Morgunblaðið - 25.06.1989, Blaðsíða 3
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. JÚNÍ 1989
c 3
'asonar
{e,Mniu L.R,
IALNÆMIMARKAÐSHYGGJUNNAR
ÞJÓDFÉLAGIÐ
Þjóðfélagið hefur ekki farið var-
hluta af þessum sviptingum, þensl-
an í efnahagslífinu, ásóknin í ver-
aldleg gæði, tollalækkanir á bílum,
Kringluævintýrið, skattlausa árið,
allt þetta hefur ýtt undir þá endur-
reisn kapítalismans sem sumir telja
helsta einkenni áratugarins niunda.
Menn lifa fiott og fara á hausinn
með glæsibrag, njóta ávaxta upp-
gangstímanna en kalla stjórnvöld
til eftir að allt er farið úr böndun-
um. Einkaframtakið biómstrar og
kaupfélögin, hugsjón aldamótakyn-
slóðarinnar, deyja drottni sínum.
Greiðslukortabyltingin gerði flest-
um fært að hlutgera drauma sína,
að minnsta kosti þar til kom að
skuldadögum. Utanlandsferðum
fjölgaði til muna og ferðaskrifstof-
um með, veitingahús fæddust og
dóu í reglubundinni hrynjandi, nýja
húsnæðislánakerfið veitti ólíkleg-
asta fólki vonina um eigið þak, verð-
bréfamarkaðurinn blómstraði,
Grænfriðungar og Kvennalistakon-
ur héldu á lofti hinum mjút u gildum
með nokkrum árangri, Kvennaat-
hvarf leit dagsins ljós með ríkuleg-
um stuðningi Bubba, konur ruddust
inn á svið karlanna í flestum grein-
um, íslendingar sönnuðu umheim-
inum yfirburði sína með veiðum
hvala og fögrum konum^ Hófí,
Linda og Jón Páll urðu tákn íslands
á alþjóðavettvangi, Vigdís kom sá
og sigraði hvert sem hún fór og
sjónvarpslausir fimmtudagar og
bönn við bjór og hundahaldi voru
afnumin. Reagan og Gorbatsjov
gerðu Reykjavík að miðdepli al-
heimsins í nokkra daga, Derrick
kom í heimsókn og aftur gafst þjóð-
inni færi á að fylgjast með fúl-
mennsku J.R. á mánudagskvöldum.
Undir lok áratugarins syrti á ál-
inn. Staðgreiðsla skatta hjó óvænt
skörð í launaumslög fólks, Ávöxtun
fór á hausinn, húsnæðiskerfið
sprungið, framboð á atvinnu minnk-
aði, gjaldþrot urðu daglegt brauð
og enginn er lengur alveg viss um
hvort markaðshyggj an er rétta
hyggjan.
STJÓRNMÁL
Reagan, Gorbatsjov, Davíð og
Steingrímur eru menn áratugarins
í sljórnmálaheiminum, um það
blandast varla nokkrum hugur.
Gunnar Thoroddsen átti raunar
fyrsta leikinn og mátaði Sjálfstæð-
isflokkinn með stjórnarmyndun í
upphafi tugar. Eftir sigur Vigdísar
í forsetakosningum 1980 var leiðin
greið fyrir Kvennaframboð og
Kvennalista, konur höfðu hlustað
nóg, nú vildu þær tala. Konum
fjölgaði um 200% á þingi 1983 en
þrátt fyrir það tók Steingrímur við
stjórnartaumum og hefur ekki
sleppt þeim síðan nema örstutta
stund sem hann lánaði þá Þorsteini
Pálssyni. Jón Baldvin eignaði sér
ísland og reif upp fylgi Alþýðu-
flokksins, Albert var látinn segja
af sér sem iðnaðarráðherra og gerð-
ist þá borgari númer eitt, Jón Bald-
vin og Steingrímur skelltu Þorsteini
í beinni útsendingu og Flokkur
mannsins skoraði Vigdísi á hólm
með forsetaframboði Sigrúnar Þor-
steinsdóttur. Landsbyggðarmönn-
um þótti hlutur sinn rýr í pólitík-
inni og stofnuðu Þjóðarflokkinn, en
tókst ekki að ná sæti á þingi.
Úti í heimi börðust íranir og írak-
ar, Reagan lenti í slæmum málum
með Oliver North, Gorbatsjov boð-
aði glasnost, stórveldin mjökuðust
í átt að friðvænlegri samskiptum,
og Japanir og Evrópubandalagið
skutust upp á við í áhrifum á gang
mála í heiminum. Suður-Afríka
komst í brennidepil vegna apart-
heit-stefnunnar og ólgunnar í
kringum hana, Nelson Mandela
varð aftur á allra vörum og ísraelar
öfluðu sér vaxandi óvinsælda vegna
harkalegrar framgöngu á herteknu
svæðunum. Steingrímur fékk ekki
að tala við Arafat og Oiof Palme
féll fyrir morðingjahendi í Stokk-
hólmi. Markaðshyggjanteygði anga
sína á ólíklegustu staði og jafnvel
Kínveijar tóku að hneigjast til
kapítalisma.
Aldarlok einkennast gjarnan af
óreiðu og ringulreið og segja má
að listir níunda áratugarins beri
keim af þvi. Póst-módernisminn
átti sitt blómaskeið og listamenn
sóttu efni og stíl úr öllum áttum
og hrærðu saman. Nánast allt var
leyfilegt og engin stefna annarri
rétthærri í orði, þótt annað hafi
kannski verið upp á teningnum á
borði. Heyrst hefur talað um skort
á hugsjónum og sumir listamenn
jafnvel haldið því fram að list sé
ekki annað en framleiðsla, hvorki
merkilegri né ómerkilegri en önnur.
Aðrir sakna félagslegrar skírskot-
unar í listum og ásaka listamenn
um flótta frá samfélaginu og vanda-
málum þess. Löngunin til að meika
það hefur að sjálfsögðu náð inn í
raðir listamanna, nú gildir að koma
sér á framfæri í fjölmiðlum, gefa
út, halda sýningar, halda tónleika
og gera kvikmyndir með eins stuttu
millibili og framast er unnt til að
almenningur gleymi ekki að þú sért
til.
Mesta byltingin í íslenskum list-
um er endurfæðing íslenskra kvik-
mynda. Strax í upphafi áratugarins
streymdu á tjaldið íslensk hugverk;
Land og synir, Óðal feðranna,
Veiðiferðin, Útlaginn, Jón Oddur
og Jón Bjarni og allir flykktust í
bíó, veljum íslenskt varð mottó
áhorfenda án tillits til gæða mynd-
anna. Svo varð allt í einu ekki nóg
að velja íslenskt, fólk fór að velja
og hafna, Nýtt líf, Dalalíf og Löggu-
líf náðu feikna vinsældum á meðan
Á hjara veraldar og Atómstöðin
áttu ekki eins upp á pallborðið.
Myndirnar breyttust, urðu fjölþjóð-
legri að ýmsu leyti, spaghettinorðr-
inn fæddist með Hrafninn fiýgur
og byssuhasar og on-the-road-
fílingur skutu upp kolli í Skyttunum
og Foxtrot. Erlendir aðilar tóku að
fjármagna gerð íslenskra kvik-
mynda og nú undir lok áratugarins
er fyrsta íslenska myndin með al-
þjóðlegri stjörnu í aðalhlutverki í
undirbúningi.
Eins og konur urðu miðdepill
athyglinnar í stjórnmálum urðu
strákar upphaf og endir alls í bók-
menntunum í upphafi níunda ára-
tugarins. Pétur Gunnars hélt áfram
LISTIR
Reagan og Gorbatsjof gerðu
Reykjavík að miðdepli alheimsins
í þq'á daga
I blíðu og stríðu. Bryndis studdi
Jón Baldvin og gaf honum Iifur
eftir þörfum
I Kokteilar voru
i drykkir drykkj
anna
Gras og garðakál varð skyndi
lega mannamatur