Morgunblaðið - 27.10.1989, Síða 21
20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. OKTÓBER 1989
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. OKTÓBER 1989
21
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. [ lausasölu 90 kr. eintakið.
Yandræði
á norðurslóðum
Nú í októbermánuði hafa
birst ýmsar fréttir á for-
síðu Morgunblaðsins, sem
benda til þess að við mikinn
efnahagsvanda sé að etja hjá
nágrönnum okkar íslendinga á
norðurslóðum, í Norður-Noregi,
Færeyjum og á Grænlandi.
Hinn þriðja október var skýrt
frá því, að Grænlendingar yrðu
að herða sultarólina, jafnt
óbreyttir borgarar sem hið op-
inbera. Var þetta inntakið í
ræðu Jonathans Motzfeldts,
formanns grænlensku land-
stjórnarinnar, þegar hann setti
landsþing Grænlendinga. Til
þess að spara opinber útgjöld
hafa stjórnvöld á Grænlandi
kynnt þá hugmynd, að starf-
semi opinberra félagsmálasjóða
verði hætt í fjóra sumarmán-
uði, frá 1. maí til 31. ágúst.
Aðeins verði inntar af hendi
greiðslur til sjúklinga og
kvenna í fæðingarorlofi, allt
verkfært fólk eigi að geta séð
sér og sínum farborða.
Hinn ellefta október var sagt
frá því, að í Færeyjum væri
landstjómin að kanna hvort
fara mætti niðurfærsluleið tilað
auka samkeppnishæfni útflutn-
ingsgreina. Á stjórnskipuð
nefnd að athuga hveijar yrðu
afleiðingar 20% launalækkun-
ar. Jafnframt yrðu skattar
lækkaðir þannig að ráðstöfun-
arfé almennings yrði ekkert
minna að raungildi eftir launa-
lækkunina, sem gerði fyrir tæki
í sjávarútvegi samkeppnisfær.
Færeyska lögþingið hefur sam-
þykkt hækkanir á tollum og
álögum til að draga úr neyslu.
Hinn sautjánda október var
frétt um að í Færeyjum gætti
nú vaxandi atvinnuleysis og í
Þórshöfn hefðu 10 manns misst
vinnuna dag hvern síðustu tvo
mánuði.
Hinn áttunda október var
sagt frá því, að æ bærust ugg-
vænlegri fréttir í Noregi um
ástand fiskistofna í Barents-
hafi. Telji norskir og sovéskir
fiskifræðingar ekki veijandi að
hefja loðnuveiðar að nýju fyrr
en árið 1992. Komu þessar
upplýsingar fram aðeins nokkr-
um dögum eftir að Alþjóðahaf-
rannsóknaráðið lagði til að
þorskveiðar í Barentshafi yrðu
minnkaðar niður í 100.000 tonn
á ári úr 300.000 tonnum. í
þessari frétt sagði 'meðal ann-
ars: „Þessar upplýsingar eru
mikið áfall fyrir íbúa Norður-
Noregs, þar sem þúsundum
verkamanna í fiskiðnaði hefur
verið sagt upp störfum. Norska
stjórnin héfur því skipað nefnd
til að leggja fram tillögur fyrir
15. nóvember um hvernig
bregðast eigi við kreppunni í
Norður-Noregi.“ Er þetta árétt-
að í forsíðufrétt Morgunblaðs-.
ins síðastliðinn sunnudag, 22.
október, þar sem segir að
. líklega missi 15.000 manns
vinnuna í Norður-Noregi og
ótti sé við mikinn fólksflótta
þaðan suður á bóginn.
í þessum þremur tilvikum er
um að ræða samfélög sem eiga
mikið undir útgerð og fisk-
vinnslu. Aðstæður er ekki unnt
að bera alfarið saman, en hitt
er ljóst að þessi samfélög eiga
öll í miklum erfiðleikum með
að standa á eigin fótum og
hafa ekki staðið án stuðnings
annarra í einni eða annarri
mynd. Það eru stjórnvöld í Ósló
sem þurfa að takast á við
byggðavandann í Norður-Nor-
egi og Norðmönnum er öllum
mikið kappsmál að þar verði
ekki landauðn. Sendimenn frá
stjómvöldum í Kaupmannahöfn
hafa rannsakað vanda Færey-
inga og Grænlendinga og leggja
á ráðin um hvemig við honum
skuli bmgðist. Em það ekki
síst þeir sem telja að opinber
útgjöld landssjóðanna séu of
mikil og skuldir þeirra of háar.
Friðrik Pálsson, forstjóri
Sölumiðstöðvar hraðfrystihús-
anna, segir í Morgunblaðssam-
tali í gær að íslendingar geti
lært mikið af umræðum um
vandann í Norður-Noregi svo
sem um hmn fiskistofna og að
spár fiskifræðinga standist
ekki. Þá telur hann að meðal
annars þurfi að endurskoða
reglur sem banna löndun er-
lendra fískiskipa hér á landi og
reyna að fá þau til að Ieggja
hér upp afla til að halda uppi
atvinnu.
Þau vandamál sem við eigum
við að etja í þjóðarbúskap okkar
em að mörgu leyti lík því sem
glímt er við í næsta nágrenni
okkar fyrir austan okkur og
vestan. Við getum hins vegar
ekki skotið honum til neinna
annarra og verðum alfarið að
leysa hann eftir þeim leiðum
sem okkur em færar. I því efni
er skynsamlegt að draga úr
vægi sjávarútvegs með því að
efla stóriðju og orkufrekan iðn-
að um leið og unnið er að því
að gera útgerð og fiskvinnslu
arðbærari.
Nauðsyn að auka markaðsbúskap
ef við eigum ekki að einangrast
- segir Jóhannes Nordal, seðlabankasljóri, sem nýverið sat
aðalfundi Alþjóðabankans og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
JÓHANNES Nordal, seðlabankastjóri, sat aðalfundi Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins og Alþjóðabankans í Washington í lok síðasta mánað-
ar, þar sem gerð var heildarúttekt á þróun efhahagsmála í heimin-
um undanfarið og hvers væri að vænta í nánustu framtíð. Skömmu
áður hafði Jóhannes einnig setið alþjóðlegan fund um orkumál,
þar sem fjallað var um horfumar framundan í þeim efnum og
atriði sem tengjast orkumálum, svo sem mengun og umhverfís-
spjöll vegna orkunotkunar.
Langt samfellt
hagvaxtartímabil
„Menn voru yfirleitt nokkuð
bjartsýnir á ástandið í efnahags-
málum og horfurnar framundan.
Það er allt útlit fyrir áframhaldandi
þokkalegan hagvöxt á næsta ári,
sérstaklega í iðnríkjunum, og það
er vert að undirstrika að að baki
er þegar óvanaiega langt hagvaxt-
artímabil. Síðustu sex til sjö ár
hefur verið stöðugur hagvöxtur í
iðnríkjunum og ekki sérstakar horf-
ur að það breytist, að minnsta kosti
ekki á næstu einu til tveimur árum.
Þó búast menn við að hagvöxtur
verði heldur minni í ár en á síðasta
ári þegar hann var 4%, sem er það
mesta sem hann hefur orðið á und-
anförnu tíu ára tímabili. Það er
enginn vafi á því að þessum mikla
hagvexti fylgdi, einkum á síðasta
ári, aukin þensla og tilhneiging til
verðbólgu sem síðan hefur leitt til
verulegra vaxtahækkana. Markmið
efnahagsstjórnar nú er að draga
úr þenslunni og þeirri auknu verð-
bólgu sem henni hefur fylgt með
aðhaldsaðgerðum í peningamálum
og hærri vöxtum, án þess að veru-
lega dragi úr hagvexti. Teikn eru
á lofti um að þetta sé að takast og
að nú sé að draga úr þeirri verð-
bólgu sem fór að bera á síðari hluta
árs 1988, en þessar aðhaldsaðgerð-
ir hafa kostað hækkun vaxta víðast
í iðnríkjunum á bilinu 2-4% á und-
anförnum 12 mánuðum," sagði Jó-
hannes í samtali við Morgunblaðið
aðspurður um það 'helsta sem kom-
ið hefði fram á þessum fundum.
Orkuskortur ekki lengur
áhyggjuefui
Skýringarnar á þessu langa sam-
fellda hagvaxtartímabili segir hann
margar, svo sem betri samræming
hagstjómar í helstu iðnríkjunum og
meiri stöðugleiki í kjölfar þess að
tókst að hemja þá miklu verðbólgu-
öldu sem fylgdi í kjölfar seinni orku-
kreppunnar, sem skall á 1979. Þá
hafi olíuverð rúmlega þrefaldast og
í kjölfarið hafi fylgt mikil verðbólga
og efnahagssamdráttur á fyrstu
árum þessa áratugar. Flest ríki
hafi bmgðist við með hörðum
gagnráðstöfunum, sem hefðu lagt
gmnninn að stöðugleika síðustu
ára. Nú tíu ámm síðar sé ólíkt um
að litast bæði í efnahagsmálum og
ekki síður í orkumálum. Verðbólga
væri ekki nema þriðjungur til helm-
ingur af því sem hún var fyrir tíu
ámm, olíuverðið þriðjungur og horf-
urnar varðandi þetta hvort tveggja
mun betri en þá vora. Það væri til
dæmis athyglisvert sem komið hefði
fram á þessari orkuráðstefnu að
menn hafa ekki lengur áhyggjur
af orkuskbrti og jafnvel ekki olíu-
skorti í fyrirsjáanlegri framtíð.
„Vandamálin sem menn standa
frammi fyrir era fyrst og fremst
vaxandi kostnaður við að draga úr
mengun umhverfisins vegna notk-
unar kola og olíu sem orkugjafa.
Þó þessi kostnaður eigi vafalaust
eftir að valda hækkun á orkuverði
hægt og sígandi, þá era engar sjá-
anlegar efnahagslegar ástæður til
að óttast orkukreppur eins og þær
sem heimurinn gekk í gegnum á
áttunda áratugnum."
Fjárlaga- og viðskiptahalli
Bandaríkjanna mesta
vandamálið
„Yfirleitt má segja að mesta
vandamálið á sviði alþjóðlegrar
hagstjómar sé enn sem fyrr við-
skipta- og íjárhagshallinnn í
Bandaríkjunum. Og ég held að
ýmsir hafi orðið fyrir vonbrigðum
með að nýr forseti og ný stjórn í
Bandaríkjunum hafi ekki tekið
ákveðnar á þeim málum,“ segir
hann aðspurður um hvaða blikur
séu helst á lofti.
Veraleg vandamál séu einnig
óleyst hvað varði skuldabyrði
ýmissa þróunarríkja, þó þau séu nú
miklu minni hlutfallslega en þau
vora fyrir nokkram áram. „Sú
hætta vofði þá yfir að greiðsluerfið-
leikar vanþróuðu landanna gætu
haft í för með sér veralega erfið-
leika í rékstri margra stórbanka á
Vesturlöndum og jafnvel valdið
fjárhagslegu hrani þeirra. Þessi
hætta virðist nú að mestu Iiðin hjá,
því hlutfallslega hefur dregið úr
þessum skuldum og bankarnir hafa
fengið ráðrúm til að setja til hliðar
á afskriftarreikninga verulegar
fjárhæðir til þess að mæta hugsan-
legu tapi. Ennþá er skuldavandi
einstakra ríkja mikill, en hann er
nú fremur svæðisbundinn og ógnar
ekki lengur ijármálakerfinu í heild,
eins og hann óneitanlega gerði fyr-
ir svona fimm til sex árum.“
Afstaðan til hagstjórnar
hefiir breyst
Jóhannes segir að á undanförn-
um árum hafi orðið miklar breyting-
ar á afstöðu manna til hagstjórnar.
„Það hefur aldrei komið ' skýrar
fram en núna hve almennt fylgi er
að verða í heiminum við það að
byggja hagstjóm fýrst og fremst á
því að opna markaði fýrir erlendri
samkeppni og draga úr hvers lags
höftum á milli landa, bæði á sviði
vöraviðskipta, þjónusutu og Ijár-
magnshreyfinga. Sömuleiðis að efla
markaðsbúskap í innlendri hag-
stjóm á kostnað ríkisafskipta, hvort
sem það er í formi ríkisrekstrar eða
beinna áhrifa á rekstrarskilyrði með
niðurgreiðslum eða öðram fjár-
hagslegum styrktaraðgerðum.
Ástæðan er auðvitað fyrst og
fremst sú að þau lönd sem hafa
treyst á ríkisafskipti eða jafnvel
fullkominn áætlunarbúskap hafa
dregist aftur úr efnahagslega og
ekki náð þeim hagvexti sem orðið
hefur í þeim löndum sem hafa haft
fijálsari viðskipti og víðtækari
markaðsbúskap."
Hann segir að mörg dæmi um
þetta hafi verið nefnd á fundunum.
Til dæmis hafi Ný-Sjálendingar
gjörbreytt um stefnu í þessum efn-
um. Þeir hefðu afnumið allar höml-
ur í viðskiptum við önnur lönd.
Þannig hafí þeir gefið fjármagns-
hreyfingar á milli landa fijálsar,
Jóhannes Nordal, bankastjóri
Seðlabanka Islands.
sem og vexti og gengisskráningu.
Þá hafi þeir styrkt ríkisfjármálin
veralega meðal annars með því að
hætta öllum niðurgreiðslum og
styrkjum til landbúnaðar og ann-
arra atvinnuvega, en þeir hafi num-
ið mjög verulegum upphæðum áður.
„Þessar aðgerðir voru erfiðar í
fyrstu, en eru nú farnar að skila
árangri í mun minni verðbólgu og
meiri framleiðni í landinu. Á hlið-
stæðan hátt hafa lönd eins og
Spánn, Portúgal og auðvitað Norð-
urlöndin aukið mjög fijálsræði í
viðskiptum við önnur lönd. Sé litið
til þróunarlandanna hefur kannski
óvíða komið skýrar fram en þar hve
mikla þýðingu fijáls markaðsbú-
skapur hefur fyrir hagvöxt. Sér-
staklega hafa löndin í Suðaustur-
Asíu verið með hagvöxt sem er
langt yfir því sem gerist í öðram
þróunarlöndum, en mörg þeirra
hafa tekið upp markvissan mark-
aðsbúskap. Því hafa fleiri og fleiri
þróunarlönd farið inn á þessa braut
á undanfömum áram. Það er til
dæmis athyglisvert að ný ríkisstjórn
Perónistaflokksins í Argentínu virð-
ist hafa valið þessa leið í hagstjórn,
þó það hafí verið þeir sem á sínum
tíma leiddu Argentínumenn inn á
braut vaxandi ríkisafskipta- og
komu á kerfi sem dró verulega úr
fijálsræði í viðskiptum þeirra við
önnur lönd,“ segir Jóhannes.
Ótrúlegar breytingar í
Austur-Evrópu
Hann tekur einnig dæmi af
Jamaica. Þar sé nýr forsætisráð-
herra kominn til valda, sem hafí
raunar hrökklast frá völdum fyrir
um það bil áratug eftir að hafa leitt
Jamaica-búa út í mikla efnahags-
erfiðleika, meðal annars vegna
mjög mikilla ríkisafskipta. Nú fylgi
þessi maður allt annarri efnahags-
stefnu og muni reyna að tengja
hagkerfi sitt hagkerfum Vestur-
landa, sérstaklega Bandaríkjanna,
miklu nánari böndum en hann hafi
gert þegar hann var við stjórnvölinn
fyrir tíu áram.
„Þá eru enn ónefndar þær ótrú-
legu breytingar sem orðið hafa á
afstöðunni gagnvart markaðsbú-
skap í Austur-Evrópu. Þær þjóðir
eiga fæstar aðild að Alþjóðabank-
anum eða Alþjóðagjaldeyrissjóðn-
um og því kom sú umræða ekki
mikið inn á þann vettvang. Pólveij-
ar urðu þó fyrir nokkram áram
aðilar að þessum stofnunum. Fjár-
málaráðherra Pólveija var einmitt
á þessum fundi til þess að koma
af stað viðræðum við Alþjóðagjald-
eyrissjóðinn um nýjar efnahagstil-
lögur og breytingar á efnahags-
starfseminni í Póllandi. Einhveija
næstu daga eru að heljast viðræður
þar í landi um þátttöku þessara
stofnana í mörkun nýrrar efnahags-
stefnu og fjármögnun hennar."
Jóhannes segir að söguleg tengsl
Austur- og Vestur-Evrópu séu svo
mikil, auk nálægðarinnar, að við-
skipti hljóti að verða mikil og hag-
kvæm fyrir báða aðila. Hins vegar
standi löndin í Austur-Evrópu
frammi fyrir mjög erfiðum ákvörð-
unum um hvernig breyta eigi hag-
kerfinu og hversu fljótt fijáls verð-
myndun og samkeppni eigi að koma
í stað miðstýringar og ríkisforsjár.
íslendingar að dragast
aftur úr
„Heildarmyndin sem maður fær
er sú að þrátt fyrir að ennþá séu
að sjálfsögðu margs konar ágrein-
ingsefni um stjórn efnahagsmála
og þær áherslur sem varða til dæm-
is félagsleg útgjöld eða skattlagn-
ingu ólíkra hópa þjóðfélagsins og
margt fleira era viss grundvallarat-
riði í hagstjórn að verða svo al-
mennt viðurkennd að ótrúlegt má
telja þó maður líti ekki til saman-
burðar nema svo sem tíu ár aftur
í tímann. Áhersla á fijáls markaðs-
viðskipti á sem flestum sviðum er
sjónarmið sem er að verða nánast
einrátt sem markmið og það er ótrú-
leg breyting á ekki lengri tíma. Það
er jafnvel freistandi að orða þetta
svo, að deilunum milli þeirra, sem
aðhyllast markaðsbúskap, og hinna,
sem trúa á ríkisforsjá og áætlunar-
búskap, sé nú endanlega lokið með
sigri hinna fyrrnefndu."
Aðspurður hvar ísland stæði í
þessu tilliti, segir Jóhannes, að við
hefðum í meginatriðum verið að
fikra okkur áfram á þessari braut
alveg frá því frjáls viðskipti vora
tekin upp af viðreisnarstjóminni
árið 1960. „Á hinn bóginn, ef við
lítum í kringum okkur til þeirra
landa sem næst okkur standa í
efnalegu tilliti, eram við óneitanlega
enn nokkkuð á eftir og upp á síð-
kastið að dragast aftur úr hvað
þessa þróun varðar. Við erum ennþá
með meiri höft í gjaldeyrismálum
en tíðkast í nokkru öðra landi í
Vestur-Evrópu, og hér eru meiri
styrkir til landbúnaðar og ríkisaf-
skipti af atvinnulífi en gengur og
gerist annars staðar. Það er okkur
mikil nauðsyn, ef við eigum ekki
að einangrast efnahagslega, hvort
sem litið er til Evrópu eða Norður-
Ameríku, að vera þátttakendur í
þróuninni og draga úr þeim mun
sem er nú fyrir hendi í þessum efn-
um. Það er sláandi munur á þeim
sjónarmiðum sem maður verður var
við annars staðar á Vesturlöndum
og á íslandi. Hér er ennþá mikið
deilt um hvort æskiiegt sé að beita
þeim hagstjórnartækjum sem þykja
sjálfsögð erlendis. Það hefur verið
mín skoðun að við getum ekki beð-
ið eftir því að leysa verðbólguvand-
ann fyrst áður en við tökum upp
opnara hagkerfi, heldur sé opnun
hagkerfisins og almennari mark-
aðsbúskapur forsenda þess að við
getum ráðið bót á þeim verðbólgu-
vandamálum sem við höfum átt við
að glíma."
Jóhannes segir að afar lítil rök
séu fyrir þeim sjónarmiðum, sem
oft heyrast, að samanburður
íslenska hagkerfisins við aðstæður
erlendis eigi ekki við vegna smæðar
þess og sveiflukennds efnahagslífs.
Víða erlendis væra jafnmiklar
sveiflur í gjaldeyris- og þjóðartekj-
um. Til dæmis í Noregi eftir að ol-
ían kom til þar. Fijáls viðskipti við
útlönd skiptu í raun og vera lítil
ríki meira máli en hin stærri vegna
þess að þau væra háðari gjaldeyri-
sviðskiptum og alþjóðlegri verka-
skiptingu.
Vaxandi samkeppni á
alþjóðamarkaði
Hann segir að þessi þróun í átt
til virkari markaðsbúskapar og opn-
ari viðskipta milli landa muni í
framtíðinni valda aukinni sam-
keppni. Það muni eflaust valda því
að þróunarríkin sem hafi yfir miklu
og ódýru vinnuafli að ráða muni
snúa sér í auknum mæli að vinnu-
aflsfrekum útflutningsiðnaði, en
sérhæfing sem byggi á hátækni og
fjármagni muni að sama skapi auk-
ast í Vestur-Evrópu að líkindum.
Tvö vandamál verði efst á baugi í
stað ágreinings um hagstjórnarað-
ferðir, annars vegar mengun og
umhverfísmál og hins vegar bilið
milli fátækra og ríkra þjóða. At-
hyglisvert væri að hagvöxtur í þeim
ríkjum Asíu sem hefðu farið inn á
braut iðnvæðingar og markaðs-
búskapar hefði verið verulega meiri
en iðnríkjanna. Þó það væri afai
mikilvægt að áframhald yrði á fjár-
magnsflutningum frá iðnríkjum til
þróunarríkjanna sýndi þetta, að þai
væri efnahagsstefna þróunarríkj-
anna sjálfra, sem væri mestu ráð-
andi um hvernig þeim miðaði fram.
Skilyrði til hagvaxtar í þessum
löndum væra mjög mikil vegna
þess að þau ættu svo mörg tæki-
færi til atvinnu- og tækniþróunar
elm ónýtt.
HJ
Sendifulltrúi UNIFEM í heimsókn á íslandi:
Konur annast 80% fram-
leiðslu smábúa í Afríku
Skorar á stjórnvöld og hjálparstoftianir að hundsa ekki
þátt kvenna í matvælaframleiðslu þróunarlanda
PHOEBE Muga Asiyo, sendifulltrúi UNIFEM, Hjálparsjóðs Sameinuðu
þjóðanna fyrir konur, var hér á landi í fyrri viku til að kynna stjórn-
völdum, samtökum og einstaklingum starfsemi sjóðsins. Asiyo sagði
í samtali við Morgunblaðið að konur önnuðust 70% framleiðslu smábúa
í þróunarlöndunum og í Afríku væri hlutfallið enn hærra, eða 80%.
Ekki væri unnt að auka matvælaframleiðsluna I þessum löndum nema
þáttur kvenna í henni yrði metinn að verðleikum. Islendingar hættu
að veita hjálparsjóðnum fjárstuðning árið 1985 og kvaðst Asiyo vona
að íslensk stjórnvöld sæju sér fært að styðja sjóðinn á ný.
Allsheijarþing Sameinuðu þjóð-
anna stofnaði UNIFEM árið 1976
og hefur sjóðurinn það verkefni að
aðstoða fátækar konur í ríkjum
þriðja heimsins. Vandamálin eru
mörg og oft er um líf eða dauða
að tefla.
„Þegar skortur er á matvælum
í þriðja heiminum er hefð fyrir því
að konur neiti sér um mat til að
bjarga börnum sínum og eigin-
mönnum frá hungurdauða. Fjöl-
margar konur deyja af þessum völd-
um. Ein af hveijum 14 konum í
Afríku deyr eða þjáist af blóðskorti
á meðgöngutíma. Á Norðurlöndum
er þetta hlutfall um 1 á móti 5.000.
Það ætti að vera gerlegt að leysa
þessi vandamál, meðal annars með
því að auka starfsþjálfun kvenna,
veita þeim lán o.s.frv.. UNIFEM
leggur ríka áherslu á að konunum
verði gert kleift að standa á eigin
fótum eftir ákveðinn tíma, geti
framfleytt fjölskyldum sínum og
verndað þær fyrir sjúkdómum,"
sagði Asiyo.
Starfsþjálftin mikilvæg
„Starfsþjálfun kvenna í land-
búnaði er mjög mikilvæg því efna-
hagur þriðja heims landanna bygg-
ist að mestu á landbúnaði. Konur
annast 70% framleiðslu smábúa í
þriðja heims ríkjunum, 80% í
Afríku. Við leggjum einnig áherslu
á náttúravemd því gróðureyðingin
er gífurleg og eyðimerkumar
stækka æ meir. Konur eiga sinn
þátt í þessu því þær höggva tré í
eldivið. Við viljum auka þekkingu
þeirra á umhverfinu og aðstoða þær
Phoebe Muga Asiyo
við að draga úr viðamotkuninni,"
sagði sendifulltrúinn.
Asiyo sagði að þótt konur önnuð-
ust 80% framleiðslu smábúa í
Afríku væra þær of oft sniðgengnar
þegar veitt væru lán til bænda og
einnig þegar stjórnvöld gengjust
fyrir námskeiðum í landbúnaði. Hún
sagði að þingið í Zimbabwe hefði
ákveðið árið 1981 að veita konum
Það tekur konur í Burkina Faso allt að sex klukkustundir á degi
hverjum að bera vatn heim til sín. Þessar hjólbörur, sem taka fjórar
vatnsfötur, stytta þann tíma verulega og gera konunum kleift að afla
sér menntunar og meiri tekna til að framfleyta ftölskyldum sinum.
Þessi tækninýjung eykur einnig sjálfstraust þeirra þar sem því fylgir
ákveðin virðing að eiga sitt eigið tæki.
sama rétt og karlar hafa hvað varð-
ar eignarrétt á jörðum, starfsþjálf-
un og lánveitingar. Þetta hefði
síðan stuðlað að „kraftaverki í land-
búnaðinum“, því framleiðslan hefði
aukist stórlega. Nú væra Zimbab-
we-búar ekki lengur háðir matvæla-
aðstoð erlendra ríkja, heldur flyttu
þeir þau út.
„Ég tel að Ieiðtogar þriðja heims
ríkja geti lært mjög mikið á því sem
gerðist í Zimbabwe. Stjórnvöld þar
hafa sannað fyrir þriðja heiminum
að hægt er að auka matvælafram-
leiðsluna með því að fjárfesta í kon-
um. Þetta er hægt með því að sjá
þeim fyrir nauðsynlegum áhöldum
og tækjum, fræjum, starfsþjálfun
og fleira. Ég vona að ríkisstjórnir,
hjálparstofnanir og alþjóðasamtök
fari að dæmi stjómvalda í Zimbab-
we og taki meira tillit til framlags
kvenna til matvælaframleiðslunnar.
Þótt viðhorfin hafi breyst og viljinn
sé fyrir hendi hefur staðið á fram-
kvæmdum,“ sagði sendifulltrúinn.
Skuldavandinn — böl
kvenna og barna
„Skuldavandi þriðja heims ríkja
hefur komið illa niður á konum.
Fjölmiðlar hafa gefið þessu lítinn
gaum, sjá þetta aðeins frá sjónar-
hóli kauphallarinnar í New York.
Þeir sinna ekkert þeim slæmu af-
leiðingum sem skuldavandinn hefur
á venjulega þorpsbúa í þriðja heim-
inum. Við hjá UNIFEM höfum til
að mynda fylgst með því hvaða
áhrif þessi kreppa hefur á heilsu-
gæsluna í þróunarlöndunum.
Stjórnvöld í þessum löndum reyna
að borga lánin og segjast ekki geta
sent fleiri lyf til dreifingar.
Malaría er mjög algeng í þróun-
arlöndunum. Við barni, sem þjá'st
af þessum sjúkdómi, blasir ekkert
annað en dauðinn eigi móðirin ekki
peninga til að kaupa lyf. Utgjöld
flestra ríkja þriðja heimsins til heil-
brigðis- og menntamála hafa
minnkað um helming á undanföm-
um tíu áram. Afleiðingarnar eru
þær að konurnar þurfa sjálfar að
sjá börnum sínum fyrir lyfjum og
menntun. Þannig þurfa konurnar í
þessum löndum að axla meiri byrð-
ar en áður og verst kemur skulda-
vandinn auðvitað niður á börnun-
um,“ sagði Asiyo.
Áhugi á stofnun
styrktarfélags
Sendifulltrúinn ræddi meðal ann-
ars við embættismenn í utanríkis-
ráðuneytinu, starfsmenn Þróunar-
samvinnustofnunar íslands og þing-
menn. UNIFEM byggir starfsemi
sína á fijálsum framlögum ríkja og
samtaka og íslensk stjórnvöld
hættu að veita hjálparsjóðnum Ijár-
stuðning árið 1985. Það ár nam
stuðningurinn 6.000 Bandaríkjadöl-
um, eða um 360.000 ísl. kr.. Á áran-
um 1976-85 nam hann alls 31.000
dölum, eða 1,9 milljónum ísl. kr.
„Við vonum að Islendingar sjái sér
fært að styðja UNIFEM, því þótt
íslenska þjóðin sé fámenn gæti
stuðningur hennar verið þungt á
metunum. Hin Norðurlöndin hafa
átt mikinn þátt í að bæta kjör
kvenna í þriðja heiminum og við
vonum að íslendingar leggi einnig
sinn skerf af mörkum," sagði Asiyo.
Sendifulltrúinn ræddi einnig við
íslenskar konur og kvaðst hafa orð-
ið vör við mikinn áhuga á stofnun
félags hér á landi til styrktar
UNIFEM. „Slík félög hafa verið
stofnuð í flestum Norðurlandanna.
Ég bind miklar vonir við að slíkt
félag verði stofnað hér til að stuðla
að öflugri starfsemi UNIFEM,“
sagði sendifulltrúinn.
Phoebe Muga Asiyo var á þingi
Kenýu 1979-88 og fulltrúi á alls-
heijarþingi Sameinuðu þjóðanna
1966-71. Hún var skipuð sendifull-
trúi UNIFEM í fyrra.
Þing lista-
manna í
Viðey
BANDALAG íslenskra lista-
manna efhir til þings fyrir
listamenn í Viðeyjarstofu
laugardaginn 28. október.
Þingið hefúr yfirskriftina:
„Listamaðurinn sem læri-
meistari - Listaháskóli."
Þingið hefst kl. 13.30 í kjölfar
að'álfundar sem verður um
morguninn. Dagskrá lista-
mannaþingsins er eftirfarandi:
Forseti BÍL, Brynja Bene-
diktsdóttir, setur þingið. Guðrún
Ágústsdóttir, aðstoðarmaður
menntamálaráðherra, flytur
ávarp. Stutt erindi flytja: Ragnar
Arnalds, Rithöfundasambandi
íslands, Edda Óskarsdóttir,
Sambandi íslenskra myndlistar-
manna, Halldór Haraldsson, Fé-
lagi íslenskra tónlistarmanna,
Erlingur Gíslason, Félagi
íslenskra leikara, Messíana
Tomasdóttir, FÍL (leikmynda-
teiknaradeild), Baldur Hrafnkell
Jónsson, Félagi kvikmyndagerð-
armanna, María Kristjánsdóttir,
Félagi leikstjóra á íslandi,
Hjálmar H. Ragnarsson, Tón-
skáldafélagi íslands, Nanna Ól-
afsdóttir, Félagi íslenskra list-
dansara, Njörður P. Njarðvík,
RSÍ, og Stefán Benediktsson,
Arkitektafélagi íslands.
Að erindunum loknum verða
fijálsar umræður og sitja fram-
sögumenn fyrir svöram. Um-
ræðum stjóma Einar Kárason
og Sigrún Valbergsdóttir.