Alþýðublaðið - 06.10.1932, Blaðsíða 5

Föstudaginn 30. sept. 1932. ALPYÐUBI/AÐIÐ_______________________
" ' ’ . ; . i
er púkkið nú í seinni tið oft
fiðtnmat í Rejkiavik.
Aldrei hafa. stórpjóðirnar eytt
eins miklu fé tíl vegagerðar eins
og á síðustu tiu árum. Bílarnir
hafa komið á vegina svo tugum
inilljóna skiftir og um leið hafa
fierr myndað kröfur fyrir visiinda-
íega vegar og gatna-gerð.
Þetta hafa pjóðirnar viðurkent
með því að eyða miklu fé í rQnnl-
sóknir hvað vegagerð snertir.
Bandarikin eiga t. d. núna mjög
margar rannsóknarstoiur, sem
rannsaka eingöngu efni, sem not-
fað er í vegagerð, og miismunandi
áðferðir við vegagerð. Samis kon-
ar riannisióknarstofur hefir nú
einnig. hver önnur stór menntiing-
arpjóð. Vegspottar af rnismunandi
gerið hafa verið lagðir sem til-
raunavegir og eftirr þeirn ekið
mismunandi tegundum af bpivm
með núsmunandi þunga, og svo
nákvæmlega m,æít hvernig og
hve mikið vegirnir sfitnuðu.
Alþjóða vegamálafélag hefir
fastar skrifstofur í Farís og hefir
félagið það fynir markmið með-
al amuirs að, úthreiða þá þekk-
ingu, sem þjóðirnar hafa aflað
sér hvað vegagerð snertir. Al-
þjóðia vegamiálafundi heldur félag
þetta þriðja iivert ár.
Það hefir því verið tiltölulega
auðvelt fyrir þá sérfræðinga, sem
eru leiðtogar stórþjóðanna hvað
vegagerð snerfir, að afla sér á-
reiðianlegrar þekkingar á því„
hvaða kröfur ber a ð gera til
gatnagerðar, svo götumar þoli þá
tegund umferðair, sem yfir þær
fer.
Siðlást liðið ár vakti ég máls
á því, að grágrýti væri ónothæft
til gathagerðar:, en það er notað
í allar malbikaðar götur í Reyk^
vik. En ég taldi blágrýtið, sem
nög er til af hér rétt við bæinn,
jgott efni í göturnar. Bæjarverk-
fræðángur Reykjávíkul' mótmiælti,
að grágrýtið væri ónothæft til
Igatnageröar | skýrslu, sem hann
sendi bæjarstjórn um þetta mál.
Af því það var þýðingarlaust að
fara að deila við bæjarverkfræð-
ing um þetta þýðingarmikla mál,
þá svariaði ég ekki þessari skýrslu,
sem hann sendi bæjanstjóro. En
ég fór þess á lieit við stjórnar-
ráöiö, að það léti riannsaka blá-
grýti og grágrýti á fullkominni
rannsóknarstofu erlendis. Dóms-
niálaráðuneytið lét isíðian rann-
saka þesisar bergtegundir á rann,-
sóknarstofu þýzka ríkisins í Ber-
lín—Dahlem. Hin þýðingarmikla
niðurstaða rannsókiniarstofu þýzka
ríkisins var sú, að grágrýtið væri
ónoihœjt (unbrauc’nbar) til gatna-
gercktr, ert ac{ blágrijtiÓ ajtur á
Uióti uppfylli pœr kröfur, sem
ÍJeróxen eru t ÞýzMlandi til efnis,
riotq'á til galwjgeróar,
A&alatriði rannisóknarinnar hafa
áður verið byrt í blöðunum og
ttu kunn almenningi.
Með þessu hefír því afdráttar-
laust verið sannað, að grágrýtið
er ónothæft til gninngerðar, og
ég vil taka það fram, að þaö var
aðiallega þetta otriði, sem okkur
bæjarverkfræðinginn gteindi á um
viðivíkjandi gatnagerðinni hér í
Reykjavík.
I AlþýðUblaðinu 15. september
er alllöng griein eftir hr. Þorlá/f
Ófeigsson byggingameistar,a, þar
sem hann kemur fram með
nokkrar nýunigar í gatuagerð og
heldur því fram, að það sé ekki
grágrýtinu að kenna, að götumar
í Reykjavflr eru haldlitlar, og gef-
ur harrn það fylli'lega í skyn, að
götur geti enzt vel þó grágrýti
sé niotáð í þær.
Af því að þetta getur ef til vill
vakið nokkum misskilni'ng á með-
al almennings, þá vll ég taka það
fram, aó fiao er ómögulegt að
leggia gólpr götur úr ónot-
hœfu efni, og mér fiykin mjög
óliklegt aci Þ. Ó. telji sig hafa
meJnq uii á pessu máli heldur en
sérfrcBðingar fiýzkg rikmns. '
Aðalorsökina til þess að göt-
urnar endast eins illa og reynslan
sýniir, telur Þ. Ó. þá, áð undirstað-
an undir götunum sé ekki nógu
sterk. Hanm segir sem satt er,
að göturnar hvíli á 50 til 150 cm.
þykku lagi af möld, en undir
þessu moldarlagi er víða klöpp,
len í miðbæmim sandur1.
Greinarhöfumdur segir, að þetta
lag blotni í rigningum, svo það
verða að „þunnri leðju“, og þar
með komi dældir í götumar og
si'ðan lyftist götumar aftur, þegar
moldarlagið frýs.
Ég get ekki verið sammála Þ.
Ó. um að rigningarnar hérna geri
moldarlagið undir bænum að
„þunnri Ieðju“, því mest af . því
vatni, sem fellur á götumar, flytp,
skólprœsi bœjarfnS út í sjó. Og
ef það væi|i „þunn leðja“ undir
götunum eftir rigningar, þá
myndu bílarnir, sem aka eftir
þeim, brjóta í gegn um púkklag-
Ið og sökkva niður í leðjuua.
Enginn miáður, sem er sérfræð-
lingur i vegagefð, hefir nokkurn-
TÍma haldið því fram, að það
væri nauðsynlegt að malbikaðar
götur væru bygðar á klöpp, enda
sannar margra ára reynsla, að
á því er engin þörf.
Undirstaðan undir malbikuðum
götum er aðallega tvenns konar:
Steinsteypa eð:a púkklag. Stein-
steypian hefir þótt hafa þann
galla, að sptlagið tyldi illa við
hana og þar að auki gefur steiin-
steypa ekkert eftir þegar bilar
aka eftir götunni. Verkar því
'steinsteypulagið eins og steðji og
veldur því, áð það reynir mikið
meira á slitlag, sem hvílir á steán-
steypu eða klöpp, og það slitnar
fyr en ef undirstaðan undir slit-
laginu væri púkklag ofan á venju-
legum jarðvegi, því þantnig gerð
undirstaða heör þann kost að
vera dálítið sveigjanleg (eliasitic).
Alment er álitið að 15 til 20
cm. þykt púkklag ofan á ven,ju-
liegum jarðwegi sé ágæt undir-
staða fyrir malbikaðar götur. Og
bundið saman með tjöru eða as-
phalti.
Mai]gir mjög frægir verkfræð-
ingar á sviði vegagerðariinnar
halda mjög með púkklagi, sem
hvflir á venjulegum jarð'vegi, sem
TmdirstöðU undir sl'itlag á mal-
bikaðar götur. Og vilja þeir púfck-
lagi'ð heldur en að láta slitlagið
hvíla á steinsfeypu eða ldöpp.
Einn af þessum mönnum er verk-
fræðingurinn C .W. Long, for-
stjóri vegamálaranniskóknarstofu
Minnesota-ríkisins, og hefir haun
sagt við þann, sem þetta ritar,
að hann teldi það ókost að hafa
fasta (rigid) undistöðU undir slit-
lagi á malbikuðum götum.
Púkklagiði, siem notað er undir
götumar hér 1 bænum, er álíka
igott og notað er alment undir
götur alls staðiar sem ég þekki
til., og siem talið er gott af heiztn
s-érfræðSngum í vegagerð.
Ég hefi því ekki minist á þetta
atrfði í þeim greinum, sem ég
hefi skrifað um göturniar í
Reykjavík. Ég hefi heldur ekki
tekið fram, að göturnar þurfi að
vera vel þurkaðar, þvi þetta vita
allir, sem við vegagerð fást,
enda má siegja það sama um
þurkun gatnanna hér í bænum
eins og um undirstöðlu þeirra,
áð hún er í samræmi við það,
sem gert er í flestum löndum'.
Ef Þ. Ó. efast að ég fari hér
rétt með, þá er honuin velkomið
að fá lánaðar hjá mér bækur
um þetta efni. Einnig er hægt að'
fá upplýsingar um þá þekkingu,
sem menn með, tilraunium og
rannsóknum hafa aflað sér um
igatmagerð, frá Monísieur P. Le
Gavrian skiifstofustjóra alþjóða-
vegamá],aféliag,si,n,s í París.
Ég vil taka það fram, að það
er mjög svipuð jarðmyndun undir
. nokkrum hluta New York eins
og er hérna umdir bænum, og
það eru bæði stórfeldari rigning-
ar og meiri frost þar en í Reykja-
vík. MalbikuðU göturnar í New
York hvílfl sumar á ca. 20 cm.
þykku púkklagi, og endast þær
mjög vel, þótt þær verði bæði
fyrir meiri og þyngii umferð en
jgöturna'r í Reykjavík. Það myndi
þurfa djúpt að grafa til að púkka
niður á klöpp fyrir malbikuðu
götunum,1 í Kaupmannahöfn, Osló,
Winnipeg og víðar.
Þáð er ekki hægt að sjá, að
dældir hafi nokkurs staðar kom-
^!ðl hér í göturnar vegna þess, að
undirstaðan undir þeim hafi bil-
aðl Og frost skaðar ekki malbik-
aðlar götur pema holklaki geti
myndast undir þeim, en holklaka
hefi ég hvergi orðið var við í
götunum.
Þegar snjór hafðd liegið nokkuð
lengi á götunujn siðast liöinn vet-
ur og bílar með keðjuim ekið
lengi í sama hjólfarinu, þá sá-
ust víða hjólför, sem slitin höfðu
veriö niður i grjótið í götunni.
Þannig er það með allar hinar
malbikuðui götur. Það er hið ó-
5
nýta grágrýti, sem bilar, og í
einstaka tilfe/ili mun það einnig
vera bmdiefnið!, sem bilar, það
er að segja tjaran „deyr“.
Ég hefi áður líkt malbikaðri
götu við flík, þat sem efnið í
flíkinni svaraði til grjótsins ,í göt-
unni og saumamir á flíkinni svör-
uðtu til tjörunnar, sem bindiur
saman grjótið. Eius og menn, vita,.
þá ejf þáð niauðsynlegt að saum-
arnir haldi, en það ar grjótið í
götunni einis og efnja í flikinni,
sem verður fyrir aðal-slitinu.
Það var sett slitlag á nokfcrar
götur hér í sumar, og þar sem
þetta slitlag var sett ofan á göt-
urnar án þess að rifa hið gamila
yfirborð götunnar upp, slitnaði1
ótal holur í hið nýja slitlag og
þáð gerónýttist nokfcrum dögum
eftir áð það var opnað fyrir Um-
feiiði Leiðinleg dæmi um þetta
má sjá á Laugaveginum og víða
anniars staðar. Þetta vill Þ. Ó.
ekfci kenna því, að undirstaðan
bili, heldur segir hann að þetta
komi eingöngu af því, að muln-
ingurántn i slátlaginu sé of smár.
Hér er um algerðan miisskilning
að ræða, því stærðin á mulrt-
rngnum er sú saroa og alrnent er
notuð fyrfr þessa tegund af mal-
bifcuðum götum (sheet a'sphalt).
Undinstaðan undir slitlaginu
valu í þessum tilfellum hið; frek-
ar harða yfirborð götunnar, og
muldiisl hintn ónothæfi grágrýtis-
mulninigur til sálila á stuttuim tíma
við það að vera á niilli hins lítið
sveigjanlega gamla yfirborðs og
bíihjólanna. Að slitlagið á götiyi-
um varð ónýtt nokkrum dögum
eftir að það var lagt, var því
eingöngu að kenna haldleysi grá-
grýtiisins.
Þ. Ó. er á móti því að leggja
nokkuð lag af smáum mulningi
fyrir efsta slitlag á göturnar.
Hann er með öðirum orðum á
móti því að leggja þá tegund af
malbikuðum götum, sem víða á
ensku máli eru kallaðar „Sheet
asphalt pavements", en virðist
vera með. götum, sem á saana
máli eru nefndar „Mixed bitumi-
nous Macadam“. Við þessu er
það að segja, að hið fyrnefnda
er álitið fullkomnara, enda vana-
legá dýrara en hið síðamefnda.
Það er virðingarvert við Þ. Ó„
áð hann hefir áhuga á að bæta úr
Múverandi götugerð hér í bæniumi.
Hans aðialtillaga hvað þetta siniert-
ia er ein,s og hefir verið tekið
fram, að taka moldarlagið (oa.
0,5 til 1,5 m. þykt) undan götun-
um og gera með því tún suður í
Öskjuhlíð. Síðan að púkka með
grjóti undir göturnar miðiur ®
klöpp. Eins og ég hefi sýnt fram
á, hefir þesisi tillaga Þ. Ó. ekki við
neitt áð styðjast, og mér þykir
líklegt að hann sjálfur sannfær-
ist urn þetta þegar hann kyninir
,sér verkfræði á sviði gatniagerðar.
Ég vil taka það frain, fyrir al-
menningi, áð það þýðir efcker.t að
ætla sér að fálina sig áfram í
blindni með nýuppfundnar skoð-