Morgunblaðið - 27.10.1989, Blaðsíða 25

f>»or Haaoxxo guoACiUTgöH <3iöAi.iavruDHOW
MORGUNBLABIÐ FÖSTUÐAGUR 27. OKTÓBER 1989
25
Pálmi Jónsson (S-Nv) um gárlagafrumvarpið:
Uppgjöf við að ná jafii-
vægi í ríkisfj ármálimimi
Einkenni frumvarpsins eru aðhald, kerfisbreyting og
aðgerðir til jöfiiunar, segir Qármálaráðherra
Þetta fjárlagafrumvarp er ekki
stefnuviti til stöðvunar á vexti
ríkisútgjalda, sagði Pálmi Jónsson
(S-Nv) við fjárlagaumræðu á Al-
þingi í gær. Það sézt bezt á því
að frumvarpið byggir á 16% ver-
lagshækkun milli ára en gerir ráð
fyrir 24,7% hækkun rekstrarút-
gjalda. Útþenslan er mest hjá fjár-
málaráðuneytinu, eða 51%. Verra
er þó að frumvarpið er engu
traustara en frumvarp að Qárlög-
um líðandi árs, sem samþykkt var
með 630 m.kr. rekstrarafgangi en
endar í 5.000 m.kr. rekstrarhalla.
Ólafiir Ragnar Grímsson Qár-
málaráðherra sagði hinsvegar að
frumvarpið gerði ráð fyrir
óbreyttri heildarskattheimtu milli
ára, raunlækkun ríkisútgjalda um
4% og raunlækkun ríkissjóðstekna
um rúman milljarð króna. Ráð-
herra sagði að höfuðeinkenni
frumvarpsins væru aðhald, jöfn-
unaraðgerðir og kerfisbreytingar.
Fjárlagahalla mætt með
innlendum Iánum
Ólafúr Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra sagði á Alþingi í gær,
er hann mælti fyrir ijárlagafrum-
varpi komandi árs, að nýr grundvöll-
ur væri að skapast í íslenzku efna-
hagslífi. Tíma millifærslna, skuld-
breytinga og aðlögunar að raungengi
væri að ljúka. Hinn nýi grundvöllur
byggði á stöðugleika í gengismálum,
jafnvægi í peningamálum, minnkandi
verðbólgu og minnkandi viðskipta-
halla.
Ráðherra sagði höfuðeinkenni
ljárlagafrumvarpsins felast í aðhaldi,
jöfnunaraðgerðum og kerfisbreyt-
ingum. Hann sagði frumvarpið
stefna að 4% raunlækkun ríkisút-
gjalda milli áranna 1989 og 1990.
Sú lækkun segði fyrst og fremst til
sín í minni ffárfestingu og lægri
framlögum ýmiss konar. Skatt-
heimta haldizt óbreytt frá líðandi
ári. Rauntekjur ríkissjóðs lækki um
rúman milljarð. Frumvarpið geri ráð
fyrir þriggja milljarða króna halla
sem fjármagnaður verði með innlend-
um lánum - án þess að valda hækk-
un vaxta.
Jöfiiun og kerfisbreyting
Fjármálaráðherra sagði kerfisT
breytingu einkum í því fólgna að
virðisaukaskattur leysti söluskatt af
hólmi og nýjar reglur um verkaskipt-
ingu ríkis og sveitarfélaga taki gildi
frá áramótum.
Gert sé ráð fyrir einu skatthlut-
falli á smásölustigi, sem verði 26%.
Skatturinn verði að hluta til endur-
greiddur á „brýnustu matvörur",
þann veg að skattþyngd á þær yrði
ígildi 13% skatts.
Rekstur heilbrigðisstofnana og
sjúkratrygginga færizt alfarið yfir á
ríkið. Bygging grunnskóla, leikskóla
og íþróttamannvirkja færist hinsveg-
ár _yfir á sveitarfélögin.
I húsnæðismálum hafa félagslegar
íbúðarbyggingar forgang, sagði ráð-
herra, framlag til Byggðastofnunar
verði aukið um 60% í krónutölu, eytt
verði óréttlæti sem viðgengizt hafi í
skattamálum milli atvinnutekna og
fjármagnstekna, lög um tekjuskatt
verði endurskoðuð til jöfnunar og
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga muni
einkum starfa í þágu smárra og
meðalstórra sveitarfélaga.
Árangur og markmið
Fjármálaráðherra tíundaði meint-
an árangur af stjórnarstefnunni: 1)
viðskiptahalli 1989 væri tæplega 3%
í stað 3,7% á sl. ári, 2) gengisþróun
hafi leitt til þess að útgerð og fisk-
vinnsla séu nú rekin ofan núllsins,
3) verðbólga hafi lækkað úr 25,5%
1988 í 21,0% 1989, 4) ríkissjóðshalli
hafi lækkað úr 2,8% af landsfram-
leiðslu 1988 í 1,6% 1989 (var 1,2%
1986 og 1,3% 1987), 5) meira jafn-
vægi sé á peningamarkaði en áður
og vextir hafi lækkað.
Ráðherra sagði að meginmarkmið
fjárlaga fyrir komandi ár væru þijú:
1) að viðskiptahalli aukizt ekki og
að verðbólga minnki, 2) að heildar-
skattheimta verði óbreytt sem hlut-
fall af landsframleiðslu og 3) að halli
ríkissjóðs verði innan þeirra marka
að hægt sé að íjármagna hann án
þess að auka erlendar skuldir eða
valda vaxtahækkun á innlendum
lánsflármarkaði.
Fjármálaráðherra veittist hart að
Sjálfstæðisflokknum, sem brotið
hefði meginreglur vestrænnar hag-
stjórnar. „Með þessu og síðasta fjár-
lagafrumvarpi,“ sagði ráðherra,
„hefur verið leitast við að hverfa af
þeirri braut „ga-ga-stjórnunar“ á
ríkisíjármálum, sem einkenndi yfir-
stjórn Sjálfstæðisflokksins á þessu
sviði.“
Fjárlagaáætlanir og
flárlagaveruleiki
Pálmi Jónsson (S-Nv) minnti á
að fjármálaráðherra hafi lagt fram
frumvarp til ijárlaga fyrir líðandi ár
sem gert hafi ráð fyrir 1.200 m.kr.
rekstrarafgangi. Alþingi hafi afgreitt
frumvarpið með 630 m.kr. rekstrar-
afgangi. En hver er síðan ijárlaga-
veruleikinn? Samkvæmt nýlegri spá
sjálfs fjármálaráðuneytisins sé nú
gert ráð fyrir að skattheimta [tekj-
ur] ríkissjóðs 1989 fari 2,7 milljarða
króna fram úr áætlun ijárlaga og
útgjöld ríkissjóðs hvorki meira né
minna en 8 milljarða fram úr áætl-
un. Þannig stefni ríkissjóður í 5 millj-
arða halla, þrátt fyrir um 7 milljarða
króna skattahækkanir á árinu, í stað
630 m.kr. rekstrarafgangs, sem fjár-
lög gerðu ráð fyrir. í ljósi þessa veru-
leika sé eðlilegt að spyija hver verði
niðurstaðan í ijárlagadæmi komandi
árs, sem ráðherra stilli nú upp með
3.000 m.kr. halla.
„Eldar loga í efiiahags-
lífi þjóðarinnar"
Pálmi Jónsson sagði að gorgeir
fjármálaráðherra yfir meintum efna-
hagsbata stjómarstefnunnar stingi í
stúf við ummæli flokksbróður hans,
Ragnars Arnalds, sem sagt hafi í
þingræðu á dögunum:
„Það loga eldar í íslenzku efna-
hagslífi, sem birtast í gjaldþrotum,
atvinnuleysi, lágum launum, halla á
ríkissjóði og því að landsbyggðinni
blæðir."
Atvinnuleysi hefur ekki verið forð-
að, eins og ijármálaráðherra heldur
fram, sagði þingmaðurinn. Þvert á
móti. Skráð atvinnuleysi fyrstu átta
mánuði þessa árs er rúmlega þrisvar
sintium meira en á sama tíma í fyrra
og spár standa til þess að það fari
enn vaxandi næstu vikurog mánuði.
Þá stangast það einnig á við stað-
reyndir þegar ráðherra lætur eins
og viðskiptahalli við umheiminn sé
úr sögunni. Spár standa þvert á
móti til 10 milljarða viðskiptahalla á
næsta ári.
Þá stenzt sú fullyrðing heldur ekki
að verðbólgan hafi verið hamin. Sam-
kvæmt þjóðhagsáætlun er kaup-
máttur atvinnutekna 7,5% lægri að
meðaltali í ár en í fyrra og kaup-
máttur bóta almannatrygginga 4-9%
minni.
Útþenslan mest í flár-
málaráðuneytinu
Pálmi Jónsson sagði fjárlagafrum-
varpið sízt boða stöðvun á vexti ríki-
skerfisins. Það sæist bezt á því að
frumvarp, sem byggi á 16% áætlaðri
verðlagshækkun milli ára, geri ráð
fyrir 24,7% hækkun rekstrargjalda
og 25,2% hækkun heildarlauna.
Samkvæmt þessum tölum vaxi
rekstrai-útgjöld ríkisins um 1,8% að
raungildi, sem sé mun meira en gert
var ráð fyrir við síðustu fjárlagaaf-
greiðslu.
Þingmaðurinn sagði að það kæmi
engum á óvart að útþenslan væri
mest í ijármálaráðuneytinu, eða 51%,
meðan gert væri ráð fyrir 16% verð-
lagsbreytingu. Þá gagnrýndi þing-
maðurinn ráðningu pólitískra aðstoð-
armanna einstakra ráðherra, sem
ráðnir hafi verið umfram heimildir
laga og reglugerðar um Stjómarráð
íslands.
Pálmi sagði að frumvarp sem lagt
væri fram með þriggja milljarða
króna halla sýndi glögglega, að ríkis-
stjómin hafi gefist upp við að ná
jafnvægi í ijármálum ríkisins. Hann
gagnrýndi frumvarpið fyrir óljósar
forsendur, sem settar væm upp með
flóknum hætti og feluleik. Greinar-
gerð þess sýndi og villandi saman-
burð. Útþensla í ríkskerfínu komi
glöggt fram í 1,8% raunhækkun
rekstrargjalda. Framlög til fjárfest-
ingar og viðhalds séu hinsvegar skor-
in harkalega niður. Þannig sé ráð-
gert að skera niður fé til Vegagerðar
ríkisins um rúmar 1.000 m.kr., sem
bitni ekki sízt á landsbyggðinni.
Þetta fmmvarp íjármálaráðherr-
ans er engu traustara en það fyrra,
sagði þingmaðurinn, sem samþykkt
var með 630 m.kr. rekstrarafgangi
en endar í 5.000 m.kr. halla í fram-
kvæmd ríkisstjómarinnar. Fmm-
varpið nú er jafnvel enn götóttara
en hið fyrra frumvarp ráðherrans.
Frumvarp sem boðar
samdrátt
Málmfríður Sigurðardóttir
(SK/Ne) kvað fmmvarpið boða sam-
drátt í framkvæmdum, landsfram-
leiðslu, launum og atvinnu en út-
þenslu ríkisins; skattpíningarstefnu
væri haldið uppi, sem ef til vill tjl
skamms tíma bætti hag ríkissjóðs
en til lengri tíma litið eyðilegði skatt-
stofna.
Málmfríður gagnrýndi forsendur
fi'árlagafmmvarpsins á þeim gmnd-
velli að spár þess væru ámóta
óraunsæjar og í því síðasta, en þar
hefðu spár varðandi laun, verðbólgu
og gengi verið langt frá því að stand-
ast. „í þessu fmmvarpi er gert ráð
fyrir kaupmáttarrýmun, en munu
launþegar sætta sig við það?“ Áform
ríkisstjómarinnar um lækkun vaxta
taldi Málmfríður ekki myndu ná
fram, þar eð sú stefna ríkisstjórnar-
innar að keppa við atvinnuvegina um
innlent fjármagn væri höfuðorsök
hárra vaxta.
Málmfríður gagnrýndi harkalega
ýmsa þætti ijárlaga sem hún taldi
ofbjóða fólki; nefndi hún þar sem
dæmi notkun sértekna Háskóla Is-
lands af happdrætti til byggingar
Þjóðarbókhlöðu, framkvæmdastefnu
ríkisstjómarinnar almennt, lág fram-
lög til umhverfisvemdar og ferða-
mála og vegaframkvæmda.
Málmfríður gagnrýndi það að á
sama tíma og dregið væri verulega
úr fjárveitingum til fjölmargra mála-
flokka, hækkuðu framlög til yfir-
stjórnar ráðuneyta; betra væri að
veija þessum ijármunum til þarfra
verkefna á vegum ráðuneytanna.
Lögbrot?
Hreggviður Jónsson (FH/Rn)
kvað það ljóst við skoðun frumvarps-
ins, að þrátt fyrir yfirlýsingar ráð-
herra um hið gagnstæða bæri það
ekki í sér spamað, vöruskiptajöfnuð-
ur væri ekki hagstæður, erlendar
skuldir hefðu aukist og ríkisútgjöld
aukist.
Hreggviður gagnrýndi harkalega
það sem hann kallaði lögbrot ríkis-
stjórnarinnar varðandi Þjóðarbók-
hlöðuskattinn svokallaða, en aðeins
34% af þeirri skattheimtu hefðu skil-
að sér til bókhlöðunnar. Taldi Hregg-
viður að á grundvelli þess að um
sérstök lög væri að ræða og skatt-
heimtu til sérstaks verkefnis, ættu
skattgreiðendur endurkröfurétt á
ríkið. Taldi hann það vera spurningu
hvort ekki hefði verið um brot á
stjórnarskránni að ræða.
Hreggviður taldi fjármálastjórn
ríkisstjórnarinnar ekki til eftir-
breytni; vextir væru 2% hærri en
ella vegna ásælni ríkisins í lánsíjár-
magn. Taldi þingmaðurinn rétt að
stjórnarliðar fæm í læri til
Reykjavíkurborgar í íjármálastjórn
og framkvæmdum.
Þingmenn afþakki
launahækkun
Ásgelr Hannes Eiríksson (B/Rv)
taldi ijárlög næsta árs vera erfíð við-
ureignar; þau væru bam síns tíma:
sparnaður og niðurskurður. En á
sama tíma og framlög til ýmissa
þátta væru skorin niður eða alveg
afnumin, þar á meðal líknarmála og
á sama tíma og spáð væri að 5.000
gjaldþrot yrðu á þessu ári, hefði eng-
inn þmgnrnðm- á móti því að laun
þingmanna yrðu hækkuð. „Hvemig
eigum við að láta fjárlögin líta sann-
færandi út,“ spurði Ásgeir og lagði
til að þingmenn afþökkuðu launa-
hækkunina. Ef það væri of seint,
væri rétt að láta hækkunina renna
til þeirra líknarmála sem fyrir niður-
skurði hefðu orðið.
Alexander Stefánsson (F/VI)
taldi margt óljóst í fjárlagafrum-
varpinu varðandi verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga og uppgjör þar
á milli. Þar yrði að fást skynsamleg
niðurstaða.
Alexander kvaðst og hafa orðið
fyrir vonbrigðum með frumvarpið,
að því er varðaði greiðsluf til bænda
samkvæmt búfjárræktar- og jarð-
ræktarlögum og kvaðst treysta því
að ríkisstjómin gæti fundið leiðir til
að leysa það mál.
Alexander gagnrýndi einhig þau
ummæli í greinargerð fjárlagafrum-
varpsins að húsbréfakerfínu væri"
ætlað að taka við almenna húsnæðis-
lánakerfinu; þessum kerfum hefði við
afgreiðslu húsbréfakerfisins verið
ætlað að starfa hlið við hlið. Taldi
hann að með slíkri stefnubreytingu
væri verið að koma aftan að hlutun-
Stefiit í hækkun á kjötverði
Eglll Jónsson (S/Al) gagnrýndi
margt í frumvarpinu, en flest í frum-
varpinu taldi hann þó vera smámuni
við hliðina á þeirri stórfelldu aðför^
að landbúnaði og bændum sem hann
taldi í frumvarpinu felast og fæm
þvert gegn búfjárræktar- og jarð-
ræktarlögum. Benti hann á að fjár-
lögin gerðu ráð fyrir 110 milljóna
króna greiðslum til bænda vegna
framkvæmda á þessu og næsta ári
á sama tíma og það lægi fyrir að
vangoldnar greiðslur til bænda
næmu 211 milljónum.
Egill tók einnig til umfjöllunar
ummæli stjómarliða við umræðu um
stefnuræðu forsætisráðherra og þau
ummæli fjármálaráðherra að mat-
vöruverð ætti að lækka við skattkerf-
isbreytinguna um næstu áramót.
Benti Egill á að miðað við að svipuð..
verðlagsþróun yrði á næsta ári og
miðað við það að niðurgreiðsluhlut-
fall lækkaði væri ljóst að verð á dilka-
kjöti myndi hækka um 10% en ekki
lækka um 10% eins og ríkisstjómin
ætlaði sér.
Ríkissjóður ásælist
happdrætti Háskólans
Birgir ísl. Gunnarsson (S-Rv)
sagði að fmmvarpið gerði ráð fyrir
að færa hluta af tekjum happdrættis
Háskólans til Þjóðarbókhlöðu, þvert
á lög um happdrættið. Hinsvegar
væri sérskattur til Þjóðarbókhiöð-
unnar hirtur að hluta í ríkissjóðinn.
Hér væri fjármálaráðherra að seilast
um bakdyr til happdrættis Háskól-
ans. Velunnarar skóians á þingi
þyrftu að koma í veg fyrir þessa
aðför að byggingarfé skólans. Þing-
maðurinn gagnrýndi og hringlanda-
hátt ráðherra menntamála og fjár-
mála gagnvart Lánasjóði íslenzkra
námsmanna.
Skortir hið góða eftirdæmið
Friðjón Þórðarson (S-Vl) sagði
nauðsynlegt að fara vel með fjár-
muni sem sóttir væm til skattborgar-
anna. Á skorti að forsjármenn ríkis-
ins gengju á undan með góðu eftir-
dæmi fyrir þegnana í aðhaldi og
spamaði. Hann minnti á að fjárlög
ársins 1987 hefðu gert ráð fyrir 27
m.kr. rekstrarafgangi en fram-
kvæmdin lyktað í 7.200 m.kr. tapi.
Fjárlög síðasta árs hafi og gert ráð
fyrir 630 m.kr. rekstrarafgangi en
lykti trúlega í 5.000 m.kr. halla.
Miðað við reynslu þessara tveggja
ára væri líklegt að fmmvarp, sem
gerði ráð fyrir 3.000 m.kr. halla,
endaði í útfærslu upp á margmillj-
arða halla - í tveimur tölustöfum.
Þingmenn tóku sér matarhlé um
klukkan hálf átta. Halda átti umræð-
unni áfram klukkan hálf níu í gær-
kveldi.
Viðtalstími borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins
verða til viðtals í Valhöll, Háaleitisbraut 1,
á laugardögum ívetur frá kl. 10-12.
Er þá tekið á móti hvers kyns fyrirspurnum
og ábendingum.
Allir borgarbúar velkomnir.
Laugardaginn 28. október verða til viðtals Magnús L. Sveinsson, forseti borgarstjórn-
ar og formaður Innkaupastofnunar Reykjavíkur, og Sigurjón Fjeldsted, formaður stjórn-
ar SVR, í stjórn skólamálaráðs og fræðsluráðs.