Morgunblaðið - 27.10.1989, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. OKTÓBER 1989
11
Evrópsk epli og
norrænar perur
eftir Tryggva
Gíslason
í Staksteinum Morgunblaðsins
síðastliðinn laugardag eru birtar
glefsur úr forystugrein „hins virta
danska dagblaðs" Jyllands Posten
frá 30. september. í greininni er
fjallað um samstarf Norðurland-
anna fimm. Fyrirsögn sú, sem
Morgunblaðið velur þessum glefs:
um, eru orðin Norrænt bruðl? I
skýringargrein Morgunblaðsins
segir, að forystugreinin eigi erindi
til fleiri en Dana og beri hún þess
glögg merki, að í Danmörku séu
menn teknir að líta á norrænt sam-
starf sem næsta árangurslítið starf
„þegar þeir bera það saman við
samstarfið í Evrópu". Með þeim
orðum mun Morgunblaðið eiga við
samstarfið innan Evrópubandalags-
ins eða Efnahagsbandalags Evrópu,
eins og þessi samtök 12 Evrópu-
ríkja hafa verið nefnd.
Evrópubandalagið
Um fátt er nú meira rætt meðal
stjórnmálamanna á Norðurlöndum
en samstarf ríkjanna 12 innan Evr-
ópubandalagsins. Hinn 1. janúar
1993 taka gildi lög og reglur um
hinn sameíginlega markað þessara
ríkja, „innri markað Evrópu" eins
og þetta samstarf er nefnt. Þá verð-
ur heimilt að flytja til peninga og
íjármagn, fyrirtæki og framleiðslu-
vörur svo og mannafla innan land-
anna 12 eins og um eitt ríki væri
að ræða. I raun verður þá um að
ræða eitt ríki, eins konar bandaríki
Evrópu, þótt enn sé spölkorn til
þess tíma, að ríkið lúti einni stjóm,
eigi sér sameiginlegt löggjafarþing,
hafí sameiginlegan gjaldmiðil og
sameiginlegan ríkisfána, eins og þó
er stefnt að.
Enginn getur efast um, að ótrú-
Ólafsvík;
Vetrargleðin í
gang að nýju
Ólafsvík.
Síðastliðinn vetur gekkst
áhugamannahópur hér í bænum
fyrir tveimur skemmtunum og
létu ágóðann renna til félags-
heimilisins á Klifi.
Skemmtanir þessar nefndust
Vetrargleði og byggðust upp á því
að skemmt var með söng og dansi.
Allt voru það heimamenn sem komu
fram.
Nú hafa aðstandendur vetrar-
gleðinnar afhent forráðamönnum
félagsheimilisins áhöld og tæki sem
keypt voru fyrir hagnað af skemmt-
ununum fyrir samtals um 850 þús-
und krónur, og nú eru æfingar að
heijast fyrir skemmtun sem fyrir-
hugað er að halda í byijun desem-
ber. Helgi.
legur árangur hefur náðst á sviði
efnahagssamvinnu þessara Evrópu-
ríkja, síðan Rómarsáttmálinn var
undirritaður. Markvisst hefur verið
unnið að því að auka afköst fólks
og arð af fé í þessum löndum og
hafa þjóðríkin innan bandalagsins
afsalað sér hluta af sjálfsákvörðun-
arrétti sínum til þess að svo mætti
verða.
Öll samvinna innan Evrópu-
bandalagsins tekur mið af þessu
tvennu: að auka afköst og arð.af
fé. Til að mynda er nú farið að
ræða um skólamenntun í löndunum
12 svo og um menningu þeirra og
þjóðtungur, því hinni miklu efna-
hagssamvinnu fylgir að sjálfsögðu
samvinna á öðrum sviðum, enda
þótt efnahagssamvinnan sé það afl
sem knýr samvinnuna áfram og
allt annað tekur mið af. í stjómar-
nefndinni í Bruxelles, þar sem í eiga
sæti embættismenn frá löndunum
12, er verið að fjalla um samræm-
ingu á starfsréttindanámi í löndun-
um til þess að auðvelda flutning á
mannafla innan bandalagsins.
Reglur, sem meirihluti stjómar-
nefndarinnar samþykkir, gilda í
löndunum öllum. Þær em tilskipan-
ir, en ekki lög, sem þjóðþing land-
anna hafa sett. Með því að veita
stjórnamefndinni þessi miklu völd
hefur tekist að gera samvinnu innan
Evrópubandalagsins mjög skilvirka
(effektiva), miklu skilvirkari en
samvinnu Norðurlandanna. Því
verður ekki neitað.
Norræn samvinna
Samvinna Norðurlandanna fimm
og sjálfstjórnarlandanna þriggja
byggist hins vegar ekki á því, að
þjóðir afsali sér neinu af sjálfstæði
sínu. Hin gamla regla um sjálfs-
ákvörðunarrétt þjóða er þar virt.
Opinber samvinna landanna fer
fram á tvennum vettvangi: innan
Norðurlandaráðs, sem er samvinnu-
vettvangur þjóðþinganna átta, og
innan Norrænu ráðherranefndar-
innar, sem er samvinnuvettvangur
ríkisstjórnanna. Á báðum stöðum
em í gildi hinar gömlu reglur kjör-
lýðræðisins, sem leiða til samkomu-
lags eftir langar og strangar um-
ræður, eins og menn þekkja. Þessi
aðferð er tímafrek, en hún hefur
verið talin tryggja rétt einstaklings-
ins betur en önnur stjórnkerfi. Til
að mynda hefur fólk í Austur-
Evrópu og í Eystrasaltsríkjunum
barist fyrir því um langt skeið að
öðlast réttindi kjörlýðræðis. Nú
virðist hilla undir að árangur sé að
nást, og er það vel.
Epli og perur
Þegar Jyllands Posten, sem er
íhaldssamasta dagblað í Danmörku,
ber saman stjómskipan í Evrópu-
bandalaginu annars vegar og sam-
starf Norðurlandanna hins vegar,
er verið að bera saman epli og per-
ur, eins og Danir segja. Vilji maður
epli, er allt gott um það að segja.
Vilji menn hins vegar pemr, verður
að virða það. Norðurlönd hafa valið
reglur kjörlýðræðisins með kostum
þess og göllum. Evrópubandalagið
hefur hins vegar kosið aðra leið og
skilvirkari og jafnframt lagt fyrir
róða hinar gömlu hugmyndir um
sjálfsákvörðunarrétt og sjálfstæði
þjóðríkja. Þingtíðindi Norðurlanda-
ráðs, sem samkvæmt upplýsingum
Jyllands Posten vega „rúmlega
fimm kfló“ em eitt af táknum, af-
leiðingum eða afurðum kjörlýðræð-
isins. Stjórnamefnd Evrópubanda-
lagsins birtir hins vegar ekki um-
ræður embættismannanna heldur
aðeins tilskipanir sínar (dírektíf),
sem em stuttorðar og gagnorðar,
eins og fyrirskipanir eiga að vera.
Þetta er munurinn.
Þegar danska íhaldsblaðið segir
svo, „að í mörg ár hafi útgjöldin
til norrænnar samvinnu stöðugt
farið hækkandi", þá er það rétt, svo
langt sem það nær, en hækkunin
er þó ekki ýkja mikil, þegar að er
gáð. Fjárlög Norrænu ráðherra-
nefndarinnar em í ár um 600 millj-
ónir danskra króna eða um 5 millj-
arðar íslenskra króna. Það sam-
svarar því að greiddar séu liðlega
200 íslenskar krónur á hvert
mannsbam í löndunum fimm og
sjálfstjómarríkjunum þremur.
Næsta ár hækka ijárlög Norrænu
ráðherranefndarinnar um 3% eða
um 18 milljónir danskra króna. Það
samsvarar í reynd 6 króna hækkun
á hvert mannsbarn á Norðurlönd-
um. Þetta vil ég ekki kalla „nor-
rænt bmðl“, þegar að því er gáð,
hversu mikið hefur hér fengist fyr-
ir lítið.-
Vera kann að sumum þyki sam-
vinna Norðurlanda heldur fánýt og
jafnvel heimskuleg, og þeir menn,
sem berjast fyrir norrænni sam-
vinnu, séu haldnir blindu á samtíð
sína. „Ekki miklast mér, segir Run-
ólfur prestur, hve langt viska mann-
anna hefur náð að leiða þá; enda
er hún ekki stór. Að hinu dáist ég,
hve langt fáviska þeirra og jafnvel
sérdeilis heimska þeirra, að ég nú
segi ekki fullkomin blinda þeirra
hefur náð að lyfta þeim.“ (Paradís-
arheimt 170.)
Árangnr norrænnar
samvinnu
Undravert er, hve langt norræn
samvinna hefur náð að lyfta fólki,
þrátt fyrir allt japlið, jamrið og fuðr-
ið. Norðurlönd hafa um áratuga-
skeið verið einn sameiginlegur
vinnumarkaður. Flest öll starfs-
menntun í einu landanna er tekin
gild í hinum löndunum öllum. Al-
mannatryggingar og sjúkratrygg-
ingar gilda alls staðar, sameiginleg-
ur kosningaréttur til bæjar- og
sveitastjórna er í gildi um öll Norð-
urlönd, vegabréfsskylda er fýrir
löngu afnumin og flestar mennta-
stofnanir standa nemendum allra
landanna opnar. Öflugir norrænir
sjóðir veita styrki til fyrirtækja og
einstaklinga, án þess að einungis
Tryggvi Gíslason
„Norðurlönd hafa valið
reglur kjörlýðræðisins
með kostum þess og
göllum. Evrópubanda-
lagið hefur hins vegar
kosið aðra leið og skil-
virkari og jafiiframt
lagt fyrir róða hinar
gömlu hugmyndir um
sjálfsákvörðunarrétt og
sjálfstæði þjóðríkja.“
sé verið að hugsa um bein afköst
og arð af fjármagni, stéttarfélög,
starfshópar og fyrirtæki vinna sam-
an á nær öllum sviðum þjóðlífsins,
og unnið er að því að þýða bækur
og rit milli þjóðtungnanna níu með
styrk frá Norrænu ráðherranefnd-
inni, og stefnt er að því að gera
Safnaðarkvöldið er hugsað
sem vettvangur fyrir fræðslu,
huggulega samveru og helgi-
stund.
Að þessu sinni veljum við efni
úr mannlegum samskiptum sem
snertir óneitanlega marga. Einn-
ig verða kannaðar undirtektir á
frekara starfi í þessa átt.
tungumálin öll jafn rétthá. Um 70
samnorrænar stofnanir vinna að
sameiginlegum málum landanna á
sviði menntunar, lista og vísinda,
svo eitthvað sé talið. Þetta hefur
tekist á grundvelli starfsreglna
kjörlýðræðisins, ekki með tilskipun-
um.
Framtíð norrænnar
samvinnu
Hins vegar er enn margt óunnið
á sviði norrænnar samvinnu. Hún
á sér því enn langra lífdaga auðið.
.Norðurlönd eru hluti af Evrópu —
eins og þau raunar hafa ávallt ver-
ið, löngu áður en menn tók að
drevma til kola- og stálsamsteyp-
unnar og Evrópubandalagsins.
Samvinna Norðurlanda mun á kom-
andi árum tengjast enn nánar sam-
vinnu annarra landa í Evrópu, ekki
aðeins landanna 12 innan Evrópu-
bandalagsins heldur líka allra
hinna. Þá kann að vera, að kjörlýð-
ræðið og norræna stjórnskipanin
þyki henta best, með kostum sínum
og göllum, og þessi heimska mann-
anna eigi enn eftir að lyfta þeim.
Það er nefnilega ekki um að ræða
annaðbvort norræna samvinnu eða
evrópska samvinnu, heldur bæði
norræna og evrópska samvinnu.
Hins vegar eru sumir Danir famir
að fá bakþanka, „kalda fætur“, eins
og þeir segja sjálfír, vegna þess að
þeir vita ekki, í hvorn fótinn þeir
eiga að stíga: hinn norræna eða
hinn evrópska, og það er auðvitað
ósköp leiðinlegt.
Höfundur er skólameistari
Menntaskólans á Akureyri, en
starlar timabundið sem
deildarstjóri í skóla- og
menningarmáladeild skrifstoíu
Norrænu ráðlwrranefndarinnar í
Kaupmannahöfn.
Kaffiveitingar verða bornar
fram og gefst fólki tækifæri á
að spjalla saman og kynnast.
Að lokum verður boðið upp á
stutta helgistund í kirkjunni.
Safnaðarkvöldið er öllum opið
og kjörið tækifæri til að eiga
góða stund í kirkjunni.
Jón D. Hróbjartsson
sóknarprestur.
Laugarneskirkja
Laugarneskirkj a
Föstudaginn 27. október verður efiit til almenns safnaðar-
kvölds í Safiiaðarheimili Laugarneskirkju kl. 20:30.
Gestir kvöldsins verða Grétar Sigurbergsson geðlæknir, sem
ræða mun um afbrýðisemi, og Dúfa Einarsdóttir söngkona sem
syngur nokkur lög við undirleik Ann Toril Lindstad.
RÝMINGARSALA - RÝMINGARSALA
Gallabuxur
Flauelsbuxur
Vinnuskyrtur
Samfestingar
Opið laugardag
frá kl. 10-16.
>ewrr
1.600,- Joggingbuxur
1.600,- Úlpur J.0Q9?
895,- Vinnuvettlingar ,.3067
1.900,-
VINNUFATABUDIN 26
495,-
3.900,-
100,-
sími 28550.