Morgunblaðið - 25.06.1989, Qupperneq 14
$kJb-
lMÓ'RÖtÍHBMÐÖik >!^NÍ#©!&Gf51$M8HÍNÍflfí«9
MAÐUR HEIMS
Eignir soldánsins íBrunei metnar á 35 milljarba dollara
RÍKASTIMAÐUR heims er
þjóðhöfðinginn í Brunei,
olíuauðugu smáríki
múhameðstrúarmanna á
norðurströnd Borneó, hans
hátign Paduka Seri Baginda
Hassanal Bolkiah
Muizzaddin Waddaulah, 29.
soldán landsins.
Eignir hans eru metnar á
35 milljarða Bandaríkja-
dala, eða um 2.000 millj-
arða íslenzkra króna. Þar
með er talinn gjaldeyris-
sjóður landsins, en hann
er í raun og veru eign hans.
Breti með 11.500 pund í
árslaun — yfir eina milljón ísl. króna
— þyrfti að vinna í tólf og hálfa
milljón ára til að verða jafnríkur og
soldáninn (ef hann
greiddi skatta).
Þetta og fleira at-
hyglisvert kemur
fram í nýútkominni
■ ERLENDh
HRINGSJÁ
ævisögu hans eftir
James Bart-
holomew og í annarri nýrri bók um
hann eftir Chalfont lávarð.
Varlega áætlað nema árlegar tekjur
soldánsins af olíu og jarðgasi, sem
dótturfyrirtæki Shell hagnýtir fyrir
hann, tveimur milljörðum dala. Það
jafngildir 229.000 dölum á klukku-
stund. Um leið hefur hann hagnazt
af fjárfestingum í Japan og Banda-
ríkjunum. Hans hátign er auðugri
en ágjörnustu menn gætu látið sig
dreyma um,“ sagði einn af þegnum
hans fyrir nokkrum árum.
Sir Hassanal Bolkiah soldán er
einn síðasti einvaldskonungur heims
og getur ráðstafað tekjum sínum að
vild. Hann getur keypt allt, sem
hugur hans girnist — verðið skiptir
hann engu máli.
Stærsta höll heims
Hann býr í stærstu höll heims,
sem hann lét reisa fyrir fimm árum
og kostaði hann 400 milljónir dala.
í höllinni eru 1.788 herbergi, 257
salerni, 44 stigar og 18 lyftur. Höll-
in er um 750.000 fermetrar, eða
álíka stór og 2.500 sæmilega rúm-
góðar íbúðir.
í hásætissalnum eru 12 geysistór-
ar ljósakrónur, sem hver um sig
vegur eitt tonn. Alls eru 564 ljósa-
krónur í höllinni og í þær og Ijósa-
búnað tengdan þeim þarf 51.490
perur. Sé gert ráð fyrir að hver ljósa-
pera endist í eitt ár þarf að skipta
um 200 perur á dag og einn þjónn
gæti haft það að ævistarfi.
Veizlusalurinn er fyrir 4.000 mat-
argesfi. Höllin erprýdd 38 tegundum
af marmara, sem þekja 56 hektara,
og þar er meðal annars ónyx-
marmari frá Marokkó, sem fínnst
þar ekki iengur.
Þyrlur geta lent á tveimur stöðum
á höllinni og 15 komast fyrir í
geymslu á öðrum staðnum. Fyrir
nokkrum árum bætti soldáninn
sérsmíðaðri breiðþotu frá Banda-
ríkjunum í fiugvélaflota sinn. Hann
eftir Guðm. Halldórsson
hefur lengi haft áhuga á flugi og
flýgur flugvélum sínum sjálfur.
Við höllina þekja bílskúrar svæði,
sem er á stærð við lítið þorp. Þar
eru geymdar rúmlega 800 bifreiðar
og þar af eru 100 ætlaðar auðugum
og frægum gestum úr „þotuliðinu",
sem svo er kallað. Soldáninn viður-
kennir að hann sé veikur fyrir brezk-
um bifreiðum og á bílastæði hans
eru rúmlega 100 af gerðinni Rolls
Royce.
Hann hefur líka áhuga á sundi
og hjá annarri höll hans eru fimm
sundlaugar, þar af ein risastór. Þá
höll lét hann reisa handa síðari konu
sinni, þar sem hann var ekki fylli-
lega ánægður með fyrri höllina, sem
honum finnst hvorki nógu falleg né
hentug og minnir á hótel í Las Veg-
as.
Skotfimi er enn eitt áhugamál
soldánsins og hann á mikið vopna-
safn. Hann getur jafnvel skemmt sér
við að skjóta Exoc-
et-flugskeytum.
Eitt slíkt flug-
skeyti kostar um
100.000 pund og
fá ríki á stærð við
Brunei hafa efni á
slíkum vopnum, en her soldánsins
notar þau við skotæfingar.
Hann hefur ekki síður áhuga á
hestum og náði mikilli leikni í póló,
en er nú að mestu hættur að stunda
þá íþrótt. Hann á 250 úrvals-póló-
hesta og pólómenn annars staðar í
heiminum fá oft lánaða hjá honum
gæðinga. Karl Bretaprins, sem er
góður í póló, er einn af „fastagest-
um“ hans og sömuleiðis Ferguson
majór, tengdafaðir Andrésar prins.
Bretavinur
Þeir kynntust soldáninum þegar
hann stundaði nám í herskólanum í
Sandhurst a Englandi ásamt bróður
sínum á árunum 1966-1969. Þegar
hann sneri aftur sagði hann í sjón-
varpsviðtali að hann mundi flytja
með sér heim „margt úr brezkri
menningu og brezkum lífsvenjum".
Brunei var brezkt verndarríki í tæpa
öld unz soldáninn lýsti yfir sjálf-
stæði landsins frá Bretum 1. janúar
1984, en hann var tregur til þess
og náin samskipti við Breta hafa
haldizt.
Megnið af búnaði 3.500 manna
herdeildar soldánsins, Royal Brunei
Malay Regiment, er frá Bretlandi. í
Brunei er einnig sveit harðskeyttra
Gurkha-hermanna undir stjórn
brezkra yfirmanna, sem ver landið,
gætir olíusvæðanna og er við því
búin að bæia niður uppreisnir. Her-
menn frá Singapore stunda æfingar
í Brunei og landið er í Suðaustur-
Asíubandalaginu, ASEAN.
Soldáninn tók við af föður sínum,
Ómari Ali Saifuddin, fyrir 22 árum
og var lengi háður honum. Saifuddin
var einnig mikill Bretavinur. Þegar
hann kom heim frá útför Winstons
Churchills lét hann reisa safn til
minningar um hann í höfuðborginni,
Bandar Seri Begawan, og koma fyr-
ir líkneski af honum fyrir framan
það.
Sir Hassanal Bolkiah soldán hefur
haft lítinn áhuga á að breyta alda-
gömlu lénsfyrirkomulagi. Ibúar
kotríkis hans eru aðeins um 230.000
— heldur færri en íslendingar — og
þar af eru um 160.00C Malajar og
um 50.000 Kínveijar, en þar við
bætast innfæddir Dajakar og Evr-
ópumenn. Malajar þykja værukærir
og flest fyrirtæki eru í eigu Kínveija,
sem hafa efnazt vel, en sæta mis-
rétti, þótt kynþáttahatri sé ekki til
að dreifa.
Fjölskyldufyrirtæki
Brunei er rekið eins og fjölskyldu-
fyrirtæki. Auk þess sem soldáninn
er þjóðhöfðingi er hann forsætis- og
landvarnaráðherra og stjórn hans
er skipuð bræðrum hans og frænd-
um og vinum úr liðsforingjastétt —
þótt hann segist vera mikill lýðræðis-
sinni. Einn bróðirinn er utanríkisráð-
herra og annar þeirra er íjármála-
ráðherra. Soldáninn skipar sjálfur
löggjafarþing, en það situr aðeins
einn mánuð á ári, aðallega til að
samþykkja fjárlög. Allar ákvarðanir
verður að bera undir soldáninn, hvort
sem um er að ræða stefnuna í olíu-
málum eða sumarleyfi ríkisstarfs-
manna.
Völd þjóðhöfðingjans voru skert
með stjómarskrá, sem var samþykkt
1959, en henni var aldrei hrundið í
framkvæmd. Andstæðingar Sa-
ifuddins fyrrum soldáns hlutu 54
þingsæti af 55 í kosningum 1962,
en sigurvegararnir tóku aldrei sæti
á þingi. Uppreisn var gerð undir
forystu „sjeiksins" Azaharis með
stuðningi Indónesa, en var bæld nið-
ur. Leiðtogar uppreisnarinnar voru
fangelsaðir eða flúðu land og engar
kosningar hafa farið fram síðan.
Neyðarástandslög, sem þá voru sett,
eru enn í gildi.
Lýðræði þekkist því ekki, að öðru
leyti en því að íbúar þorpa velja sér
höfðingja: Óháð blöð eru ekki leyfð.
Sjónvarpið er í eigu ríkisins og
fréttum þess er ítarlega fjallað um
allt það sem soldáninn tekur sér
fyrir hendur. Fréttir frá kommún-
istaríkjum og um önnur trúarbrögð
en múhameðstrú eru í raun og veru
bannaðar.
Þegar kór áhugafólks ætlaði að
flytja Messías eftir Hándel í fyrra
varð innanríkisráðuneytið að yfír-
fara textann til að ganga úr skugga
um hvort þar væri nokkurn undirróð-
ur að finna áður en flutningurinn
var leyfður.
í marz í fyrra voru tveir íhalds-
samir kaupsýslumenn handteknir.
Soldáninn í Brunei:
tekjur hans nema 229.000 dollurum
á klukkustund.
Þeir voru formaður og ritari lítils
stjórnmálaflokks, sem hafði verið
stofnaður að tilhlutan yfirvalda, en
snúizt til andstöðu við stjórnina, öll-
um á óvart. Ritarinn, Abdul Latif
Chuchu, hafði gagnrýnt einræði sol-
dánsins og hvatt tii þess að þing-
ræði yrði komið á og að Mannrétt-
indanefnd Sameinuðu þjóðanna fjali-
aði um ákærur hans á hendur stjóm-
inni í Brunei. Flokkurinn var leystur
upp.
Skaut á blaðamenn
Soldáninn, sem er 43 ára gamall,
er sagður rólyndur, hlédrægur og