Morgunblaðið - 25.06.1989, Page 8

8 $
MORtlUNBIAÐje, )S.UNJjVOAG,Ug;. 25.;JÚ^Íjl9fi9_
VFSTIJR-ÍSI FXSKIR
KVIKMYNDAGERÐARMENN
Á UPPLEIÐ
ÍSLENDINGAR HAFA löngum viljað eigna sér alla
þá sem tengja má við landið með einhveiju móti og
hafa áunnið sér frægð og frama. Minna má á
myndhöggvarann Thorvaldsen og nú nýverið Ronald
Reagan, fyrrum Bandaríkjaforseta, sém fróðir menn
hérlendis töldu af íslensku bergi brotinn. En nú getur
landinn státað af tveimur ungum og upprennandi
kvikmyndaleikstjórum, báðum vestur-íslenskum. Þeir
eru búsettir í Kanada og hafa vakið athygli fyrir
myndir sínar, þó ólíkar séu. Þeir eru stoltir af íslenskri
arfleifð sinni og hún hefur verið þeim báðum
uppspretta hugmynda. Vestur-íslendingarnir sem hér
um ræðir, eru Guy Maddin, höfundur Sagna af
Gimlispítala og Sturla Gunnarsson, sem hefur unnið
við gerð heimilda- og sjónvarpsmynda í tólf ár, en
er um þessar mundir að kvikmynda leikrit um líf
Vestur-íslendinganna í Gimli.
effir Friðriku Benónýs
BÓLUSÓTTARFARALDUR f
GIMLI um aldamótin. Einmana
Einar og Gunnar keppa um
hylli hjúkrunarkvennanna á
Gimlispítala, sem svífa um,
stíftnálaðar og þokkafúllar.
Einar og Gunnar höfðu áður
staðið í ástarsambandi við sömu
konu, þótt með ólíkum hætti sé
og nú blossar afbrýðisemin upp
á milli þeirra. Þetta er í stuttu
máli söguþráður kanadísku
kvikmyndarinnar Sögur af
Gimlispítala eftir Vestur-
íslendinginn Guy Maddin.
Gagnrýnendur hafa kallað
myndina súrrealíska skopstæl-
ingu þöglu myndanna, þyk-
justuóð til kvikmyndasögunnar
og íslenskra róta höftmdarins,
bestu kanadísku mynd liðins árs
og ómótstæðilegt listaverk. I
haust gefst íslenskum áhorfend-
um tækifæri til að dæma sjálfir
um réttmæti þessara dóma því
ákveðið hefúr verið að Sögur
af Gimlispítala verði sýnd hér
á kvikmyndahátíð.
En hver er Guy Maddin og
hvernig er háttað tengslum
hans við ísland? Til að frétta
nánar af uppruna Maddins og
ferli grófst ég fyrir um síma-
númer hans og sló á þráðinn.
Eftir að hafa talað við ýmsa
milliliði fékk ég loks samband
við Maddin sjálfan, sem varð
fúrðu lostinn, en að sama skapi
ánægður yfir því að fá upp-
hringingu frá íslandi.
Guy Maddm
Emmana Einar (Kyle McCulloch)
Eg byrjaði á því að spyrja
Maddin hver hann væri.
„Hver ég er? Ja, ég er
þrítugur Vestur-íslend-
ingur sem gerir kvik-
myndir.“
Þegar ég gekk á hann
um íslenskan uppruna
hans sagði Maddin að amma sín
hefði heitið Kristín Daníelsdóttir og
verið úr Snæfellsnessýslu en flutt
átján ára gömul vestur um haf þar
sem hún settist að í Manitoba og
eignaðist sex börn. „Ég þekkti aldr-
ei afa minn, hann var svo miklu
eldri en amma, en hann hét Sigurð-
ur Eyjólfsson og væri hundrað og
fjörutíu ára í dag ef hann væri á
lífi. Amma, mamma og móðursystir
mín töluðu alltaf íslensku hver við
aðra, en ég lærði hana nú aldrei.
Ég gat lesið hana, las oft Lögberg-
Heimskringlu fyrir ömmu eftir að
hún var orðin blind, en ég skildi
Hjúkkurnar á Gimlispítala
ekki nema helminginn af því sem
ég var að lesa.“
— Og menntun þín?
„Ég lærði hagfræði í háskólanum
í Winnipeg, vann í nokkur ár í banka
og ætlaði mér að verða banka-
stjóri. En ég fékk alltaf meiri og
meiri áhuga á kvikmyndum og
eyddi öllum mínum frítíma í kvik-
myndahúsum, komst að því að ég
vildi helst ekkert annað gera en
horfa á kvikmyndir. Þessi áhugi
leiddi til þess að ég kynntist nokkr-
um prófessorum í kvikmyndagerð
og kvikmyndagerðarmönnum, af-
skaplega greindum og skemmtileg-
um mönnum og áður en ég vissi
af var ég byijaður að gera kvik-
myndir sjálfur."
— Er Sögur af Gimlispítala
fyrsta myndin sem þú gerir?
„Fýrsta myndin í fullri lengd, já,
en áður hafði ég gert þijátíu
mínútna langa mynd sem heitir The
Dead Father. Það er mynd sem
gerist í Kanada samtímans en
gömlu íslensku sagnirnar og þjóð-
sögurnar heilla mig meira en
samtíminn og mig langaði alltaf til
að gera mynd um Gimli. Ég á þar
sumarbústað sem ég dvel í á hveiju
sumri og þá er ég eins og útspýtt
hundskinn að safna saman öllum
þeim sögnum frá íslandi sem ég
mögulega kemst yfir. Sögur af
Gimlispítala er nokkurs konar „coll-
age“ úr öllum þessum sögum og
sögubrotum, sem hafa safnast fyrir
í höfðinu á mér í gegnum árin.“
— En hvemig tengist súrreal-
ismi íslenskum þjóðsögum?
„Ég er óskaplega hrifinn áf
frönskum kvikmyndum frá því um
1920 þegar súrrealisminn var upp
á sitt besta. Þá var kvikmyndagerð-
in ung og mér finnst ég vera á
svipuðu stigi og þeir sem voru að
gera myndir þá. Ég hef ekki það
mikla reynslu og kunnáttu að ég
haldi að ég geti gert hvað sem er
í kvikmyndum og ég áleit að þessi
aðferð væri sú sem ég hefði best á
valdi mínu. Auk þess finnst mér
að franskur súrrealismi frá 1920
og íslenskar þjóðsögur eigi mjög
vel saman.“
— Og varstu ánægður með út-
komuna?
„Já, ég er mjög sáttur við hana,
en ég veit ekki hvað öðrum
finnst...“
— Myndin hefur nú fengið mjög
góða dóma...
„Já, alls staðar nema í Gimli."
Maddin hlær. „Þar hafa menn ásak-
að mig fyrir að fara rangt með stað-
reyndir og gera lítið úr Islendingum,
en gagnrýnendur hafa verið mjög
jákvæðir bæði hér í Kanada og eins
í Þýskalandi og San Francisco sem
eru einu staðirnir utan Kanada þar
sem hún hefur verið sýnd.“
— Og nú á að sýna hana á kvik-
myndahátíð á íslandi í haust, hvem-
ig líst þér á það?
„Á að sýna hana á íslandi? Það
vissi ég ekki. Það er stórkostlegt.“
— Hefur þú einhverntímann
komið til íslands?
„Nei, en mig hefur alltaf langað
til að koma og stefni að því að
komast þangað á næsta ári...“
— Þú kemur kannski bara með
myndina á kvikmyndahátíð?
„Kannski það, en ef það gengur
ekki þá kem ég engu að síður. í
mörg ár hef ég þráð að sjá fæðing-
arstað forfeðra minna og þótt þú
trúir því kannski ekki þá er ég
óskaplega stoltur af mínum íslenska
uppmna."
— Hvað ertu að gera núna?
„Um miðjan júní hóf ég tökur á
mynd sem gerist í Rússlandi á bylt-