Morgunblaðið - 22.11.1989, Page 16

Ti_ i-iH :lBíl/i'áVO/ £-2 }rj'OA<U:;i;V>nT/ (IKlAJaHuíWlOM
16 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. NÓVEMBER 1989
Rúsínan í pylsuendanum
eftir Egil Jónsson
Það vakti að vonum eftirtekt
þegar í septembermánuði síðast-
liðnum fréttist að verðlag á land-
búnaðarvörum hefði, að ósk ríkis-
stjórnarinnar, verið tekið til endur-
mats, nýr grundvöllur fyrir naut-
gripaafurðir gefinn út 18. þessa
mánaðar og ákvarðanir teknar um
eins konar aukaútgáfu verðákvörð-
unar fyrir sauðfjárafurðir í janúar
og apríl á næsta ári. Sérstaka at-
hygli vakti þó að lækkun búvöru-
verðsins fékkst með því að skerða
launalið verðlagsgrundvallarins,
lækka laun bænda. Enn fremur
vekur það eftirtekt að í þessu svo-
kallaða samkomulagi við bændur
er sérstaklega ráðist að kjörum
sauðfjárbænda.
Við ákvörðun á verðlagi sauð-
fjárafurða í september sl. nam
launalækkun til sauðíjárbænda 162
millj. kr. í janúar og aprfl á næsta
ári á að greiða bændum 100 milljón-
ir en vextir af þeirri upphæð og 62
milljónir koma aldrei til greiðslu.
Til viðbótar eru svo umsamin fram-
leiðsluréttindi sauðfjárbænda lækk-
uð um 1,8% þau tvö ár sem búvöru-
samningurinn verður í gildi.
Auðvitað er það oftast svo við
alla samningsgerð að um gagn-
kvæman hag beggja aðila er að
ræða og þess vegna er nauðsynlegt
að líta á hvað bændur fá 1 sinn hlut.
Þrátt fyrir að birgðir kindakjöts
í landinu séu í svipuðu horfi og
áætlanir búvörusamnings gera ráð
fyrir var nú ákveðið að sala á kinda-
kjöti innanlands yrði aukin um 600
tonn. Og nú kemur að rúsínunni í
pylsuendanum, því eins og stendur
í fjárlagafrumvarpinu, sem nú er
til meðferðar á Alþingi, á Fram-
leiðnisjóður landbúnaðarins að
borga brúsann!!
Nú er það svo að verkefni Fram-
leiðnisjóðs landbúnaðarins er fram-
ar öllu öðru að auðvelda aðlögun
landbúnaðarins að breyttum bú-
skaparháttum. Búvörulögin ákveða
nánar hvernig því starfi skuli hag-
að. Hér er því í raun eigin fé land-
búnaðarins ráðstafað til að tryggja
hlut ríkisvaldsins í hinu svokallaða
sámkomulagi ríkis og bænda. Til
viðbótar við allt þetta var svo ákveð-
ið þann 16. október sl. að minnka
uppígreiðslur sauðfjárafurða úr
75% haustgrundvallarverðs í 45%.
Þegar til þess er litið hvað á undan
er gengið kemur þessi viðbótar-
glaðningur engum á óvart.
Þó að hér sé um harða aðför áð
hagsmunum bændastéttarinnar —
og þá sérstaklega sauðfjárbænda —
að ræða er hitt þó enn alvarlegra
að lög og reglur eru brotnar. Þann-
ig eru engar heimildir í lögum um
að taka upp útgáfu haustgrundvall-
ar mjólkurvara og gefa út nýjan
grundvöll 18. september.
Með breytingu á búvörulögunum
nr. 83/1988, bráðabirgðalög frá 28.
september 1988, var heimild til að
hækka birgðir sauðfjárafurða í
verði ársijórðungsíega felld úr gildi.
Greiðslur til sauðijárbænda í janúar
og apríl ganga því gegn þeim breyt-
ingum.
Greinargerð og umræður, sem
fóru fram við setningu búvörulag-
anna árið 1985, taka af öll tvímæli
um að ákvæði 37. gr. þeirra laga
um markaðsleit fyrir landbúnaðar-
vörur er bundið við erlendan mark-
að. Að veija úr Framleiðnisjóði
150-200 millj. kr. til niðurgreiðslu
á kindakjöti innanlands stenst því
ekki með neinu móti.
Ekki er síður alvarleg sú ákvörð-
un að lækka uppígreiðslu sauðijára-
furða, en eins og kunnugt er stað-
festi forsætisráðherra bréflega
þann 30. apríl sl. að bankakerfið
skyldi fjármagna með fullnægjandi
hætti greiðslu á sauðfjárafurðum
og er sérstaklega vitnað í af-
greiðslu fyrrverandi ríkisstjórna frá
árinu 1986.
Það hlýtur að vera mikið um-'
hugsunarefni fyrir fólkið í þessu
landi á hvaða siðferðisgrundvelli
málefni bændastéttarinnar eru
meðhöndluð af þeim sem völdin
hafa og ekki að ófyrirsynju þótt
spurt sé: að hveijum kemur röðin
næst?
Höiundur er þingmaður íyrir
Sjálfstæðisfíokkinn í
Austurlandskjördæmi.
Egill Jónsson
Bréf ríkisstjórnarinnar 30. aprfl 1989
8. Vaxta- og geymslugjald og fjármögnun afurða- og rekstrarlána
vegna framleiðslu sauðfjárafurða.
Ríkisstjórnin mun beita sér fyrir því að tryggð verði fjármögnun
á uppsöfnuðum vaxta- og geymslukostnaði vegna birgða sauðijár-
afurða vegna framleiðsluársins 1988.
Þá mun ríkisstjórnin beita sér fyrir því að bankakerfið tjár-
magni með fulinægjandi hætti með veitingu rekstar- og afurða-
lána, framleiðslu sauðijárafurða, sbr. bókun í ríkisstjórn frá 28.
nóvember 1986.
Steingrímur Hermannsson (sign.)
Bókun ríkisstjórnarinnar frá 28. nóvember 1986
Samkvæmt upplýsingum viðskiptabankanna voiu afurðalán út á
kindakjöt 72,2% af óniðurgreiddu heildsöluverði hinn 21. mars
1985, og voru þau veitt út á allar birgðir. Eiga lánin því að vera
þau sömu nú samkvæmt bókun ríkisstjórnarinnar þann dag. Og á
sama hátt þau sömu og þá á aðrar afurðir sauðfjár og mjólkur-
vöru, miðað við heildsöluverð þeirra á hveijum tíma...
Um greiðslu sauðljárafurða samkv. 29. gr. búvörulaga
1. Frumgreiðsla í síðasta lagi 15. október til þeirra sem slátra
fyrir þann dag. Þeir, sem slátra síðar, hljóta greiðsluna í síðasta
lagi tíu dögum eftir innleggsdag. Framleiðsluráð setur nánari regl-
ur um greiðslurnar.
2. Fullnaðargreiðsla haustgrundvallarverðs (verð ákveðið 1. sept-
ember) eigi síðar en 15. desember.
Skýringar við 37. gr.
... Þá er einnig gert ráð fyrir að fjármagninu verði að hluta
varið til markaðsöflunar fyrir búvörur erlendis, og að gert verði
sérstakt átak í þeim efnum á umræddu tímabili...
Búvörulög, 37. gr.
Ríkissjóður skal leggja fram ijármagn til þess að mæta áhrifum
samdráttar í framleiðslu mjólkur- og sauðfjárafurða. Fjármagni
þessu skal varið til eflingar nýrra búgreina, markaðsöflunar og til
ijárhagslegrar endurskipulagningar búreksturs á lögbýlum. Fjár-
magnið skal renna í Framleiðnisjóð landbúnaðarins sem úthlutar
þvi samkvæmt ákvæðum reglugerðar, er landbúnaðarráðherra set-
ur. ..
Stangveiði og
Svisslendingar
eftir Torfa
*
Asgeirsson
Eftir nýafstaðinn aðalfund
Landssambands stangveiðimanna,
sem haldinn var í Munaðamesi í
byijun þessar mánaðar, hafa birst
tvær blaðagreinar um þann fund.
Önnur greinin var í Dagblaðinu
6. nóvember og hin í Pressunni 9.
nóvember. Samkvæmt blaðagrein-
um virðist tvennt vera aðal
áhyggjuefni fundarins. Ásókn út-
lendinga í íslenskar laxveiðiár, og
er í því tilefni nefndur hópur Sviss-
lendinga, og virðisaukaskatturinn.
Umfjöllunin í Pressunni um Sviss-
lendingana er vinsamleg, og vil ég
undirritaður bæta þar aðeins í, öðr-
um til fróðleiks og leiðrétta áherslu-
villur í blaðagreinunum.
Árið 1981
Þetta ár fara Svisslendingarnir
norður í Þistilljörð til þess að ræða
við bændur um áhuga sinn að leigja
árnar Hafralónsá og Hölkná, að
Vogum.
ATVINNA hefúr verið góð í
Vogum í haust, að sögn Vil-
hjálms Grímssonar, sveitar-
stjóra, og hefúr vantað fólk til
starfa við fískvinnslu.
Að sögn Vilhjálms virðist hefð-
bundin fiskvinnsla ganga bærilega
og laxeldisfyrirtækin ekki hafa enn
sagt upp starfsfólki þrátt fyrir
greiðsluerfiðleika. Hafa menn
byggja veiðihús og laxaræktun í
ánum sjálfum, og aðeins staðbundið
við þær.
Árið 1983
Þetta ár er gerður leigusamning-
ur á milli Raplph D. og veiðiréttar-
hafa Hafralónsár og svo líka á milli
Swice (group), sem þeir gjarnan
kalla sig, og eru þeir fjórir, og veiði-
réttarhafa við Hölkná.
í báðum þessum samningum er
samið um byggingu veiðihúss,
seiðasleppingar og vegabætur. Báð-
ir samningarnir eru samhljóma í
viðskiptaháttum, og má þar nefna
að veiðihúsin afskrifast á níu árum
og var hvert ár sem hluti af leig-
unni. Hefðu árin níu ekki orðið öll
skyldu bændur endurgreiða Sviss-
lendingum það hlutfall sem eftir
stóð í níundu hlutum og það vaxta-
laust, ef bændur hefðu sagt upp
samningum. Hefðu hinsvegar Swice
sagt upp leigunni hefðu þeir fengið
endurgreitt aðeins helming þessar-
ar upphæðar.
áhyggjur af stöðu fiskeldisins og
hvernig fer með þau atvinnutæki-
færi sem sú grein veitir.
Staða fiskeldisfyrirtækjanna
hefur áhrif á fjárhag hreppsins því
fiskeldisfyrirtæki skulda hreppn-
um á fimmtu milljón króna sem
er um 10% af áætluðum tekjum
sveitarsjóðs á árinu.
- EG
Samningur til aldamóta
Hjá Svisslendingunum hefur ver-
ið mikill áhugi á því að rækta upp
árnar. Hugmynd þeirra er sú að
reisa við hveija á lítið fiskeldishús,
þar sem ræktuð yrðu upp seiði að-
eins við ána. Til þess að þetta yrði
mögulegt voru þeir tilbúnir að að-
stoða mann úr byggðarlaginu til
menntunar í þeim fræðum. Hver
samningur er til þriggja ára eins
og íslensk lög segja til um þegar
um samninga við útlendinga er að
ræða. Hefðu bændur strax tekið
við sér og þegið boðið um fískeldið,
þegar það var borið upp við ótal
tækifæri, væru nú þegar fiskeldis-
hús við árnar sem ef til vill hefðu
náð góðum árangri og allavega
eignast dýrmæta reynslu. Bændur
eiga nú þegar veiðihúsin og myndu
á sama hátt eignast fiskeldið. Við
samningsgerðina fyrir árin sem nú
fara í hönd, var þetta aftur boðið,
og hefðu afskriftir af þeim kostnaði
ef til vill náð fram til aldamóta.
Svisslendingarnir vita manna best
að þeir geta ekki gert leigusamning
lengur en til þriggja ára í senn,
samkvæmt hérlendum lögum.
Sennilega eru slík lög hugsuð sem
einhverskonar vemdun gegn áhrif-
um útlendinga og ítök þeirra. En
öll mál hafa tvær hliðar og geta
þau líka verið hemill á hagstæða
þróun í ræktun fiska til stangveiða.
Það er eftirsjá í þeim árum sem
ekki voruð til seiðiseldis við árnar
sjálfar.
Veiðin
Árin 1981, 1982, 1983 og 1984
var laxveiðin í Hafralónsá og
Hölkná sem hér segir. Hafralónsá:
36, 60, 52 og 25 laxar. í Hölkná
sem hér segir í sömu röð: 26, 26,
25 og 22 laxar. í þessu dæmi taka
Svisslendingamir ámar á leigu,
byggja veiðihús, og gerðu sér vonir
um átak í laxaræktun. Þeir hafa
einnig fengið til leigu Deildará og
byggt þar ásamt bændum veglegt
veiðihús. Veiði hefur farið vaxandi
í þessum ám og ásamt vel búnum
Torfi Ásgeirsson
„Ef hrun verður á
stangveiðimarkaðinum
innanlands, þá er sá
munur á bændum og
stangveiðimönnum, að
hjá öðrum er þetta lifi-
brauð en hinum íþrótt.“
húsum eru þær orðnar áhugaverðar
fyrir íslenska stangveiðimenn. Það
dugar ekki lengur að koma með 5
til 7 þúsund krónur í vasanum og
fá fyrir það veiðileyfi í einn dag.
íslendingum hefur verið boðið veiði-
leyfi í þessum ám, og ekki þegið
nema í litlum mæli. Þróunin hefur
því orðið sú að útlendingar hafa
komið í æ meira mæli. Verðlag á
laxveiðileyfum er orðið það hátt í
öllum góðum laxveiðiám að færri
og færri geta keypt þau.
Virðisaukaskatturinn
Stangveiðimenn spá í þá hækkun
sem virðisaukaskatturinn mun
valda í verði á veiðileyfum. Skattur-
inn mun örugglega valda sam-
drætti í sölu veiðileyfa. Þar finnst
undirrituðum, að í þeim umræðum
sem fram hafa farið, vanti að gera
sér grein fyrir hvaða afleiðingar
þetta geti haft fyrir bændur. Menn
eru almennt sammála að verð til
bænda sé í algeru hámarki, og þeg-
ar 26% hækkun á veiðileyfum á sér
stað gæti það þýtt algjört hrun á
þeim viðskiptavenjum sem þróast
hefur í Ijóra til fimm áratugi. Hag-
ur þeirra minnkar og með þessum
boðuðu auknum afskiptum ríkis-
sjóðs, yrði hagnaður hans af lax-
veiðiám um eða yfir 50% af leigu-
verði áa með þeim sköttum sem
bændur greiða nú þegar. Ekki er
gott að glöggva sig á því hvaða
viðskiptaform tæki við, ef það sem
nú er brestur, og verður það trúlega
mismunandi eftir héruðum.
Hinu er hættar við, að verði það
eftir sem hér er bent á, að þá munu
nýjar viðskiptavenjur ekki verða
gerðar til þess að bæta hag ríkis-
sjóðs. Við það fyrirkomulag sem
nú ríkir í sambýli og samkeppni
útlendinga, sem færa_ mikinn gjald-
eyri til landsins og íslendinga, þá
hagnast ríkissjóður töluvert með
"köttum sínum.
Bændur
I tímans rás hafa orðið miklar
breytingar á búskaparháttum
þeirra og hefur það þrengt að þeim.
Þeir bændur, sem eiga laxveiði-
hlunnindi, hafa orðið að treysta á
þau hlunnindi í auknum mæli. Ef
hrun verður á stangveiðimarkaðin-
um innanlands, þá er sá munur á
bændum og stangveiðimönnum, að
hjá öðrum er þetta lifibrauð en hin-
um íþrótt sem þeir gætu lagt á hill-
una í bili eða farið til annarra landa
eins og útlendingar gera. Þá tapað-
ist mikill gjaldeyrir með báðum.
Höfundur er umsjónarmaður með
laxveiðiám.
Góð atvinna í Vogum