Morgunblaðið - 22.09.1989, Blaðsíða 16

16
MORGUNBIAÐIÐ FOSTUDÁGUR 22. SEPTEMBER 1989
Vinn ekki að björgun Sam-
bandsins heldur hagsmuna-
málum Landsbankans
Valur Amþórsson, bankastjóri Landsbankans
ræðir m.a. samskipti Landsbankans og SIS
Viðtal: Agnes Bragadóttir
VALUR Arnþórsson, Landsbankastjóri, fyrrverandi stjórnarformaður Sambands
íslenskra samvinnufélaga og kaupfélagsstjóri KEA hefur haldið sig til hlés eftir að
hann settist í sæti Landsbankastjóra þegar samskipti Landsbankans og Sambandsins
hafa verið annars vegar. Hann vildi til dæmis ekki ræða afstöðu sína við Morgunblaðið
í síðustu viku, þegar fjallað var um kaup Landsbankans á Samvinnubankanum. Nú
mun hann hins vegar í ríkara mæli koma að þeim samskiptum, eftir að Landsbankinn
og Sambandið hafa samið um kaup bankans á hlut Sambandsins í Samvinnubankan-
um, fyrir 828 milljónir króna. Morgunblaðið ræddi við Val um þessi viðskipti, skulda-
stöðu Sambandsins, framtíðarmöguleika þess og fleira.
— Valur, nú hefur því verið haldið fram
að persónuleg andúð þín á Guðjóni B. Ólafs-
syni, forstjóra Sambandsins væri svo megn
að þú værir reiðubúinn að fórna Samband-
inu, til þess að mega sjá Guðjón B. Ólafsson
á hnjánum. Hvað vilt þú segja um slíkar
fullyrðingar?
Eg verð að segja það, að aðdróttun sú
sem komið var á framfæri við þig, af ein-
hveijum manni, um að ég vildi fó'rna fyrir-
tæki sem ég var formaður fyrir í heilan ára-
tug og ber afar hlýjan hug til, vegna pers-
ónulegrar óvildar í garð Guðjóns B. Olafsson-
ar, er svo svívirðileg að það tekur því ekki
að ræða hana. Hún er þess eðlis að hún
tekur út yfir allan þjófabálk og það getur
ekki verið annað en mjög brengluð sál sem
setur fram svo svívirðilega aðdróttun. í þessu
sambandi vil ég segja þér það og öllum sem
heyra vilja, að ég ber síður en svo persónu-
legan óvildarhug til Guðjóns B. Ólafssonar,
en get að sjálfsögðu haft mína skoðun á því
hvers konar stjómandi hann er og hvernig
honum hafi tekist til í störfum eftir að hann
kom hér heim til íslands. Ég sem aðrir
mynda mér náttúrulega skoðanir á stjórn-
endum þeirra fyrirtækja sem ég þarf að
hafa afskipti af og þær eru stundum jákvæð-
ar og stundum neikvæðar. Þær skoðanir
geymi ég hins vegar með sjálfum mér.
Ég hef lýst því viðhorfi mínu að ég álít
að það sé verulegt hagsmunamál fyrir
Landsbankann að kaupa Samvinnubankann.
Það er mitt sjónarmið í þessu máli og ég
mun fyrir mitt leyti vinna áfram að því að
þau kaup takist endanlega. í þeim efnum
tel ég mig ekki vera að vinna að því að
bjarga Sambandinu, heldur að ná í höfn
verulegu hagsmunamáli fyrir Landsbankann
og um leið að ná fram þýðingarmikilli endur-
’skipulagningu í bankakerfinu."
— Forsætisráðherra og flokksbróðir þinn,
Steingrímur Hermannsson sagði í viðtali við
Morgunblaðið sl. sunnudag að hann liti á
þessi kaup sem lið í björgunaraðgerðum til
handa SÍS. Þú lítur ekki svo á?
„Það er ljóst að Sambandið á í erfiðleik-
um. Það hefur komið víða fram og ég brýt
ekki neina bankaleynd eða ljóstra upp neinu
sem ég ekki má þegar ég segi það. Það kom
fram á aðalfundi Sambandsins í vor og
margítrekað hefur það komið fram í máli
sambandsmanna sjálfra. Þeir hafa á dagskrá
hjá sér sem lið í viðreisn fyrirtækisins að
selja eigur. Einn liður í því máli er að selja
Samvinnubankann. Það er þeirra hlið á
málinu.
Okkar hlið í Landsbankanum er einfald-
lega þessi sem ég er búinn að lýsa, að við
erum að gera góð kaup fyrir Landsbankann.
Vissulega má alltaf deila um verð fyrir hluti
sem verið er að kaupa og selja og vafalaust
má deila um verðið sem Landsbankinn
hyggst að öllu óbreyttu greiða fyrir hlut
Sambandsins í Samvinnubankanum, en ég
vil ekki dvelja við það eða deila um það
verð. Hins vegar fínnst mér rétt að upplýsa
í því sambandi að við bankastjóramir hér,
gerðum Sambandinu tilboð eftir fund í
bankaráðinu um kaupverð sem var lægra
heldur en endanlega var samið um. Tilboðið
hljóðaði upp á 700 milljónir króna.
í því vísa ég til þess sem kollegar mínir
höfðu talað um sín á milli, áður en ég kom
hér, að réttmætt verð fyrir bankann kynni
að vera um 1.500 milljónir króna, en þetta
hefur opinberlega komið fram í máli Sverris
Hermannssonar. Hvort það er rétt verð, eða
tæpar 1.600 milljónir króna, læt ég liggja á
rnilli hluta. Hitt er ljóst að ef í ljós kæmi,
við frekari athuganir á málinu, að einhverjar
þær forsendur sem lágu fyrir, þegar samið
var um 828 milljónir fyrir 52% hlut Sam-
bandsins, breytist í verulegum mæli frá því
sem þá var sett fram, þá getur það haft
áhrif á þetta verð. “
Ekkert bendir til gjaldþrots
Sambandsins
— Nú ér þín staða allsérstæð. Þú ert fyrr-
verandi stjórnarformaður - þessa stærsta
skuldara Landsbankans og núverandi banka-
stjóri Landsbankans. Því hefur verið haldið
fram að Sambandið væri komið í greiðslu-
þrot eða jafnvel gjaldþrota. Hvert er kalt
mat Vals Amþórssonar á stöðu Sambands-
ins, ef hann lítur á málið út frá sinni þekk-
ingu, beggja vegna borðsins?
„Samkvæmt síðustu reikningum Sam-
bandsins sem opinberaðir hafa verið, þá átti
Sambandið ennþá rúmlega tvo milljarða
króna í eigin fé. Fyrirtæki sem á rúmlega
tvo milljarða er ekki gjaldþrota. í því sam-
bandi ér vafalaust öllum kunnugt að Sam-
bandið á vissar duldar eignir. Ég nefni sem
dæmi að verðmæti hlutabréfa þess í Regin
er mun meira en bókfært er. Það kom fram
í reikningunum að greiðslustaðan hafði
þrengst og það liggur í augum uppi að fyrir-
tæki sem er með stórfelldan hallarekstur,
verður fyrir því að greiðslustaðan þrengist.
Ekkert í reikningunum gaf á hinn bóginn
tilefni til að ætla að fyrirtækið væri að kom-
ast í greiðsluþrot.
Sambandið er stór viðskiptavinur í Lands-
bankanum og sem slíkur er það náttúrulega
með talsverðar skuldir í þessum banka, en
þær skuldir eru tryggðar. Af minni hálfu
eru kaupin á Samvinnubankanum viðskipta-
legs eðlis en ekki björgunaraðgerð. Ef það
kemur sér vel fyrir Sambandið í leiðinni, þá
er það mjög gott mál. Við stöndum í því hér
í þessum banka, flesta daga vikunnar að
athuga málefni ýmiss konar fyrirtækja
hringinn í kring um landið. Sambandið nýt-
ur þar að sjálfsögðu sömu viðhorfa og önnur
fyrirtæki í landinu. Þannig að vissulega
greiðum við fyrir Sambandinu, sem góðum
viðskiptavini hér, innan allra eðlilegra
marka.“
Skuldir SÍS um 10 milljarðar?
— Eins og fram hefur komið námu skuld-
ir Sambandsins um síðustu áramót um 8,8
milljörðum króna. Nú hafa átt sér stað mikl-
ar gengisbreytingar í sumar og dollar hækk-
að geysilega mikið, þannig að ætla má að
heildarskuldir Sambandsins af þeim sökum,
nemi nú a.m.k. 10 milljörðum króna. Eigið
fé Sambandsins um tveir milljarðar um
síðustu áramót, samkvæmt ársreikningun-
um, má ekki geta sér þess til að það sé
ekki nema um milljarður nú?
„Nú erum við komin út í það að ræða
málefni eins af okkar viðskiptavinum og þá
á grundvelli einhverra upplýsinga sem ekki
hafa verið gerðar opinberar af viðkomandi
fyrirtæki. Þá er mín tunga bundin, þannig
að þetta eru málefni sem ég get ekki rætt.“
Fær Landsbankinn tilhliðrun í
Seðlabanka hvað varðar
lausafjárstööu og bindiskyldu?
— Eitt af því sem einnig hefur verið rætt
af talsverðum hita að undanfömu er sá
möguleiki að 1,6 milljarða króna skuld SÍS
í Samvinnubankanum verði „parkerað" til
fimmtán ára í Seðlabankanum, svo notuð
séu orð Steingríms Hermannssonar, forsæt-
isráðherra. Er þetta að ósk bankastjórnar
Landsbankans?
„ Það er Ijóst að Seðlabankinn hefur áhuga
á og hefur beitt áhrifum sínum, til þess að
hagræðing færi fram í hinu íslenska banka-
kerfí, bankar sameinuðust og viðskiptabönk-
um fækkaði þar með. Það hefur komið fram
Valur Arnþórsson Landsbankastjóri.
að Seðlabankinn hefur jákvætt viðhorf til
þess að Landsbankinn kaupi Samvinnubank-
ann. Að því er mér skilst lítur Seðlabankinn
á slík kaup sem heppilegan lið í endurskipu-
lagningu íslenska bankakerfisins. Það er því
fullkomlega eðlilegt að við höfum átt bytjun-
arviðræður við Seðlabankann um það á
hvern hátt hann gæti aðstoðað við þá endur-
skipulagningu sem felst í þessum kaupum.
Þær viðræður eru mjög skammt á veg komn-
ar og eiga eftir að taka á sig miklu ákveðn-
ara form. En í mínum huga snýst málið
ekki um það að „parkera“ einhveijum skuld-
um Sambandsins í Seðlabankanum, heldur
um það hvort Seðlabankinn treystir sér til
að greiða fyrir Landsbankanum í sambandi
við kaup á þessum banka. Kaup sem væntan-
lega koma til með að kosta nálægt 1.600
milljónum króna. Okkar erindi við Seðla-
bankann verður því væntanlega í þá veru
að ræða möguleika á því að Seðlabankinn
aðstoði okkur í þessum kaupum. Þá meðal
annars að tekið yrði tillit til kaupverðsins í
sambandi við ýmsar þær skyldur sem eru á
viðskiptabönkunum, varðandi lausafjárstöðu
og bindiskyldu og fleira. Að sjálfsögðu verð-
um við síðan að athuga það hvernig heildar-
skuldastaða Sambandsins lítur út gagnvart
okkur, eftir að við höfum keypt Samvinnu-
bankann."
Skuld SÍS í Landsbanka eftir Samvinnu-
bankakaupin um 4 milljarðar
— Hún verður þá nálægt fjórum milljörð-
um, ekki satt? Um 2,2 milljarðar í Lands-
banka og 1,6 milljarðar í Samvinnubanka.
„Ég fullyrði að sjálfsögðu ekkert um það
hvemig hún verður, en upp mun vakna
spumingin um það hvernig hún mun rúmast
innan þeirra reglna sem um það gilda og
hvernig Seðlabankinn myndi líta á það mál.
Seinna mætti hugsa sér að aðrir viðskipta-
bankar en Landsbankinn kæmu inn í kaupin
á Samvinnubankanum að hluta, þar sem
heppilegt kynni að verá vegna útibúakerfis
og tækju Sambandið að einhveiju leyti í við-
skipti. Þannig mætti hugsa sér að viðskipti
Sambandsins og skuldir dreifðust eitthvað
meira en nú er. Þetta eru hugmyndir sem
ég leyfi mér að varpa hér fram fríhendis,
án þess að hafa nokkuð sérstakt á bak við
mig í því.“
— Er það ekki einfalt reikningsdæmi að
samtals verði skuld Sambandsins við Lands-
bankann eftir kaupin á Samvinnubankanum
tæpir 4 milljarðar króna?
„Ég get ekki rætt um skuldastöðu Sam-
bandsins í Landsbankanum og ég veit ekki
til hlítar hveijar skuldir þess eru við Sam-
vinnubanka."
Á samvinnuhreyfíngin sér
viðreisnar von?
— Sambandið á fallanda fæti, kaupfélög
víða um land á fallanda fæti, komin í
greiðsluþrot, gjaldþrot og þar fram eftir
götum. Hvert er þitt mat á möguleikum
samvinnuhreyfingarinnar til þess að vinna
sig út úr þeim ógöngum sem hún hefur nú
ratað í?
„Nú hef ég ekki lengur það hlutverk að
tala fyrir hönd Sambandsins og kaupfélag-
anna.“
— Enda spyr ég þig vegna fyrri starfa
þinna og þeirrar þekkingar sem þú hlýtur
að búa yfir, vegna þeirra.
„Síðast þegar ég leit á málefni Sambands-
ins sem stjórnarformaður þess, þá sá ég
ágæta möguleika á því að það væri hægt
að rétta Sambandið af. Ég hef ágæta trú á
því að ef menn finna þar heppilegustu leið-
ir, þá muni takast að rétta það af. Einn
þýðingarmikill liður í okkar samningum við
Sambandið er að Sambandið leggi fyrir okk-
ur áætlun, sem sýni það að þær aðgerðir
sem þeir hyggjast grípa til, dugi til þess að
koma rekstri þess og íjárhag fyrir vind.
Það er alls ekki hægt að setja kaupfélög-
in í landinu öll undir einn og sama hatt. Þau
eru mörg og margvísleg og búa við ákaflega
mismunandi aðstæður. Ég er ekki í vafa um
að þau geta átt fyrir höndum ágæta framtíð,
en þurfa að laga sig að þeim erfiðleikum
sem eru í efnahagslífinu, atvinnulífinu, jafn-
framt því sem þau þurfa að aðlaga sig af
breyttum viðhorfum í þjóðfélaginu. Reyndar
vil ég taka það fram í þessu sambandi, að
mér þótti mjög skondið að sjá í fréttaskýring-
unni sem þú skrifaðir um kaup Landsbank-
ans á Samvinnubankanum, að KEA væri
komið að fótum fram, vegna skuldsetning-
ar.“
— Er það svo ýkja skondið, þegar greint
er frá því að KEA er orðinn annar stærsti
skuldari Landsbankans?
„Ég vil ekki tala um skuldir KEA, en KEA
er eitt sterkasta fyrirtæki í landinu að því
er eiginfjárstöðu varðar og hefur mjög mikla
möguleika bæði í nútíð og framtíð. Það er
því öðru nær að það sé að fótum fram kom-
ið vegna skuldsetningar. Skuldastaða þess
hér í Landsbankanum er ekki áhyggjuefni."
— Við höfum rætt það hvort kaupverðið
sem þið hafið samið um á Samvinnubankan-.
um sé of hátt, en hvað með fullyrðingar
þess efnis að Landsbankinn hafi alls ekki
ráð á að festa kaup á Samvinnubankanum
við þessu verði?
„Allar slíkar fullyrðingar eru gjörsamlega
ótímabærar. Við eigum eftir alla endanlega
. samningagerð við Sambandið og þá kemur
. í ljós fyrir það fyrsta hvort þetta verð breyt-
ist eitthvað og í annan stað hver kjör verða
í kringum þessi kaup. Hins vegar er það
okkar mat að með þeirri miklu hagræðingu
sem við eigum að geta náð fram með þessum
kaupum, þá muni þetta mjög efla Lands-
bankann í framtíðinni, þannig að Lands-
bankinn hafi ekki bara efni á þessu, heldur
muni þetta mjög styrkja hann þegar frá
líður."
„Ljóst að það urðu ákveðin slys
við meðferð málsins“
— I umræðunni að undanfömu um þessi
kaup ykkar, eru það ekki einkum kaupin
sjálf, sem hafa farið fyrir bijóstið á ýmsum
mönnum, heldur einnig þau vinnubrögð sem
viðhöfð voni við kaupin og kaupverðið. Átt
þú von á því að um málið geti skapast sæmi-
legur friður, þannig að þið getið lokið því?
„Ég vona það vissulega, því hér er um
feiknarlega þýðingarmikið mál að ræða.
Sambandið bauð okkur að kaupa bréf sín í
Samvinnubankanum á sl. vori. Við ræddum
það okkar á milli bankastjórarnir og vorum
sammála um að þetta gæti verið hið besta
mál fyrir okkur, eins og greindi frá hér áð-
an. Eftir umfjöllun í bankaráðinu fékkst svo
grænt ljós á það að haida áfram samningum
við sambandið. Ákveðið var að Sverrir Her-
mannsson færi áfram með málið fyrir okkar
hönd. Þar kom að menn urðu í þeim samn-
ingum að segja já eða nei og þá var ákveð-
ið að segja já, en það var auðvitað markmið
Landsbankans að samningar tækjust.
Það er alveg ljóst að þá urðu ákveðin slys
við meðferð málsins, sem ég held að allir
viðurkenni og séu leiðir yfir. Þá sérstaklega
þetta, að Lúðvík Jósefsson, bankaráðsmaður
um langa hríð og fyrrverandi formaður bank-
aráðsins, var kominn í bæinn án þess að
viðkomandi bankastjóri og bankaráðsmenn-
irnir sem hann ræddi við gerðu sér það ljóst.
Þess vegna kölluðu þeir hann ekki á sam-
ráðsfund um málið, sem var slys. En ég
veit að það var ekki af ásettu ráði og alveg
á sama hátt misfórst að hafa samráð símleið-
is við Eyjólf K. Sigurjónsson, bankaráðs-
mann, sem er mjög vel að sér um málefni
Landsbankans. Eins má að sjálfsögðu deila
um það hvort það hefði átt að hafa fyrr og
meira samráð við viðskiptaráðherra, heldur
en gert var. En hvað um það, ákveðin álita-
mál í ferli málsins hafa gert það að verkum
að verulegur óróleiki hefur skapast. Það er
mjög óheppilegt. Við bankastjórarnir viljum
hafa sem allra mest og best samráð við
bankaráð allt og við viljum góða samvinnu
við viðskiptaráðherra, Seðlabankann og þau
önnur yfirvöld sem þetta mál varðar. Nú
þurfum við um fram allt að fá góðan frið
til þess að vinna málefnalega að endanlegri
samningagerð og skoða allar hliðar málsins
til þess að þetta verði farsællega til lykta
leitt.“