hreysti, svo að segja til hinstu
stundar.
Slíka fyrirmynd er hollt bömum
að alast upp við, enda ber systkina-
hópurinn þess merki, því leitun er
að öðm eins afbragðs fólki og systk-
inunum frá Króki sem ég var svo
lánsöm að tengjast. Systkinin lifa
öll föður sinn utan yngsti sonur
hans, Gísli, sem féll frá mjög
skyndilega árið 1977. Var það að
sjálfsögðu öldruðum föður þung
raun.
Guðmundur hætti búskap árið
1952 og fór fljótlega eftir það til
Reykjavíkur og settist að hjá syni
sínum, Ólafi, og konu hans, Jó-
hönnu Kristjánsdóttur. Þar átti
hann athvarf til dauðadags. Og ég
held það sé álit okkar allra að þau
hjón hafi reynst honum eins vel og
hugsast getur með ástríki og stakri
umhyggju þar til yfír lauk. Eiga
þau miklar þakkir skilið.
Guðmundur var ekki sestur í
helgan stein þótt hann brygði búi.
Hann var fljótlega kominn í störf
á mölinni, og-undir eins búinn að
geta sér orðspor fyrir dugnað og
trúfesti eins og hans var von og
vísa.
Hann starfaði hjá Bæjarútgerð
Reykjavíkur til 84 ára aldurs, en
þá var sjón hans farin að daprast
svo að honum var nauðugur einn
kostur að hætta. Ekki þótti honum
það góður kostur. En Guðmundur
var laginn við að semja sig að að-
stæðum. Hann hafði ómælda
ánægju af að spila og var slunginn
í brids. Hann var mikill lestrar-
hestur og átti heilmikið safn bóka.
En þar kom að hann varð að láta
undan fyrir sjóndepmnni, bæði spil
og bækur urðu að víkja. En Guð-
mundur æðraðist ekki, hann hlust-
aði á útvarp eða upplestur af spól-
um. Hann hafði ánægju af að hitta
fólk. Minni hans og frásagnarlist
var viðbrugðið. Hann fylgdist með
öllu og hafði ákveðnar skoðanir og
sagði þær umbúðalaust. Þar kom
enginn að tómum kofunum.
Ánægjulegast þótti honum þegar
böm hans og barnaböm litu inn.
Hann hafði fyrir dægradvöl að
fregna af bamsfæðingum í fjöl-
skyldunni og hélt þeirri tölu betur
til haga en flestir aðrir. En afkom-
endur hans em nú um 128.
Hér hefur verið stiklað á stóm,
og margt er trúlega ósagt um þenn-
an mæta mann. Eg vildi að ég hefði
notað þau tækifæri betur sem mér
buðust til að hitta hann og heyra
hann segja frá. Maður sem man
tímana tvenna var ekki ósönn lýsing
á Guðmundi, maður með slíka
glöggskygni sem man eftir sér
löngu fyrir aldamót og hefur horft
á og upplifað þvílíkar byltingar í
þjóðlífinu, hafði að sjálfsögðu frá
mörgu merkilegu að segja, ef við
máttum vera að því að hlusta.
Ég var aðeins unglingur þegar
ég hitti hann fyrst, en ég man enn-
þá þétta hlýja handtakið hans þegar
hann heilsaði mér. Með minninguna
um það vil ég kveðja tengdaföður
minn og þakka honum það fordæmi
sem hann gaf okkur öllum sem
þekktu hann. Börnum hans og
venslafólki bið ég allrar blessunar.
Dagbjört
Ó dauði, taktu vel þeim vini mínum
sem vitjað hefur þreyttur á þinn fund.
Oft bar hann þrá til þín í huga sínum
og þú gafst honum traust á banastund.
Nú leggur hann það allt, sem var hans auður,
sitt æviböl, sitt hjarta að fótum þér.
Er slíkt ei nóg? Sá einn er ekki snauður
sem einskis hér á jörðu væntir sér.
(Tómas Guðmundsson.)
Hann afí í Króki, eins og ég kall-
aði hann alltaf, er dáinn og langar
mig að minnast hans með nokkrum
fátæklegum orðum. Ekki ætla ég
að rekja ættir hans, til þess eru
aðrir færari en ég.
Hann fæddist í Króki í Ásahreppi
21. desember 1888 og var því á
101. aldursári er hann lést. Foreldr-
ar hans voru Ólafur Gunnlaugsson,
bóndi í Króki og kona hans, Guðrún
Magnúsdóttir. Hann giftist 1915
Guðrúnu Gísladóttur frá Árbæjar-
helli. Eignuðust þau 14 börn og eru
13 á lífí. Eitt þeirra, Gísli, lést 1977,
langt um aldur fram.
Ekki hefur lífið alltaf verið dans
á rósum hjá afa því hann missti
konuna 1935 frá stóra bamahópn-
um sínum, það yngsta var aðeins
3ja ára. í þá daga var ekki algengt
að karlmenn héldu heimilinu saman
ef konan féll frá en afi vildi ekki
tvístra hopnum sínum og með hjálp
eldri bama sinna tókst honum að
koma þeim öllum á legg, þó oft
hafí það víst verið erfítt, því þá var
enga utanaðkomandi hjálp að fá.
Minningamar sópast að er ég læt
hugann reika til bemskuáranna í
Króki, en þar dvaldist ég að mestu
fyrstu fjögur ár ævi minnar, og
má því segja, að afi hafi leitt mig
fyrstu skrefín. Eftir að ég flutti að
Kálfhóli, mátti ég aldrei vita af ferð
í Krók án þess að fara með og
dvelja um lengri eða skemmri tíma
hjá afa, sem mér fannst alltaf vera
bestur af öllum, og alltaf var tími
til að sinna lítilli telpu og leiða hana
með sér i fjárhús og fjós og til
annarra verka. Svo er kvöld var
komið og afí fór að bæta í tóbaks-
baukinn sinn, settist ég í fangið á
honum og tíndi kornin sem framhjá
Birting
afinælis-
ogminning-
argreina
Morgunblaðið tekur af-
rnæiis- og minningargreinar
til birtingar endurgjaidslaust.
Tekið er við greinum á rit-
stjórn blaðsins á 2. hæð í Aðal-
stræti 6, Reykjavík og á skrif-
stofu blaðsins í Hafnarstræti
85, Akureyri.
í minningargreinum skal hinn
látni ekki ávarpaður. Ekki eru
tekin til birtingar frumort ljóð
um hinn látna Leyfílegt er að
birta tilvitnanir í Ijóð eftir þekkt
tsjom Bjamason
sör-áSr
Jón Jónsson, tré-
smiður — Minning
skáld, og skal þá höfundar get-
ið. Sama gildir ef sálmur er birt-
ur. Meginregla er sú, að minn-
ingargreinar birtist undir fullu
nafni höfundar.
Við birtingu afmælisgreina
gildir sú regla, að aðeins eru
birtar greinar um fólk sem er
70 ára eða eldra. Hins vegar eru
birtar afmælisfréttir með mynd
í dagbók um fólk sem er 50 ára
eða eldra.
fóru í litla nefíð og hnerraði þess
ósköp. Loks skreið ég í holuna fyr
ir ofan afa því þar vildi ég hels'
sofa. Slíkar eru minningar mínai
um afa, alltaf þetta sama jafnaðar
geð á hveiju sem gekk.
Árið 1955 fluttist hann ti
Reykjavíkur til Ólafs sonar síns oj
Jóhönnu konu hans og hefur hani
'búið þar síðan við góða umönnun
Þó var hann fyrstu sumrin á Kálf
hóli því hann vildi ekki slíta si£
alveg frá sveitinni.
Hann fór að vinna í fiskvinnsh
hjá Bæjarútgerð Reykjavíkur þegai
hann flutti suður og átti hann aldr
ei í neinum vandræðum með a(
aðlaga sig svo gjörbreyttum að
stæðum. Veit ég að samstarfsfóll
hans hugsaði til hans með hlýjun
hug er hann lét af störfum, 84 ár:
gamall. Afi var mjög em fram í
síðustu daga og fylgdist vel mei
öllum sínum afkomendum, sem en
orðnir 128 að tölu. Sem dæmi un
það, þegar ég heimsótti hann hálf
um mánuði áður en hann lést, þí
var hann að spyija, hvort flölgai
hefði hjá einni sonardóttur sinni
sem átti von á bami. Hann hafð
stálminni og fylgdist með öllun
fréttum og hafði sínar skoðanir í
heimsmálunum.
Hann lést á Landakotsspítala 2
maí eftir mánaðarlegu. Þó söknuð
urinn sé sár, þá var áfí hvíldinn
feginn, enda árin orðin mörg 0|
hann vildi ekki vera ósjálfbjargí
og upp á aðra kominn. Sem dæm
um hugsunarhátt afa þá hafði ham
óskað að deyja að vori, svo þa<
yrði ekki erfítt fyrir bömin sín a<
flytja sig austur á Kálfholtskirkju
þar sem hann verður jarðsunginn
dag, 13. maí, við hlið konu sinnar.
En eitt er ég fullviss um, að slíkui
maður sem afí fær góða heimkomi
hinumegin og mega afkomendui
hans taka hann sér til fyrirmynda
og vera stoltir af.
Að lokum vil ég þakka afa fyri
allt það góða sem hann hefur kenn
mér í lífinu. Bömum hans og fyöl
skyldum þeirra votta ég samú<
mína og fjölskyldu minnar. Blessu<
sé minning afa.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt (V.Br.).
Elsa Aðalsteinsdóttir
Bóndi er bústólpi -
bú er landstólpi -
því skal hann viiður vel.
Með þessum orðum kveð ég kær
an föður. Hann lést á Landakots
spítala 2. maí og hefði orðið 10:
árs, 21. desember á þessu ári. Pabb
var fyrst og fremst bóndi af lífi of
sál og það góður bóndi. Aldrei mai
ég eftir að heylaust yrði í Króki öl
þau ár sem hann bjó þar. Freka:
að hann gæti hjálpað öðmm un
hey þegar illa áraði. Það er sv<
margs að minnast og hugurinn reik
ar svo víða. Hvar skal byija.
mínum huga er pabbi mikilmenni
Þrátt fyrir að hann missti ástkæn
eiginkonu sína, tókst honum mec
hjálp eldri systkina minna að haldí
saman þessum stóra bamahópi. Vi<
vorum 14 systkinin, en erum nt
13 á lífí, yngsti bróðir minn lés
1977 á besta aldri, hans er sár
saknað af okkur öllum. Það sáus
ekki oft tár á kinnum pabba en þí
blikúðu tárin og sagði hann vi<
mig: „Ég var að vona að ég feng
að fara fyrstur." Ég man þegai
pabbi kom heim með mömmu látna
Kistan var látin standa uppi í úti
húsi og þangað för hann með okkui
öll, stóra hópinn sinn og lét okkui
signa yfir líkið. Þeim minnstu varí
hann að lyfta upp. Til þessa hefui
þurft mikið sálarþrek og stillingu
Enda var hann maður geðprúður
brá sjaldan skapi og tók flestu me<
jafnaðargeði. Eftir að pabbi hætt
búskap, fluttist hann til Ólafs bróð-
ur míns og konu hans, Jóhönnu
og var hjá þeim til dánardags. Hanr
fór að vinna í bæjarútgerðinni Of
vann þar til 84 ára aldurs, en þí
brást sjónin honum og hann neydd
ist til að hætta að vinna. Það átt
mjög illa við hann og því tók hanr
fegins hendi þegar Dagbjört, mág
kona mín, bauðst til að kenna hon-