Morgunblaðið - 26.05.1989, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. MAÍ 1989
Sovétríkin:
Róttækir þingftdltmar
vilja raunveruleg völd
Moskvu. Daily Telegraph.
FYRSTI fundur hins nýja fulltrúaþings var settur í gær, þótt
enn væri mikið á reiki hvaða hlutverki þingið ætti að gegna.
Þótt flestir stjórnmálaskýrendur líti á setningu þingsins sem
einn merkasta atburðinn í sögu Sovétríkjanna frá því á dögum
Leníns er enn margt á huldu um valdsvið og starfsemi þess.
Harðlínumenn innan kommúnistaflokksins vilja að helsta hlut-
verk þingsins verði að kjósa 500 menn úr röðum 2.250 þingfúll-
trúa í Æðsta ráðið, sem fari síðan með löggjafarvaldið og
fjalli um ýmis mikilvæg mál. Róttækir umbótasinnar á þinginu
vi\ja hins vegar að þingið fari að mestu leyti með löggjafarvald-
ið, Qalli um skatta- og fjármál, móti utanríkisstefnuna og endur-
skoði til að mynda eignarréttarmálin.
Talið er að Míkhaíl Gorbatsjov við stefnu flokksins. Hins vegar
Sovétleiðtogi eigi það vandasama
verkefni fyrir höndum að gera
fulltrúaþingið að umræðuvett-
vangi fyrir óháða fulltrúa, en
tryggja þó að það taki ekki við
því „forystuhlutverki" sem komm-
únistaflokknum ber að gegna
samkvæmt stjómarskrá landsins.
Á þinginu eru hópar þing-
manna, til að mynda þjóðernis-
sinnar frá Eystrasaltsríkjunum,
sem hafa þegar verið í andstöðu
er talið ólíklegt að þeir séu nógu
fjölmennir til að ná meirihluta við
atkvæðagreiðslur á þinginu.
Staða þeirra gæti þó verið nógu
sterk til þess að þeir geti tryggt
að þingið verði raunvemlegur
umræðuvettvangur fyrir menn
með ólíkar skoðanir og komið í
veg fyrir að flokksvélin geti náð
fram stefnumálum sínum í gegn-
um þingið án nokkurrar andstöðu
eins og verið hefur.
Einn af róttæku umbótasinnun-
um á meðal fulltrúanna, Arkadí
Múrashov, áætlar að um fjórðung-
ur fulltrúanna styðji umbótasinna,
þriðjungur flokksvélina og af-
ganginn telur hann vera mitt á
milli þessara afla. Þetta gæti þó
verið fullmikil bjartsýni. Þrátt fyr-
ir að mikið hafi verið gert úr sigr-
um róttækra umbótasinna í kosn-
ingunum í mars tókst flokksvél-
inni að tryggja að „traustir" full-
trúar yrðu í meirihluta á þinginu.
Harðlínumenn innan flokksins
vilja að fulltrúaþingið starfi aðeins
í nokkra daga og gegni aðallega
því hlutverki að kjósa 500 menn
í Æðsta ráðið, sem starfí síðan í
níu mánuði. Róttæku umbóta-
sinnamir vilja hins vegar að þing-
ið starfi nógu lengi til að geta
ijallað um ýmis mikilvæg mál, svo
sem efnahagsmál. Afturhaldsöflin
vilja hins vegar að valdsvið Æðsta
ráðsins verði sem mest, enda er
talið að auðveldara sé fyrir mið-
stjómina og stjómmálaráðið að
toga í strengina þar.
Skoðanakönnun, sem vikuritið
Moskvufréttir hefur birt, gefur til
kynna að 61% Sovétmanna vilji
að fulltrúaþingið fái sem mest
völd, en aðeins 10% vilji að
„flokksvélin" haldi völdunum
óskiptum. 30% kváðust þeirrar
skoðunar að Æðsta ráðið ætti að
vera valdamest.
200 fulltrúar með
fjölflokkakerfi
Helsti tilgangurinn með stofn-
un fulltrúaþingsins er sagður sá
að hvetja sovéskan almenning til
þess að fylgja fordæmi fulltrú-
anna á þinginu og losa sig við
óttann við að tjá skoðanir sínar
opinskátt. Róttækir fulltrúar á
þinginu kreíjast þess að þingið
íjalli um ýmis deilumál, skatta-
mál, fjárlög og utanríkismál.
Reuter
Nóbelsverðlaunahafinn Andrej
Sakharov ávarpar fúlltrúaþing
Sovétríkjanna í gær.
Margir þeirra, til að mynda Nób-
elsverðlaunahafinn Andrej Sak-
harov, vilja ennfremur að þingið
endurskoði eignarréttarmálin,
heimili einkaeign og mæli jafnvel
með henni.
Að minnsta kosti 200 fulltrúar
á þinginu em í aðalatriðum fylgj-
andi fjölfiokkakerfi. Róttæku
umbótasinnamir gætu að minnsta
kosti stuðlað að því að málið yrði
tekið til umræðu, þótt fátt bendi
til þess að Gorbatsjov muni láta
slíkt viðgangast.
Bretland:
Tékkneskum sendiráðs-
mönnum vísað úr landi
London, Moskvu. Reuter.
BRESK stjórnvöld vísuðu fjórum
tékkneskum sendiráðsmönnum úr
landi í gær fyrir „athafnir sem
samrýmast ekki stöðu þeirra“, en
það orðalag er jafnan viðhaft um
njósnir. Talsmaður breska ut-
Grænland:
Landsstjórn-
ínmásemja við
Bandaríkjaher
Kaupmannahöfh. Frá Nils J. Bruun, frétta-
ritara Morgunblaðsins.
Grænlensku landsstjórainni er
heimilt að ákveða sjálf hvort
verkfræðisveitir Bandaríkjahers
taki að sér byggingar- og skipu-
lagsverkefni á Grænlandi, að
sögn grænlenska útvarpsins.
Þetta kom fram eftir að Jonathan
Motzfeldt, formaður landsstjómar-
innar, hafði rætt við Uffe Elleman
Jensen, utanríkisráðherra Dan-
merkur, í gær. Verkfræðisveitir
Bandaríkjahers höfðu boðist til þess
að taka að sér byggingar- og skipu-
lagsverkefni fyrir Grænlendinga og
er sú starfsemi hugsuð sem liður í
þjálfun sveitanna.
anríkisráðuneytisins sagði að Jan
Fidler, sendiherra Tékka í Bret-
landi, hefði verið tilkynnt að flór-
menningamir yrðu að hverfa af
landi brott innan flórtán daga.
Bretar visuðu þremur tékkneskum
sendiráðsmönnum úr landi í septem-
ber í fyrra fyrir njósnir. Tékknesk
stjómvöld svöruðu með því að vísa
þremur breskum stjómarerindrekum
frá Tékkóslóvakíu. „Við vöruðum
Fidler við því í september á síðasta
ári að ekki yrði unað við slíkar at-
hafnir tékkneskra sendiráðsmanna,"
sagði í yfirlýsingu breska utanríkis-
ráðuneytisins.
Bresk stjómvöld vísuðu 11 sov-
éskum stjórnarerindrekum og blaða-
mönnum úr landi fyrir réttri viku.
Sovésk stjómvöld svöruðu í sömu
mynt strax næsta dag og vísuðu
átta breskum stjómarerindrekum og
þremur fréttamönnum frá Sovétríkj-
unum.
Sovéskir leyniþjónustumenn sök-
uðu í gær bresku fréttamennina þijá
um brot á sovéskum lögum og að
hafa verið á mála hjá bresku leyni-
þjónustunni. „Við höfum gögn undir
höndum sem sanna að fréttamenn-
imir störfuðu fyrir bresku leyniþjón-
ustuna," sagði Vladímír Strunin,
talsmaður KGB, á fundi með sovésk-
um fréttamönnum.
Rcuter
Teikning eftir da Vinci endurgerð
Vlðgerðarmaður Þjóðarsafiisins S London, virðir fyrir sér skemmd-
ir sem unnar voru með haglabyssu fyrir tveimur árum á forteikn-
ingu Leonardos da Vinci „María mey og bam með heilagri Önnu
og heilögum Jóhannesi skírara“. Gert hefúr verið við teikninguna
og var hún afhjúpuð á listasafni S London S gær.
Sögulegur fundur
Muammar Gaddafi Líbýuleiðtogi (t.v.), Chadli
Benjedid forseti Alsírs (fyrir miðju) og Hosni Mubar-
ak Egyptalandsforseti (t.h.) haldast í hendur í Casa-
blanca í Marokkó, þar sem fundur Arababandalags-
ins hefur verið haldinn undanfama daga. Myndin
var tekin eftir sögulegan fund Mubaraks og Gaddaf-
is, sem ekki höfðu ræðst við frá því Egyptar undir-
rituðu friðarsamning við ísraela fyrir áratug. Harð-
ar deilur bmtust út á fundi Arababandalagsins í
gær vegna tillögu um að friðargæslusveitir yrðu
sendar til Líbanons og var talið að fundinum lyki
ekki fyrr en í dag vegna deilunnar.
Evrópubandalagið:
Danir tregastir í
stuðningi við aðild
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
SAMKVÆMT niðurstöðum skoðanakönnunar, sem birt var í vikunni
í Brussel telja einungis 42% Dana aðild að Evrópubandalaginu æski-
lega og 25% mundu fagna úrsögn úr bandalaginu. Hugmyndin um
sameinaða Evrópu nýtur vaxandi stuðnings í öllum aðildarríkjum
bandalagsins.
Á vegum tölfræðistofu EB em
gerðar reglulega skoðanakannanir á
meðal þegna aðildarríkja EB m.a.
um viðhorf þeirra til bandalagsins. í
niðurstöðum könnunar, sem nú var
birt kemur fram að hugmyndin um
sameinaða Evrópu nýtur vaxandi
fylgis í öllum aðildarríkjum EB, 30%
styðja hugmyndina heilshugar og
50% telja hana vel koma til greina.
65% telja aðild að bandalaginu af
hinu góða, 21% em á báðum áttum
en einungis 8% em ai)dvígir aðild.
Svo sem oftast áður skera Danir
og Bretar sig úr í könnuninni en 23%
Dana telja aðild af hinu vonda og
sama gildir um 21% Breta. Það er
þó ljóst af samanburði við fyrri kann-
anir að viðhorf fólks í þessum löndum
er að breytast bandalaginu i vil.
Rúmlega 50% dönsku þjóöarinnar
telur sig t.d. hafa grætt á aðildinni
að EB, sama sinnis em 44% Breta.
Mestur er stuðningur við EB í
Benelúx-löndunum, Belgíu, Hollandi
og Lúxemborg ásamt írlandi en um
80% íbúa þessara landa lýsa yfir
stuðningi við bandalagið. í könnun-
inni var spurt um afstöðu fólks til
tillagna framkvæmdastjómar EB um
félagsleg réttindi innan EB sem fjall-
ar m.a. um samræmdar reglur um
lágmarkBréttindi launþega. Eins og
áður skera Danir sig úr en 47%
þeirra studdu hugmyndina en 17%
vora andvígir hugmyndinni. Innan
bandalagsins alls vom 69% hlynntir
tillögum framkvæmdastjómarinnar
en 7% á móti.