Morgunblaðið - 26.05.1989, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. MAÍ 1989
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. MAÍ 1989
23
piirrgl Útgefandi iSsMaMI* Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar MatthíasJohannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 80 kr. eintakið.
Sjávarútvegurmn
og útflutningur á
hugviti
Utflutningur á vélum,
tækjum og búnaði fyrir
sjávarútveg hefur aukist
jafnt og þétt á undanförnum
árum. Árið 1974 nam verð-
mæti þessa útflutnings einni
milljón dollara en 22 milljón-
um dollara á síðasta ári eða
um 1,2 milljörðum íslenskra
króna. Vexti og viðgangi
þessarar nýju útflutnings-
greinar er lýst í viðskipta-
blaði Morgunblaðsins í gær.
Magnús Gunnarsson,
stjómarformaður Útflutn-
ingsráðs íslands, gerði þessi
mál að umtalsefni í ræðu á
aðalfundi ráðsins fyrir
skömmu. Þar benti hann á,
að íslenskur sjávarútvegur
væri nægilega stór heima-
markaður fyrir framleiðslu-
og þjónustufyrirtæki til að
markaðssetja og þróa tæki
og nýjungar, sem síðan mætti
selja á erlendum mörkuðum.
Afkastageta og reynsla okkar
á sviði veiða og vinnslu sjáv-
arafla og góður orðstír
íslenskra sjávarafurða væri
auglýsing sem ekki væri unnt
að meta til fjár. Með sam-
starfi milli sjávarútvegs og
hefðbundinna iðngreina hefði
tekist að stórauka sölu véla
og tækja fyrir sjávarútveg.
Einnig nefndi Magnús ráð-
gjafafyrirtækið Icecon sem
stóru sölusamtökin í sjávarút-
vegi stofnuðu 1986. Það er í
örum vexti og hefur selt
framleiðslu og þjónustu
íslenskra fyrirtækja fyrir milli
20 og 30 milljónir dollara.
Við erum því svo vön að
vera þiggjendur í tæknilegu
tilliti, að við eigum líklega
erfitt með að átta okkur
nægilega vel á því, sem hér
er um að ræða. Við höfum
vanist því að líta á íslenskan
sjávarútveg sem framleið-
anda á fiski, sem seldur er
úr landi mismunandi mikið
verkaður. Við þurfum um-
þóttunartíma til að átta okkur
á því, að hugvitið sem beitt
er við veiðar og vinnslu getur
sjálft skapað verðmætar af-
urðir. Þarf ekki síður að
leggja rækt við gæði á því
sviði en við veiðar og vinnslu.
Bogi Sigurðsson, markaðs-
stjóri véla og tækja hjá Út-
flutningsráði, telur að
íslensku fyrirtækin er fram-
leiða vélar og tæki standi sig
mjög vel á markaðnum og
bæti hátt verð upp með mikl-
um gæðum.
Magnús Gunnarsson horfir
til fleiri þátta þegar hann
ræðir um leiðir til að nýta
öflugan heimamarkað í sjáv-
arútvegi til útflutnings. Hann
nefnir útgáfustarfsemi sem
dæmi, þar sem sérgreind
fréttabréf, tímarit og bækur
um mál tengd sjávarútvegi
eru mikið seld til þess stóra
hóps sem starfar að sjávarút-
vegsmálum í heiminum. Þá
telur hann að við getum fram-
leitt „Benetton“-hlífðarfatn-
að fyrir sjómenn og fisk-
vinnslufólk. Hann minnir á,
að tölvuvæðing sjávarútvegs
um allan heim bjóði einnig
upp á óteljandi tækifæri til
að markaðssetja íslenskt
hugvit á þessum sviði. Og
hann spyr: „Er hugsanlegt
að setja upg alþjóðlegan fisk-
markað á íslandi, sem fjar-
skiptamarkað, sem mundi
gegna sama hlutverki fyrir
viðskipti og skráningu verð-
lags á sjávarafurðum og
Rotterdam hefur fyrir olíu-
vörur, London fyrir gull og
New York fyrir dollara?“
Vaxandi útflutningur á
vélum, tækjum og búnaði fyr-
ir sjávarútveg ætti að vera
mönnum hvatning til að halda
áfram á sömu braut. Magnús
Gunnarsson varpaði fram at-
hyglisverðum hugmyndum
um ný skref í ræðunni sem
hér hefur verið reifuð. Þær
þjóðir sem nýta þekkingu sína
og reynslu, hugvitið, til að
skapa ný verðmæti, standa
best að vígi í alþjóðlegri sam-
keppni. Við íslendingar
stöndum frammi fyrir sam-
drætti í þjóðarbúskapnum.
Hér hefur orðið stöðnun á
ýmsum mikilvægum sviðum
atvinnulífsins. Hagvöxtur
sprettur af því að kraftar séu
nýttir af hugkvæmni og
áræði. Fordæmi það sem Ice-
con og aðrir í þjónustu sjávar-
útvegs hafa sýnt ætti að
verða öðrum aflvaki.
Landsbankinn veitir
ekki lán út á ábyrgð-
ir Tryggingasjóðs
Neyðarfundur í stjórn Landssambands
fiskeldis- og hafbeitarstöðva í dag
LANDSBANKI íslands, sem er
lang stærsti viðskiptabanki
fískeldismanna, mun ekki veita
fiskeldisfyrirtækjum aukin af-
urðalán út á greiðslutrygging-
ar Tryggingasjóðs fiskeldisl-
ána, að sögn Sverris Her-
mannssonar bankastjóra.
Tryggingasjóðurinn hefur af-
greitt greiðslutryggingar til
tíu fiskeldisstöðva, samtals að
fiárhæð 240 milljónir kr. Að-
eins eitt þessarra íyrirtækja
hefiir fengið viðbótarlán hjá
viðskiptabanka ^ sínum út á
þessa ábyrgð. Álfheiður Inga-
dóttir formaður stjórnar
Tryggingasjóðsins segir að ef
þessi ákvörðun sé endanleg
kippi hún grundvellinum und-
an rekstri þeirra fyrirtækja
sem séu í viðskiptum við
Landsbankann. Boðað hefur
verið til skyndifundar í sfjóm
Landssambands- fiskeldis- og
hafbeitarstöðva í dag til að
fjalla um þetta mál.
Sverrir Hermannsson sagði um
ástæður þessarar afstöðu að
bankinn sé með of stóran hluta
þessarar tilraunastarfsemi, eða
allt áð 80% sem væri 40% of mik-
ið, og ætlaði að gá vel að sér.
Bankinn myndi ekki auka útlán
sín til fiskeldisfyrirtækja, hvorki
með því að taka ný fyrirtæki í
viðskipti, né að veita viðbótarlán
til þeirra fyrirtækja sem þegar
væru í viðskiptum. Hann sagði
að margt benti til að það yrðu
stóráföll í þessari grein áður en
menn næðu tökum á framleiðsl-
unni. „Ég er skelfingu lostinn
vegna margs sem menn eru að
fáta í án nægrar þekkingar og
reynslu, eins og í „Klondyke-
menn“,“ sagði Sverrir.
Friðrik Sigurðsson fram-
kvæmdastjóri Landssambands
fiskeldis- og hafbeitarstöðva sagði
að þetta væri grafalvarlegt mál,
og fiskeldismenn tryðu því ekki
að þetta væri endanleg afstaða
Landsbankans. Hann sagðist hafa
undir höndum afrit af bréfi þar
sem bankinn segðist ætla að veita
ákveðnu fyrirtæki viðbótarlán út
á greiðslutryggingu Trygginga-
sjóðsins og gæti bankinn ekki far-
ið að gera upp á milli fyrirtækja.
Friðrik sagði að ef þetta væri
endanleg afstaða bankans væri
viðskiptabönkunum ekki treyst-
andi fyrir afurðalánunum. Þyrfti
þá að endurskoða afurðalánakerf-
ið og færa útdeilingu lánanna aft-
ur til Seðlabankans. Stjórn sam-
bandsins hefur verið boðuð til
skyndifundar í dag um þetta mál,
neyðarfundar, eins og Friðrik orð-
aði það, enda kallaði það á mjög
hörð viðbrögð ef útiloka ætti heila
atvinnugrein með þessum hætti.
Álfheiður Ingadóttir formaður
Tryggingasjóðsins segir að þessi
afstaða Landsbankans valdi sér
vonbrigðum. Hún sagðist varla
trúa því að þetta væri endanleg
ákvörðun bankans því hún væri í
hróplegu ósamræmi við vilja eig-
anda hans, ríkisins, sem sett hafí
þennan sjóð á stofn í þeim til-
gangi að stuðla að betri lánafyrir-
greiðslu við atvinnugreinina.
Stjóm Tryggingasjóðsins hefur
fengið 14 umsóknir og afgreitt
greiðslutryggingar til 10 fyrir-
tækja, alls að fjárhæð 240 milljón-
ir kr. Ábyrgðir til einstakra fyrir-
tækja eru á bilinu 5 til 90 milljón-
ir kr. Samkvæmt reglum sjóðsins
verða fyrirtækin að hafa afurðal-
án í viðskiptabanka eða öðrum
lánastofnunum sem nemur 37,5%
af birgðum og hefur sjóðurinn þá
heimild til að veita ábyrgð á jafn
miklu til viðbótar. Fram að þessu
hefur hann veitt ábyrgðir fyrir
50—62,5% af birgðum.
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra ræðir við Mauno Koivisto, forseta Finnlands, í gær.
Opinber heimsókn utanríkisráðherra til Finnlands:
Fríverslun og námsmögnleikar í
Evrópu helstu mál íslendinga
—sagði Jón Baldvin Hannibalsson
um samningaviðræður EFTA og EB
Helsinki. Frá Tom Kankkonen, fréttaritara Morgunbiaðsins.
með Mauno Koivisto, forseta
Finnlands, Kalevi Sorsa þing-
ÞRIGGJA daga opinberri heim-
sókn utanríkisráðherra, Jóns
Baldvins Hannibalssonar, til
Finnlands lauk í gær. Jón Bald-
vin sagði á blaðamannafundi
að mikilvægustu mál Islendinga
í viðræðum Fríverslunarsam-
taka Evrópu (EFTA) og Evr-
ópubandalagsins (EB) yrðu
fríverslun með sjávarafiirðir og
heimild handa íslenskum náms-
mönnum til að stunda nám í
öðrum Evrópulöndum. Ut-
anríkisráðherra hefiir rætt við
Pertti Paasio, starfsbróður sinn
í Finnlandi, og Pertti Salolain-
en, utanríkisviðskiptaráðherra;
í gær átti hann einnig fimdi
forseta, og Harri Holkeri for-
sætisráðherra.
Samkomulag varð um fríversl-
un með físk í EFTA á ráðherra-
fundi samtakanna í Ósló fyrr á
árinu. Finnski sjávarútvegsráð-
herrann hefur gefið í skyn að
hann muni gera sitt til að tefja
fyrir framkvæmd samkomulags-
ins og fínnskir sjómenn hafa
gagnrýnt fríverslunina ákaft. Á
fréttamannafundinum sagði ut-
anríkisráðherra hins vegar að
stjórnir ríkjanna tveggja greindi
ekki á í þessum málum.
Aðspurður sagði utanríkisráð-
herra að ákveðið yrði á næsta ári
hvort hvalveiðar íslendinga í at-
vinnuskyni yrðu aftur hafnar en
þá lýkur vísindaveiðunum. „Við
vísum á bug áróðri Grænfriðunga
sem halda því fram að að vísindaá-
ætlun okkar stangist á við al-
þjóðlegar samþykktir. Við munum
nota afrakstur vísindaveiðanna til
að að ákveða hvort hvalveiðar
verði hafnar á ný. Það er ekkert
sem gefur til kynna að veiðamar
stefni stofnunum tveim, sem veitt
er úr, í hættu,“ sagði ráðherrann.
Á fundinum kom fram að ís-
lendingar hefðu að svo stöddu
ekki ráð á að opna sendiráð í Finn-
landi.
Kjötsala til Evrópubandalagsins:
Getum lært af þessu
hvernig vernda á
eigin íramleiðslu
- segir landbúnaðarráðherra
yÞARNA er á ferðinni tæknileg viðskiptahindrun, og getum við
Islendingar, og þá sérstaklega viðskiptaráðherra, lært af þessu
hvernig aðrar þjóðir vemda sína eigin framleiðslu og halda utan
um sinn heimamarkað,“ sagði Steingrímur J. Sigfússon, land-
búnaðarráðherra, þegar hann var inntur álits á þeirri ákvörðun
Evrópubandalagsins að taka ísland af lista yfir þau lönd sem
heimilt verður að flytja út kjöt til bandalagsins, vegna ófiillnægj-
andi upplýsinga um eftirlit með því hvort kjötið innihéldi horm-
ónnalyf.
Steingrímur sagði að hann hefði
talið nauðsynlegt að nýta þá mögu-
leika, sem verið hafa á kjötsölu til
Evrópubandalagsins, að svo miklu
leyti sem þær væru íslendingum
hagstæðar, og einnig með það í
huga að halda opnum möguleikum
á sölu í framtíðinni ef verð þróuð-
ust í hagstæðari átt en verið hefðu.
„ Við gefumst ekki upp við þessi
tíðindi, en okkar rök í þessu máli
eru annars vegar að augljóst mál
er að við erum öruggir varðandi
þessa hormóna og hvað önnur
aukaefni snertir, þar sem þau eru
bönnuð hér á landi og alls ekki
notuð í íslenskum landbúnaði, og
hins vegar að það magn sem um
er að ræða .er það lítið að það
ætti frekar að flokkast undir und-
anþágu en almenn útflutnings-
leyfi," sagði Steingrímur.
Að sögn Jóhanns Steinssonar
hjá Búvörudeild Sambandsins hef-
ur ekkert kjöt verið flutt út til
Evrópubandalagsins frá áramótum
1987-88. Haustið 1987 hafi komið
hingað til lands eftirlitsmaður á
vegum Evrópubandalagsins og
gert athugasemdir varðandi að-
búnað í þeim þremur slátufhúsum,
sem höfðu sérstök leyfi til útflutn-
ingsins, og voru leyfin afnumin þar
til sérstakar úrbætur hefðu verið
gerðar. Á síðasta ári hefði verið
unnið að breytingum á sláturhús-
inu í Borgamesi í þeim tilgangi
að uppfylla settar kröfur Evrópu-
bandalagsins, en þeim væri ekki
lokið. Hann segir það hafa verið
áfall þegar heimildin var tekin af
vegna ástands sláturhúsanna, og
hann líti á það sem alvarlegan hlut
ef búið sé að loka að fullu fyrir
útflutning til Evrópubandalagsins.
Jóhann sagði að heimsmarkaðs-
verð á því kjötmagni, sem um
væri að ræða, væri um það bil 55
milljónir króna, en Búvörudeild
Sambandsins hefði lánast að fá
hærri verð í gegnum þau viðskipt-
asambönd sem náðst hefðu. Hann
sagði að á síðasta ári hefði tekist
að ná nýjum markaði í FinnlandrT*
en þangað vora send 400 tonn í
fyrra og 300 tonn hafa verið send
á þessu ári og meira er í undirbún-
ingi.
„Skítverkin“ og ekkjumar
eftirÞuríði
Pálsdóttur
Á þorranum birtist grein í Morg-
unblaðinu eftir Pál Skúlason próf-
essor þar sem hann setur góðlátlega
ofan í við fjölmiðlafólk fyrir það að
misnota stjómmálamenn, virða þá
ekki sem manneskjur og fara með
þá sem pólitískar fígúrar. Frétta-
menn stilli þeim upp við vegg, seg-
ir hann, láti þá hafa skoðanir á öllu
og egni þá út í þras og þrætur.
Hann líkti þessu við leiksýningu
sem væri stjómað af fréttamönn-
um. Svo óheppilega vildi til að um
sama leyti sýndi Ríksisjónvarpið
upptöku frá alþingisumræðum sem
fjölluðu að mestu um hið marg-
fræga mál Jóns Baldvins Hannib-
alssonar um „blýantsnag" starfs-
manna Seðlabankans. Víst fór þar
fram leiksýning í alls konar tilbrigð-
um, en engir fréttamenn stjómuðu
því stjónarspili, alþingismenn vora
sannarlega einráðir í ræðum sínum
í það skiptið. Þrír aðalráðherrar
landsins léku þar aðal „fígúrahlut-
verkin“ frammi fyrir alþjóð, algjör-
lega upp 'á eigin spýtur. Og það fór
lítið fyrir hinni siðferðilegu virðingu
fyrir manneslqunni sem Páll Skúla-
son telur í grein sinni órofa tengda
því sem við köllum sjálfsvirðingu.
Nokkra seinna átti hæstvirtur
utanríkisráðherra afmæli. Við sem
heima sátum komum okkur vel fyr-
ir til að gægjast inn í fagnaðinn
gegnum sjónvarpið. Frúin var í fal-
legum kjól og kurteis fréttamaður
spurði afmælisbamið varfærinna
spuminga (menn voru famir að
gæta sín). Jón var hinn hressasti
ogtaldi við hlið sér merkustu stjóm-
málamenn allra tíma og kvaðst
mundu líkjast Gladstone með áran-
um. En þá kom fréttamaðurinn með
„hættulegá leiðandi spumingu":
„Sérðu eftir nokkra þegar þú lítur
til baka?“ Og það stóð ekki á svar-
inu. Efnislega hljóðaði það svo: Já,
að Hannibal pabbi skyldi hafa verið
kosinn á þing á sínum tíma og ég
sjálfur sem ungur þurft að flytjast
á mölina. Ef svo hefði ekki verið
væri ég án efa skipstjóri á bát fyr-
ir vestan í staðinn fyrir að standa
í skítverkum hér fyrir sunnan. Það
kom jafnmikið á fréttamanninn og
okkur sem heima sátum, og hann
stamaði út úr sér, „hvað áttu við
með skítverkum?", „Jú, þing-
mennskan og allt það,“ svaraði ráð-
herrann. Ég hélt satt að segja að
í þetta sinn hefði Jón Baldvin geng-
ið of langt, en nei, enginn hneyksl-
aðist á þessu, ekki einu sinni Guð-
rún Helgadóttir sem kvartar undan
því að almúginn sýni ekki hæstvirtu
alþingi tilhlýðilega virðingu.
Þessi orð ráðherrans hafa engu
að síður orðið áleitnari í huga
mínum eftir því sem liðið hefur á
þingtímabilið. Það er rétt hjá ráð-
herra, það hafa mörg „skítverkin“
verið unnin á þessu hundraðasta
og ellefta löggjafarþingi íslendinga.
í mínum huga er þetta þingtímabil
eins og holskefla náttúrahamfara
sem skilur eftir sig hrun, eyðilegg-
ingu og ráðvillt fólk. Fyrirtæki far-
in á hausinn, einstaklingar gjald-
þrota, allir að sligast undan skatta-
byrði, fólki sagt upp vinnu, millj-
arðatap á Sambandsstórveldinu, en
forstjóramir halda sér enn í reiðann
á meðan forsætisráðherra þeirra
stendur í brúnni. Mannorðsmorð
orðin að dægrastyttingu almenn-
ings, skólamir í upplausn, nemend-
ur próflausir, kennarar launalausir,
sjúklingar sendir heim og vona að
þeir lifí það af að bíða eftir því að
komast í aðgerðir. Jú, Framsókn
bjargaði fiskeldinu, enda miklu mik-
ilvægara en blóðbanki og hjarta-
deild.
Og svo er það júlíglaðningur
ríkisstjómarinnar sem fann upp á
því á jólaönn að sjálfsagt væri nú
að byija upp á nýtt að skattleggja
margskattlagðar eignir einstakl-
inga. Sá illræmdi eignarskattur
hefur verið nefndur „ekknaskattur-
inn“ vegna þess að að hann leggst
með meira en tvöföldum þunga á
ekkjur og ekkla. Þar sem ég er jafn-
réttiskona jafnframt því að vera
ekkja vil ég þó sannarlega að fram
komi að sá skattur kemur víðar illa
niður en hjá eklqum, ekklum eða
einbúum. En hjón standa að því
leyti betur að vígi, að saman mega
þau eiga eign upp á 5 milljónir án
þess að borga af henni skatt, en
einstaklingur aðeins eign upp á 24
milljón. Hjón þurfa síðan að borga
1,2% eignarskatt af næstu níu millj-
ónum, eða upp að 14 milljónum,
en 2,7% af eignarskattsstofni yfir
14 milljónum. Einstaklingurinn þarf
aftur á móti að borga 1,2% upp að
næstu fjóram milljónum, eða upp
að 7 milljón króna eignarskatts-
stofni og þar fyrir ofan er prósent-
an 2,7%. Og ekki megum við gleyma
eftirréttinum, „Þjóðarbókhlöðu-
skattinum" þar sem 0,25% leggjast
á eignir yfír 4.250 milljónir hjá ein-
staklingum til viðbótar eignarskatt-
inum, en hjá hjónum leggjast 0,25
prósentin á eignir sem metnar era
yfír átta og hálfa milljón. Til að
einfalda hlutina getum við tekið
þijú dæmi um skuldlausar eignir
sem metnar eru á 6, 8 og 12 milljón-
ir og reiknað út hvað einstaklingur^.
þarf að borga af þeim og til saman-
burðar hvað hjón þurfa að borga.
1. Eignir metnar á 6 milljónir.
Einstaklingur: Hjón:
Eingarsk.: 42.000 Eignarsk.: 12.000
Þjóðarbókhl.sk.: Þjóðarbókhl.sk.: 0
4.375
Samtals: 46.375 Samtals: 12.000
Eignir metnar á 8 milljónir:
Einstaklingur: Hjón:
Eignarsk.: 81.000 Eignarsk.: 36.000
Þjóðarbókhl.sk.: 9.375Þjóðarbókhl.sk.: 0
Samtals: 90.375 Samtals: 36.000
Eignir metnar á 12 milljónir:
Einstaklingur: Hjón:
Eignarsk.: 189.000 Eignarsk.: 84.000
Þjóðarbókhl.sk.: l>jóðarbókhl.sk.: 8.750
19.375
Samtals: 208.375 Samtals: 92.750
í engu dæmanna ná hjón því að
borga helming á við einstaklinginn.
Það liggur við að manni þyki fynd-
ið að aðeins útvöldum er gert að
borga Þjóðarbókhlöðuna. Er hægt
að spyija hvort „borgunarfólk“ fái
einhver sérkjör hjá stofnuninni?
Vissulega era til fasteignir sem
metnar eru undir 4-5 milljónum
króna. Fasteignamat fer t.d. eftir
staðsetningu íbúða sem oftast var
algjörlega tilviljunarkennd þegar
þær vora upphaflega keyptar og
svo eftir stærð þeirra og ásig-
komulagi. En mestar líkur eru á
því að hjón sem unnið hafa langan
og strangan vinnudag allt sitt líf
hafí komið sér upp 3-5 herbergja
íbúð. Sumir eiga meira að segja hús
að stærri íbúð eftir áratuga sambúð
og alls konar basl eins og gengur.
Já, dæmin era mýmörg og gæti ég
sagt margvíslegar sögur af ekkjum
og þeirra högum. En langflestar
leggja þær áherslu á það að reyna
að búa á heimili sínu svo lengi sem
unnt er og víst er að þessi skattur
var öragglega ekki það sem þær
Þuríður Pálsdóttir
„Nei, við eldra fólk
þurfiim að standa vörð
um mannréttindi okk-
ar. Tilhneiging þjóð-
félagsins til að gera
okkur að réttindalaus-
um minnihlutahóp er
alltaf fyrir hendi. “
áttu von á í þeirri viðleitni sinni að
reyna að bjarga sér sjálfar og halda
reisn sinni.
Á vordögum lést frænka mín
háöldrað. Það mætti segja mér að
hún hefði álitið þá „vitfirrta“ sem
allt í einu skipuðu henni að borga
um hundrað þúsund krónur fyrir
það að búa í því húsi sem hún átti
og vann fyrir sem einstæð móðir,
húsi sem hún hafði búið í og borg-
að fasteignagjöld af í 73 ár! Spum-
ingin er hvort eignaupptaka af
þessu tagi sé ekki þjóftiaður af
verstu tegund, sem sé „lögvemdað-
ur þjófnaður". Eftir þennan vetur
er ég ekki hissa á því þótt metorða-
gjamir tækifærissinnar þvingi fram
slík ólög. En út yfír tekur þegar
Aðalheiður Bjamfreðsdóttir, konan
sem hefur kennt sig við það að
vinna að hagsmunum kvenna skuli
hafa selt öryggi þeirra kynsystra
sinna sem misst hafa maka sína
eða era einbúar til þess að halda
þingsæti sínu volgu. í viðtali sem
birtist í þekktu tímariti hér fyrir
skömmu, lýsti Aðalheiður því yfír,
að enginn gæti kúgað hana og að
hún tæki ákvarðanir samkvæmt
eigin sannfæringu. Þá vitum við
það. í sama viðtali upphefur hún
slagorðið sitt pólitíska að ekki megi
„níðast á einstaklingi“ og féll það
nú fyrir lítið og mun hún þurfa að
fínna sér nýtt slagorð. Þá segir hún
einnig að þeir sem eigi stóreignir
séu borgunarmenn fyrir opinberam
gjöldum og þá eigi að „skatt-
leggja". Ég get frætt þessa „stjóm-
málakonu" um það að íbúðarhús-
næði sem fólk hefur búið í áram
saman er ekki „stóreignir“. Það er
áfar langt frá því að þeir sem búa
einir eftir í húsnæði sínu, hvort sem
það era konur eða karlar, séu borg-
unarmenn fyrir því sem dyntóttum
stjórnmálamönnum dettur í hug að
hrifsa af þeim í það og það skiptið.
Auk þess er viðhald eigna ásamt
fasteignagjöldum ærin greiðslu-
byrði fyrir langflesta. Það er sorg-
legt að Aðalheiður Bjamfreðsdóttir
skuli hafa átt stóra hlutdeild í því
„skítverki" að gera ekknaskattinn
að veruleika.
Því miður fór lítið fyrir stjómar-
andstöðunni í þessu máli. Frá
Kvennalistakonum heyrðist fátt
fyrr en þremur dögum fyrir þing-
lausnir að grein birtist í DV eftir
Kristínu Halldórsdóttur.. Virðingar-
verð grein að mörgu leyti, en leið-
réttingin sem Kvennalistakonur
komu fram með, var út í hött. En
hún hljóðar svo: „Falli annað hjóna
frá greiðir eftirlifandi maki eignar-
skatt eftir sömu reglum og um hjón
væri að ræða „meðan hann situr
í óskiptu búi“ (leturbreyting mín).
Með leyfi að spyija, hvers í ósköp-
unum eiga þær ekkjur og þeir ekkl-
ar að gjalda sem hafa leyst þá þraut
að gera upp bú sitt? Halda Kvenna-
listakonur að það fólk eigi auðveld-
ara með að inna þessar greiðslur
af hendi? Ég hélt satt að segja að
konumar sem sátu löngum stund-
um yfír kaffibollunum á Hótel Vík
hefðu notað tímann betur við að
bijóta til mergjar þjóðfélagslega
stöðu konunnar, einnig eftir að hún
er komin úr bameign.
Vonarglæta birtist í frétt í Morg-
unblaðinu þann 19. maí þar sem
þingmenn Sjálfstæðisflokksins
komu með breytingartillögu sem
gerði ráð fyrir því að eftirlifandi
maki gæti fengið eignarskatt sinn
reiknaðan eins og hjá hjónum væri.
Á elleftu stundu gátu þeir troðið inn
tillögu sem felur í sér þá breytingu
að við álagningu eignarskatts skuli
skipta eignarskattstofni eftirlifandi
maka sem situr í óskiptu búi og
reikna eignarskatt hans eins og hjá
hjónum væri næstu fimm ár eftir
lát maka (leturbreytingar mínar).
Þar með vora þeir komnir með
hugmyndir Kvennalistans inn í
myndina um óskipta búið og lengri
tíma en fimm ár fengu þeir ekki
samþykktan. Því ber að fagna að
einhveijir koma til með að njóta
góðs af þessu, og víst er betra en
ekkert að gefa fólki umþóttun-
artíma og frið meðan versta áfallið
eftir makamissi líður hjá. En þessi
breytingartillaga felur í sér ein-
dæma óréttlæti, þar sem engin
ástæða er til að ætla að það fólk
sem lifað hefur makamissi lengur
en fimm ár og hefur skipt búi sé á
nokkum hátt betur í stakk búið til
að greiða þessi gjöld. Þar að auki
stuðlar hún að fjárhagslegu ósjálf-
stæði eftirlifandi maka sem’ ér
beinlínis hegnt fyrir það að reyna
að standa á eigin fótum sem er í
mörgum tilfellum forsenda sjálfs-
virðingar eldra fólks.
Meðan læknavísindin vinna stöð-
ugt að því að fleira fólk nái þeim
lífaldri sem skaparinn úthlutaði
okkur, og fólk er hvatt til að gæta
vel heilsu sinnar og viðhalda sem
best líkamskröftum sínum, vinnug_
ríkið og samfélagið að því mark-
visst að svipta það almennum
mannréttindum. Eignir era skatt-
lagðar á nýjan leik, sem þýðir í
raun að eldra fólk þarf að byija
að borga fasteign sína aftur. Reglur
lífeyrissjóða kveða á um að fella
niður gjöld til eftirlifandi maka ef
hann hyggst hefja sambúð að nýju,
sem þýðir í raun að fólk er dæmti
til einvera, því að hver heilvita
maður veit að í nútímaþjóðfélagi
getur enginn fullorðinn þegn séð
fyrir öðram. í sjónvarpi er sjaldnast
efni fyrir eldra fólk, sem er þó e.t.v.
fjölmennasti hópur áhorfenda. Úti-
loka á eldra fólk frá því að taka
húsnæðislán, sem áreiðanlega eng-
inn eldri þegn gerir nema brýna
nauðsyn beri til, og svo má lengi
telja. Nei, við eldra fólk þurfum að
standa vörð um mannréttindi okk-
ar. Tilhneiging þjóðfélagsins til að
gera okkur að réttindalausum
minnihlutahóp er alltaf fyrir hendi.
Við sem erum komin á efri ár erum
það vegna þess að við höfum dvalið
nokkram áram lengur á jörðinni en
sumir aðrir og þar af leiðandi unn-
ið þeim mun meir að uppbyggingu
þjóðfélagsins. Hlédrægni og þögn
eldra fólks þarf að rjúfa, við þurfum
sjálf að standa á rétti okkar. Lág-
markskrafa hlýtur að vera að hafa
leyfí til að búa óáreitt á sínu eigin
heimili svo lengi sem fólk treystir
sér til. Það takmark hlýtur að vera
endanlega farsælast fyrir þjóðar-
búið og sjálfsögð mannréttindi eldra
fólks.
Höfundur ersöngkona ogyfir-
kennari við Söngskólann í
Reykjavík.