Morgunblaðið - 05.11.1989, Blaðsíða 12

12 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. NÓVEMBER 1989
í HEIMSÓKN HJÁ OTTO SANDGREEN, EINU AF HÖFUÐSKÁLDUM GRÆNLANDS Á DISKÓEYNNI
GGRIR BÓMFORIAG
DT A DRAIJGASOGIJR
eftir Árna Johnsen
-
0jclbrt>jc
og tand íbr tand
Forsíðumyndin á bók-
arkápu nýjustu bókar Otto
Sandgrocn, Auga fyrir
auga og tönn fyrir tönn,
er eftir grænlenska teikn-
arann Ejnar Heilmann.
EINN helsti rithöfimdur Grænlands, Otto
Sandgreen, býr nú í smábænum Góðhöfn á
Diskóeynni í Diskósundi á vesturströnd Græn-
lands. Þangað flutti þessi rithöfundur á sjötug-
asta og flórða aldursári í fyrra með sitt eigið
bókaforlag frá höfúðstaðnum Nuuk sem liggur
mun sunnar. Otto Sandgreen hefur sterkan
persónuleika, í senn alvörugefínn og gaman-
samur og mjög snöggur að taka ákvarðanir,
en slíkt er ekki það venjulega í fari þessara
ágætu granna okkar I vestri. Otto Sandgreen
lét af prestsstörfúm fyrir nokkrum árum, en á
prestsferli sínum hafði hann þjónað í öllum
byggðum Grænlands,bæði á austurströndinni
og vesturströndinni. Eg heimsótti Otto í haust
leið á Diskóeynni og ræddi við þennan athafna-
mann sem stofnaði eigið forlag þegar hann var
sjötíu og eins árs gamall vegna þess að hann
nennti ekki að bíða eftir því að öðrum bókafor-
lögum þóknaðist að gefa bækur hans út.
Eg hef skrifað 15 bækur
alls, sú fyrsta kom út
1954,“ sagði Otto í
upphafi samtals okk-
ar, „Grænlandssögur,
bók um Nuuk,
drengjabók, veiðibækur og
sagnabækur auk skáldsagna. Ég
stofnaði mitt eigið forlag árið 1983,
því eina bókaforlagið sem var fyrir
í Grænlandi lét mig alltaf bíða með
útgáfu á bókum mínum. Það var
reyndar gamall draumur hjá mér
að stofna eigið forlag, draumur sem
ég hef verið með allt frá því að ég
starfaði sem prestur í Thule fyrir
nokkrum áratugum. Á þeim tíma
skrifaði ég grein um málið. Fyrsta
bókin sem ég gaf út hjá eigin for-
lagi var prentuð á dönsku og á
bæði gömlu og nýju ritmáli, en út-
gáfa hennar varð fjárhagslegt
hneyksli, ég tapaði svo á útgáf-
unni. Þá fór ég útí það að gefa út
draugasögur til þess að hjálpa upp
á fjárhaginn. Það gekk mjög vel,
því fólk vildi kaupa þessar bækur
og það má segja að ég geri bókafor-
lagið út á draugasögunum. Ég hef
þegar gefið út tvær drauga-
sögubækur og stefni að þeirri þriðju.
Það er grænlensk sögn sem seg-
ir frá því að veiðibjalla og ijúpa
hafi slegist og sjófuglinrj hafi reynt
að drekkja landfuglinum. En á
síðustu stundu tókst ijúpunni að
losna og af gleði yfir frelsinu
skrækti' hún: Qa-qeg-ga-gaa, sagt
á mannamáli: Með naumindum lifði
ég af.
aðeins leikurinn einn, það þyrfti líka
að stæla kraftana, gat hann ekki
gert sér í hugariund hvað byggi að
baki. Hann varð bara að sætta sig
við að hlýða föður sínum. Eins og
aðrir drengir léku Naaja og félagar
hans sér mest með steina, alls kon-
ar steina, köstuðu til marks eða
reyndu með sér hver væri sterkast-
ur, hver gæti lyft þyngsta steinin-
um. Og vegna þess að þetta var
Skipulag grænlensku
þorpanna er ekki mjög
hefðbundið, staðsetuing
klappanna og landslagið
sjálft ráða mestu uin röðun
húsa.
Skammt undan landi dóla ísjakar jafnvel um
hásumarið og oft á dag heyrast livalavöðurnar
blása.
Það heppnaðist mér eins
og íjúpunni að bjarga mér
á síðustu stundu, setja upp
eigið forlag. Þar brýt ég allt
um sjálfur, vélrita, lími upp
og geng frá til prentunar
og á 5 árum hef ég gengið
frá 5 af mínum bókum til
prentunar og að auki sett
upp 15 bækur fyrir Græn-
landsforlagið. Um þessar
mundir er ég að vinna að
bók um grænlensku kirkj-
Auga fyrir auga og
tönnfyrirtönn
í nýjasta stórvirki Ottós,
sagnabókinni Auga fyrir
auga og tönn fyrir tönn,
skrifar hann í skáldformi
sagnir af fólki sem hann
hefur kynnst í hinum af-
skekktu byggðum Græn-
lands á austurströndinni,
lífsmáta þess, skilningi og
þrá. Spennan í lífsbaráttu
Grænlendinga og menningu
er grunntónn bókarinnar, en
hér fer á eftir þýðing á stutt-
um kafla úr þessari nýju bók
sem grænlensk blöð
segja að sé ein af
öndvegisritsmíðum
Grænlendinga:
Hvernig sem á
því stóð var augljóst
að Naaja var ekki eins og aðrir
drengir, ekki alltaf. Hann lék sér
við hina strákana og eins og þeir
vildi hann helst ráða ferðinni, en
hann gleymdi hins vegar aldrei
ströngum fyrirmælum föður síns
og alls kyns viðvörunum. Það var
einkum á sumrin sem hann öfund-
aði aðra drengi, þegar þeir busluðu
í ylvolgum sjónum eða léku sér á
leirunum._ Sjálfur mátti hann það
ekki, hann mátti ekki hlaupa um
hálfnakinn, og vegna þess, að það
var faðir hans sem bannaði honum
það óx innra með honum löngun
tii að hefna sín á honum.
Þetta olli því, að stundum var
Naaja ekki eins og hann átti að
sér. Hann varð niðurdreginn og
dapur á svip, já, hann var svo sann-
arlega ekki lengur í góðu skapi.
Það sló fölva á annars ijóðar kinn-
arnar þegar hann velti ákaflega
fyrir sér þessari einu spumingu:
„Hvers vegna?“
Honum var aldrei sagt hvers
vegna hann ætti að haga sér svona
eða svona og hvers vegna þetta eða
hitt var bannað en aldrei útskýrt
fyrir honum. Einu sinni spurði hann
raunar ömmu hvers vegna hann
mætti ekki busla í sjónum, en hún
hafði ekki fyrir því að svara honum,
drap málinu á dreif með því að víkja
talinu að öðru. Naaja hafði því ekki
hugmynd um hvers vegna hann
varð að lifa þessu lífi. Jafnvel þegar
faðir hans sagði að Iífið væri ekki
Úr húsi skáldsins i
bænum Góðhölh á
Diskóeynni sér út á
höfnina.
leikur, sem var föður hans að skapi,
varð Naaja sterkur og æ markviss-
ari.
Þó var það nú svo, að þegar
hann braut heilann um það, sem
vissulega fór ekki fram hjá honum,
að uppeldi hans var öðruvísi en leik-
félaganna, fylltist hann leiða og
ama þar til hann var kominn á
fremsta hlunn með að spyija föður
sinn.
Faðirinn vissi hvað syninum leið.
Hann vissi hvaða fijókornum hann
hafði sáð í sálu hans og hafði vak-
andi auga með honum í von um að
dag nokkurn gæti hann uppskorið
iaunin fyrir allt sitt erfiði. Hann
skyldi vaxandi þunglyndi'drengsins
sem vott um að hann væri sjálfur
ákveðinn í að verða angakkoq, og
hann afréð að segja honum bráðum
allt af létta.
Dagarnir liðu og vorið tók við
af vetri. Naaja, sem á stundum
hafði verið svo niðurdreginn, varð
smám saman rórri og sáttari við
sjálfan sig, en þá læddist sá grunur
að föður hans, að allt, sem hann
hafði talið til marks um vaxandi
þroska með syni sínum, hefði bara
verið tálsýn og hans eigin ímyndun.
Innartuaq-búinn ætlaði að vera
um kyrrt, í byggðinni þetta sumar
og hann hugsaði sitt með því. Hann
vissi, að hitt fólkið flest, já kannski
allt, ætlaði að vera annars slaðar
um sumarið og þá yrðu þau ein
eftir.“