Alþýðublaðið - 15.09.1932, Blaðsíða 3

ALPÝÐUBLAÐIÐ
GðtiimaríRejrkjavík,
Efiir Þorlák Ófeigsson.
Flestír eru sammála um það,
áð málbiku'ðu göturniar í Reykjar
vik endist fflla, en ujn hitt eru
skiftar sköðánir, hverjar orsakir
séu til pess að pær. Mla svo fljótt.
En páð er mjög áríðamdi,, að
fjnna or.sakirnar, pví annars er
vonlaust ud að bót verði ráðin
á misfelílunum.
Hr. Jón Gunmarsson verkfræð-
linigur lnehiir í nokkrum blaðagrein-
nm gert állharða „kritók‘' á gatna-
gerðuna. Hann telur orsöldna til
pessi, hvað göturmar endast illa,
vera pá, að mulnángurinn,, sem
notaður er, sé úrgrústeini, enekki
hlágrýti. Hann segir siem satt er,
að blágrýti er iiarðara og haldbetra
efnj en grásteinn, og leggur mieira
a;ð segja fram pýzk vottorð pví
til sönnunar.
Það var gott að J. G. vakti
máls á pessu, pví sannaisit að
segja eru malbikuðu götumar alt
of dýrar tíl áð endast ekki leng-
ur en raun er á.
En sa galli er á athugasieímd-
um J. G., að orsakixnar til pess
að göturnar bila svona fljótt eru
ált aörar en hann segir.
Aacj eri alls ekki, grástelnninn,
sem bi!\ar.
Onsakirnar tíl pessara bi'lana,
sieim hér\ koma fram á götunum,
eiga ekkert skylt við hörku
grj.ótsins, sem í peim er.
Þó að mullningsstöðin væri
fiutt og ekkert notáð í götuhniar
nerna blágrýtí, mu-ndu pær biia
nákvæmlega jafnfljótt og pær
geria nú, ef gatnagerdin væn að
öðm leyti óbmytt fná poi, sem
nA er.
Upphaf víkiogaaldar
á Bretlandseyjiim.
Ekki vita menn með vissu hve-
nær norrænir víkingar byrjuðu
að herja á Bretlandseyjar. Ef til
vill hefir pað veriö eitthvað pegar
á sjöttu öld, pví pá voru peir
byrjflðir að herja með ströndum
Norðiursjávar, og réðust pá Danir
(eða Gautar úr Suður-Svípjóð)
jtnn í Frísland. Konungur peirra
(eí í annálum nefndur Chóchilai-
cus, og er nafnið auðsýnilega
mikið afbakað. 1 Beówúlfs-kviðu
hinni engilisaxnesku, sem likleg-
ast var ort á 8. öld, er getið um
petta i isögunni af Hygelac
konungi Geata (Hugleik konungi
Gauta?).
í írskum annálum er sagt frá,
að á sjöttu öld hafi eyjan Eigg,
sem er f Suðureyjum (Hebrides),
orðið fyrir herhlaupi og ránum.
Og fyrir pví sama urðfu íbúar
eynnar Tóry (un-dan irlandi), en
ekki vissu írar hverrar pjóðar
peir voru, sem parna herjuðu, en
ilelja má vist að petta séu fyrstu
Hér er ými&legt annað, sem
kemur til greina og liggur mikiu
nœr í pessu sambandi en pol-
leysi grásteinsins.
Skal ég nú leitast við að út-
skýra petta nánar. —
Mestur hluti Reykjavíkur stend-
ur á grásteinsklöpp, en sums
staðar er móbergshella og í mið-
bænum ægisandur. En ofan á
pessum jarðlögum er svo að
segja alls staðar 50 til 150 sm.
pykt lag af mold.
Á pessu moldarlagi liggja göt-
ur bæjarins.
Þegar götumar eru athugað'ar
frá pessu sjónaimiði, kemur i
ljós, að par sem moldarlagi'ö ligg-
ur á sandi, endast göturnar bezt,
en aftur .á móti verst par sem
klöppin er undir.
Þetta er ofur eðlilegt.
Menn athugi, að milli klappar-
ininar og grjótlagsins, sem liggur
undir malbikshúðinni, er eims og
áður er -sagt fremur punt mold-
arla-g.
í stórrigningum og leysingum
rennur afar-mikill vatn&straumur
urn yfirborð klapparinnar, gegp-
vætir moldarlagið og gerir pað
að punnri leðju. Við petta mynd-
ast dældir í göturniar, af pví að
yfirborðið misprýstíst niður. Eft-
ir nokkra d-aga er svo pessi mold-
arleðja einatt gegnfrosin og gler-
hörð. Þá penst alt undirlagið út
og yfirborð götunnar lyftíst og
sígur á víxl. Afleiðdngin er sú, að
alt yfirborð götunnar krossspring-
lur f ótal óreglulega smáreiti. Þeg-
ar svo er komið byrja strax pess-
ir sundurlausu smáreitir að losna
upp og ef.tir verða holur. Mestöll
Vesturgatan og Kirkjustrætí
er á pessu stigi núna.
Ýfirhúðin er öll krossprungin og
sagnirnar um norræna víkinga á
pessum slóðum.
Það er kunnugt áð írskir ein-
setumenn, sem höfðu sezt að á
Hjaltlandi, urðu að flytja paðan
eða flýja á sjöundu öld undan
norrænum landnáinsmönnum, er
pá voru að setjast par að. Fiuttu
einsetumeninirnir pá til Færeyja,
er pá voru óbygðar. Kemur petta
vel heim við álit færeyska nor-
rænufræðingsins dr. Jakobsen, er
rannsakað hefir staðanöfn á
Hjaltlandi. Segir hann að ýmis-
legt bendi til pess, að par hafi
verið komin noiræn bygð áður en
víkingaöld hófst, p. e- fyrir árið
700.
Þegar Beorhtric var konungur í
Wessex f Suðvestur-Englandi (en
pað yar frá 783 #1 802) J>á hjuggu
víkingar frá Hörðalandi eitt sinn
strandhögg nálægt. Dorchester. I
júnímánuðd. árið 739 rændu vik-
ingar Lindisfame (við Norðursjó)
og árjlðæftir eycJdU: víkingar Pálsr
klau.stri aö Jarrow, en eftir pað
er ekki getið um að 4 norrænir
víkingar hafí herjáð í Englandi i,
39 ár, eðá ekki fyr en árið 835,
en aftur á móti herjuðlu peir ann-
1 sums staðár eru holur byrjaðar
að myndast. Hér eru sömu öfl
að verki og mynda allar okkar
algengu íslenzku púfur, sem eru
svo áleitnar í túnxæktinni. Yfjr-
borð gatnanna polir alls ekki
pennan öidugang. Mcdbikun hefir
ekkert beygjuþol. til að standast
slíka áneynslu.
Þetta, sem nú hefir verið sagt,
er ein aðaliorsökin til pess, að
hoiurnar myndast.
Þar, sem sandur er undir, hrip-
ar vatnið úr moldarlaginn niður
j í sandinn. Þess vegna endist t. d.
Austurstræti: s-vo miklu betur en
Laugavegur og Hverfisgata.
Stundum kemur ariagrúi af smá-
(holium S yfirborð götunnar sam-
dagurs og umferðinni er hleypt
á eftir viðgerð', einkum í stór-
rigningum. Þessar holur mynd-
ast af pví, að of smár mulning-
íur er uotað'ur í efsta Jagið, og pó
sérstaklega pegar petta lag er
lagt ofan á gamla sJétta bikhúð,
eins og nú hefir verið gert á
Laugaveginum á köflum. Sums
istaðar dregst petta efsta lag s.am-
ian f fellingar og veðst tiil og frá
eins og pykkur grautur, eins og
isjá má neðst á Hverfisgötu síðan
gert var við hana' í sumar. Þetta
kemur að nokkru leyti tiJ af pví,
að umferðinni er hleypt of flijótt
á, en pó myndi páð ekki saka,
ef efsta lagið væri úr grófari
mulningi (nr. 3) og purrum satía
pjappáð par ofain í, eins og gert
var til skamms tíma. Það er ekki
all-langt síðan að farið var að
nota petta smámulningsliag efst
— en pað er alveg misráðið,
Þessi tvenns konar hoJumynd-
un, sem hér hefir verið Jýst, er
aðalbilun gatnanna og veldur pví,
að pær tætast smátt og smátt
ars staðlar um Bretlandseyjar, t.
d. árið eftir á Skye í Suöuneyjuim
og Lambay, sem er undan Dyfl-
inni, og enn fremur í Glaninmor-
ganshire (í Wales).
Irski landfræðingurinn Dicuil
ritar árið 825, að irskir eiosetu-
menn, sem sezt hafi áð í Færeyj-
uni, hafi Um 30 árum áðftrr (eða
um 795) orðið að flýja paðan
undan norrænum víkingum. Árið
798 er, fyrst getíð víkinga á eynni
Mön (milli Englands og IrJands),
en petto ár hjuggu peir par
strandhögg. Árið 802 rændu vik-
ingai' Iona, og aftur árið 806. En
811 rændu peir Munster á Irlandi,
og 821 er Howth-skagi (nálægt
Dýflinni) og tvær eyjar nálægt
Wexford Haven rændar af vík-
ingum. Vafalaust hefir ekki kom-
íist í annála nema lítilJ hjuti af
pvi, sem víkingar herjuðU, pví
pegar hér er komið, eru peir víða
orðnir mjög Uppvöðslusamir, pví
í marzmánuði. árið 800 ákveður
Karlamagnús keisari að hefja öfl-
Ugri; strandvamjr en áður hafi
verið gegn víkingum,. er herja á
riki, hans, og í axmáltim er getiÁ,
að árið 807 hafi víkingar gert
upp, pví holumar stækka óðum
eftir að pær eru byrjaðar, en í
hvonugn pessu tijjelU, kem\íir
harlKi inulmngsms til gtreima. Mol-
aj-nir brotrm sem sé alls ekki^
heldur losna h ver frá öðr-
um og myndii geiyu paðx engu
síður pói hver{ einasti mpli vœri,
úr blágrýti eðia Mwflz. Því að yfir-
húð gainanna er orðin upptætt og
ófær löngu áður en nokkuð er
farið að reyna á brotpoi grá-
steinsins. Hann myndi enidast
lengi, ef góð ráð fyndust tij að
halda molunum saman, Þegar svo
er komið, pá er vitanlega sjálf-
sagt að nota harðasta grjót, sem
völ er á. En með peim aðfierðum,
isem nú ern hafðar við galnngerð-
ina hér, myndi rauðhóla-mulninig-
i'ngur endast betur en grásteinn,
og vantar pó mikiið á að sá
mulningur hafi brotpol á við grá-
stei'ninn, ;
Límið, sem Iímt er með, og pað,
sem líma skal saman, verður að
vera í samræmi hvað, við annað
hvað styrldeik snertír. Alveg sama
er að segja um pað, sem saum-
að er. Það er ekki tíl neins að
sauma boldang með tvinna eða
b.Iikkplötur með seglgarni. Það
tjáir pví aldrei við hvaða verk
s,em er, að einblína á eitt „tekn,-
iskt“ atriði, en ganga fram hjá.
öllum hinum að meiria eða minna
leyti. Meira að segja, pó öll atriði
séu tekin tíl greina nema eitt,
pá er pað oft nóg til að eyði-
leggja alt verkið. Og einmitt pess
vegna er svo erfitt áð vinna galla-
Idtts verk.
Eitt af pví, sem spfflir mjög
slithúð gatna, er keðjunotkun bíl-
anna á vetrium, Þá eru einatt
hjólaför gegnum klakahúðina alla
leið niður í yfirborð malbiksins.
strandhögg við Sligo á Spáni og
herjað par inn í liand alt að Ros-
oommon.
I írskum annálum er pess getið,.
áð á árunum eftir 830 hafi komið
islík flóðalda af víkingum, að peir
hafa gersamlega umkringt land-
ið. Árið 832 ræna peir Armagh
(í Norður-lriandi). Þá er fyrst
getið um Turges (Þorgestur?), er
réði fyrir víkjngaflota, er Iá á
vötnunum Lough Neagh, Lough
Ree og á Louth. Ern vötn pessi
inni í landi, og hafði skipunftun
verið haldið pangað upp eftir
fljótunum, og hjuggu víkingarnir
istrandhögg á austurströndinni, alt
fsuður 1 Meath-héruð'. Tveim árum
seinna er pess getíð, að víkinga-
fjótar liggi pá alt í kringum Ir-
land og að vikingarnir fari her-
ferðir langt inn í land, syo enginn
sé' óhultur, en víða með strönd-
um fram hafi peir gert sér kast-
aja.
Árið- 835 hef jast víldngaárásirn-
ar aftur á England, svo sem fyr
var frá greint, eftir nær fjörutiu
ám frið, og virðást svo sem pað
hafi aðallega verið dansJdr vik-
ingar, er par voru á ferð. Hófust