Morgunblaðið - 21.12.1989, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. DESEMBER 1989
Síldin í öndvegi
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Birgir Sigurðsson: Svartur sjór
af síld. Síldarævintýrin miklu á sjó
og landi
Útg. Forlagið 1989
Síldin hefur löngum átt alveg sér-
stök ítök í íslenskum hjörtum. Okkur
er brýn nauðsyn að veiða þorsk, ýsu,
karfa og ótal aðrar tegundir. En
þessar fisktegundir hafa aldrei orðið
ámóta yfirstéttarfiskur og síldin,
kjörin af öðrum fiskum til að vera
konungur fiskanna eins og kemur
fram í frásögn Birgis.
Við lítum einnig öðrum augum á
síldarvinnu en aðra fiskvinnslu sem
varla teist neitt sérleg hefðaratvinnu-
grein. Þetta virðist vera af tilfinn-
ingalegum toga spunnið; alltaf hefur
síldarinnar verið minnst með titrineri
í hug og hjarta, lætur hún sjá sig,
|||11540
Glæsilegar fullb. íb.: Til sölu
2ja-5 herb. íb. vel staðsettar í Hafnar-
firði. Einnig 2ja-7 herb. íb. við Veghús
í Grafarvogi. íb. skilast fullfrág. haustið
1990. Mögul. á bílsk. Byggingaraðili:
Byggðarverk hf. getur lánað allt að 40%
af kaupverði til 4 ára.
Einbýlis- og raðhús
Rauðagerði: Eitt af glæsil.
einbhúsum borgarinnar 475 fm.
Hofslundur — Gb.: 310 fm
vandað einbhús.
Reynimelur: 175 fm parhús
ásamt 35 fm bílsk. Saml. stofur, 4
svefnherb. í kj. er 2ja herb. séríb.
Sunnuflöt: Glæsil. 370 fm einb-
hús. Stórar stofur, 4 góð svefnherb.
Falleg lóð. Útsýni. Bein sala eða skipti
á minni eign.
Markarflöt: 250 fm fallegt einl.
einbhús. 4 svefnherb. Vandaðar innr.
Falleg ræktuð lóð. Mikið áhv.
Kaplaskjólsvegur: Gottl55fm
pallaraðh. 3-4 svefnherb. Suðurgarður.
Selbraut: 220 fm raðhús á tveimur
hæðum. 4 svefnherb. Tvöf. bílsk.
Heiðarsel: Fallegt 216 fm tvíl.
timbur einbhús. 5 svefnherb. Fallegar
innr. Parket. 25 fm bílsk.
Valhúsabraut: 175 fm mjög
gott tvíl. einbhús. 5 svehjherb. 73 fm
bílsk. með 3ja fasa rafmagni. Fallegur
garöur.
4ra og 5 herb.
Leifsgata: Góð 90 fm íb. á 1.
hæð. Saml. stofur, 2 svefnherb. Verð
5,5 míllj.
Hávallagata: 90 fm góð neðri
hæö í tvíbhúsi ásamt rúmg. herb. f kj.
Álfheimar: Góð 100 fm íb. á 1.
hæð. 3 svefnh. Verð 6,0 millj.
Furugrund: Mjög góð 4ra herb.
íb. á 1. hæð í lyftuh. Stæði í bílhýsi.
Flókagata: 90 fm góð íb. á efstu
hæð í fjórbh. 2 svefnherb. Verð 7,0 m.
Hraunbær: Góð 120 fm íb. á 3.
hæð. 4 svefnherb. Verð 7,5 millj.
Vesturberg: Góð 100 fm íb. á
4. hæð (3. hæð}. 3 svefnh. Glæsil. út-
sýni. Laus fljótl.
Reynimelur: Glæsil. 140 fm efri
sérh. í þríbhúsi. Rúmg. stofur. Arinn. 3
svefnherb. Þvottah. í íb. 30 fm bílsk.
Stóragerði: 100 fm talsvert end-
urn. íb. á 3. hæð. 3 svefnherb. Parket.
Hingbraut — Hf.: 143 ,fm 5
herb. góð neðri sérh. í tvíbhúsi m/bílsk.
Útsýni. Laus nú þegar.
Neðra-Breiðholt: Óskum eftir
4ra herb. íb. í Bökkunum fyrir traustan
kaupanda. Góðar greiðslur i boði.
3ja herb.
Vesturgata: Góð 82 fm íb. á 4.
hæö í lyftuh. Saml. stofur, 2 svefnherb.
íb. er nálægt þjónustumiðstöð. Glæsil.
útsýni yfir höfnina.
Eskihlíð: 100 fm mikið endurn.íb.
á 2. hæð ásamt herb. i risi með að-
gangi að snyrtingu og herb. í kj.
Garðastræti: 60 fm mikið end-
urn. íb. á 1. hæð með sérinng. Parket.
bverbrekka: Mjög góð 3ja herb.
íb. á 1. hæð. 2 svefnherb. Verð 4,8 millj.
Laugavegur: 3ja herb. töluvert
endurn. íb. á 2. hæö. Laus strax.
Hagst. grkjör í boði.
2ja herb.
Hamraborg: 65 fm fb. á 1. hæð.
Stæði í bjlskýli. Verð 4,4 millj.
Kambasel: Góð 60 fm íb. á 1.
hæð. Sérþvottah. Áhv. 1,6 millj. byggsj.

FASTEIGNA
MARKAÐURINN
Óðinsgötu 4
11540 - 21700
ión Guðmund88on sölustj.,
, Leó E. Löve lögfr.,
Olafur Stefán&son viðskiptafr.
gefur hún færi á að við veiðum hana,
skerum hana á háls og söltum hana
ofan í tunnu?
Skáld á borð við Knut Hamsun
svo aðeins sé nú minnst á hann hér
hefur skrifað um mikilvægi síldarinn-
ar í einu merkasta ritverki sínu.
Lagasmiðir og textahöfundar hafa
gert bragi um síldina og ófá eru þau
sjómannalögin þar sem rómantík
síldaráranna- þegar þau stóðu undir
nafni- voru og hétu. Síldin heldur
sínum sessi, hvað eftir annað hefur
hún brugðist okkur og viðbrögðin
verið hálfgildings þjóðarharmur, ekki
aðeins vegna þess fjárhagsskaða sem
hún bakar þar með.
Síldin er óútreiknanleg, smýgur
úr greipum okkar þegar við höldum
að við höfum hana í hendi okkar.
Seinna kemur hún aftur, duttlunga-
fyllri en nokkur kvenvera og allt er
fyrirgefið, gleymt og grafið. Síldin
boðar peninga og aftur peninga,
vinnu myrkranna á milli en hún flyt-
ur lika með sér þennan rómantíska
andblæ sem við getum augsýnilega
síst án verið.
Öllu þessu og raunar miklu meiru
gerir Birgir Sigurðsson skil í stóru
riti sína um síldina. Hann hefur aflað
sér fanga um víðan völl og vinnur
úr heimildum sínum af stakri kost-
gæfni en með handbragði rithöfund-
arins svo að til fróðleiks og skemmt-
unar er. Og þó svo Birgir sinni sögu
og staðreyndum gætir hann vel að
hinum mannlega þætti. Það er ótrú-
lega mikill fróðleikur sem Birgir hef-
ur safnað hér saman og spannar
mjög vítt svið í nánast öllum skiln-
ingi.
Virkið fljótandi
Bókmenntir
Birgir Sigurðsson
Það er nauðsynlegt að lesa þessa
bók af mikilli athygli til að allt kom-
ist til skila því að magnið af sögu
og fróðleik má eiginlega varla meira
vera. Birgir temur sér hófsaman stíl
en virðist þó kunna best við sig í
samfélagi við frásagnir um það sem
er nær í tímanum, svo sem þau hin
eiginlegu síldartímabil sem hér hafa
orðið. Engu að síður fannst mér þó
öllu meiri veigur í hinni sögulegu
upprifjun og frásögnum af þeim sem
í rauninni voru brautryðjendur í að
leiða síidina til þess öndvegis sem
hún hefur skipað.
Myndir eru margar og ti) prýði.
Umbrot er nokkuð þungt og síðurnar
massívar og það hefði forlagið átt
að hafa langtum aðgengilegra.
Erlendur Jónsson
Burkard von Mullenheim-
Rechberg barón: Orrustuskipið
Bismarck. Halldór Vilhjálmsson
þýddi. 327 bls. Aimenna bókafé-
lagið. Reykjavk, 1989.
í Evrópu naut hermennska
óskoraðrar virðingar á 19. öld og
fram eftir hinni 20. Fáir voru dáð-
ari en sigursælir hershöfðingjar.
Því þótti ekki lítil virðingarstaða
að stjórna herskipi eins og Bis-
marck, glæsilegu tækniundri; skipi
sem var slík völundarsmíð að það
átti ekki að geta sokkið. Bismarck
var ávöxtur iðnaðarþjóðfélagsins.
Það var stolt þýska flotans, ægi-
skelfir óvinarins. En máltækið segir
að oft vet'ði litið úr því högginu sem
hátt er reitt. Sú er líka ein kald-
hæðni örlaganna að skipum, sem
alls ekki eiga að geta sokkið, hefur
einatt orðið öðrum hættara við að
hverfa í djúpið. Örlög Bismarcks
urðu stórbrotin en skammæ. í fyrst-
unni virtust ætla að rætast vonir
þær sem við það höfðu verið bundn-
ar. Því tókst að sýna óvininum í tvo
heimana. En sigurför Bismarcks
varð sem sagt endaslepp. Svo fór
að það átti sér mun færri lífdaga
en nokkurn hafði órað fyrir. Og
sáralitlu breytti það um gang styij-
aldarinnar. Tvö þúsund ungir menn
hurfu í hafdjúpið með þessum ógn-
Eitt skáldskaparár
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Vestur í frumbýli. Stephan G.
Stephansson: Frá einu ári. Kvæði,
bréf og erindi frá árinu 1891.
Rósa Benediktsson: Foreldrar
mínir. Með myndum efltir Eirík
Smith. Stephan G. Stephansson:
50 stökur. Finnbogi Guðmunds-
son gaf út. Reykjavík 1989. 79
blaðsíður.
Þetta litla indæla kver hefur
Finnbogi Guðmundsson tekið sam-
an. Fyrsti hluti þess, Kvæði og bréf
Stephans G. Stephanssonar frá ár-
inu 1891, birtust áður árið 1970 á
vegum Hins íslenzka þjóðvinafélags
undir heitinu Frá einu ári. Annar
hlutinn er stutt ritgerð Rósu Bene-
diktsson, dóttur Stephans, sem
nefnist Foreldrar mínir. Hún birtist
upphaflega árið 1956, en í þessari
útgáfu bætast við myndir eftir Eirík
Smith listmálara. Loks er svo 50
stökur Stephans sem Finnbogi valdi
og birti í Andvara 1977. Nú fylgja
stökunum fáeinar skýringar.
Heldur finnst mér ankanalegt að
fara að skrifa um skáldskap Steph-
ans G. Stephanssonar fyrir íslenska
lesendur. Mér finnst einhvern veg-
inn svo sjálfsagt að allir íslendingar
sem læsir eru og með fullu viti þekki
svo vel til kvæða hans að þess eigi
ekki að þurfa. Fyrir mig er þessi
litla bók eins og að fagna góðum
og gömlum vini og gleðjast með
honum nokkra stund. Vona ég að
svo sé um flesta sem fá þessa bók
í hendur.
Árið 1891 var Stephan G. á besta
aldri og átti 36 ár ólifuð. Hann var
þá fyrir tveimur árum fluttur vestur
í Albertafylki í Kanada og vel á veg
VINKLAR A TRE
kominn að koma sér og fjölskyldu
sinni þar fyrir.
Þetta ár /ar Stephani nokkuð
fijótt til skáldskapar, þrátt fyrir
mikla búskaparönn. Fegurstu og
mestu kvæðin hans fæddust að vísu
ekki þá, en margar snilldarlínur eru
samt frá þessum tíma. Ég gríp nið-
Að hnjóta um lífsins hála svið,
að hrasa og falla, en upp á við
er ferill að framfara auði.
Og hver man ekki eftir kvæði
hans um Vantrúna, er hefst svo?
Hún kom eins og geisli í grafarhúm kalt
og glóandi birtuna lagði yfir allt.
Síðast þetta:
Ég á orðið einhvem v<>ginn
ekkert fóðurland.
Ritgerð Rósu, svo einföld og lát-
laus sem hún er, sendir okkur beint
inn á heimili Stephans og Helgu.
Hún kynnir okkur foreldra sína í
daglegri önn, skapferli og lífshátt-
um betur en aðrir gætu gert.
Stökur Stephans eru eins og allir
unnendur skáldskapar hans vita
margar hvetjar snilldarvel gerðar.
Ég get ekki stillt mig um að lokum
að minna Reykvíkinga á, ef þeir
skyldu hafa gleymt því, að það var
Stephan G. Stephanson
Norðlendingurinn Stephan G. sem
orti þett:
Falla Hlés í faðminn út
firðir nesjagrænir.
Náttklædd Esjan, ofanlút,
er að lesa bænir.
Það var gaman að fá þessa litlu
bók í hendur.
arisa. Stjórnendur ríkis, sem réðu
yfir sjötíu til áttatíu milljónum,
hafa ef til vill litið svo á að skaðinn
sá væri ekki óbætanlegur. Stríðið
hélt líka áfram eins og ekkert hefði
í skorist. En ungu mennirnir urðu
ekki kallaðir til lífsins aftur.
Ormstuskipið Bismarck er að
sýnu leyti hugvitlega samin bók og
hæfír þannig efni því sem hún fjall-
ar um. En bókin er ekki samin
handa íslendingum heldur handa
þjóð sem háð hefur stríð og veit
meira um herskip. Lýsingin á skip-
inu er bæði nákvæm og tæknileg
og hefur vissulega reynt á kunnáttu
þýðandans.
Tilkomumikil er frásögnin af
lokafrágangi og sjósetningu skips-
ins svo dæmi sé tekið. Að sjálf-
sögðu gerðist það allt með viðhöfn.
Hvers konar hersýningar voru jafn-
framt skrautsýningar. Og reyndar
auglýsingar fyrir ríkjandi stjórnar-
far — eins og gerist og gengur enn
í sumum löndum! Menn urðu að
láta sem sigurinn væri vís. Skipið
var búið öllu því fullkomnasta sem
völ var á. Liðið var þjálfað. Siðan
hófst siglingin. Mikið og sögulegt
sjónarspil. Vafalaust hefur margur
hásetinn talið sig öruggari en efni
stóðu til vegna stærðar skipsins,
vopnabúnaðar og mannfjöldans um
borð. »Fljótandi líftrygging!« sagði
maður nokkur. Þarna var lika fyrir
öllu séð. Talið var öruggt að skipið
mundi heyja orrustur. Og þá þurftu
læknar og hjúkrunarlið að vera um
borð til að gera að sárum manna.
Þegar að lokum dró var meira en
nóg að starfa fyrir það fólk þó svo
að liðsinni þess kæmi fyrir litið.
Feigum varð ekki forðað. Hrollköid
er þessi lýsing til að mynda:
»Hundruð særðra lágu þar sem
þeir höfðu hnigið niður víðsvegar
um skipið: Frammi í lyftingu, uppi
á stjórnpöllum, á pöllunum við fall-
byssurnat', við loftvarnarbyssurnar,
á efra þilfari, niðri á virkisdekki og
millidekki. Sjúkraliðar, þeirra á
meðal menn úr þjónustuliði áhafn-
arinnar, báru hina særðu úr kúlna-
regninu ofan af efra þilfari. Læknar
og hjúkrunarliðar fengu raunar lítið
að gert við þessar aðstæður annað
en að gefa hinum fjölmörgu særðu
morfín til þess að lina kvalir þeirra.
Enginn þeirra manna komst af, er
sagt gæti nánar frá öllu þvi, sem
á þessari stundu var afrekað í
‘sjúkrasölum og aðhlynningarskýl-
um fyrir hina særðu skipsfélaga.«
Þetta var gjaldið sem að þessu
sinni þurfti að greiða fyrir þjóðar-
stoltið. Nú heyrir þetta allt sögunni
til og Bismarck liggur grafkyrrt á
hafsbotni. En minningin lifir.
Og vissulega er bók þessi verðug
eftirmæli þeirra sem létu lífið á
þessu öflugasta fljótandi virki allra
tíma. Meiriháttar bók, ef til vill
nokkuð langdregin en áhrifamikil
eigi að síður.
Þýðingin er að mínu viti vel af
hendi leyst en hún hefur verið
vandaverk sem áður segir.
KRUMMIKLEINUSNUÐUR
Bókmenntir
Þ.ÞDRGRlMSSOH&CO
ÁRMÚLA 29, SÍMI 38640
Jenna Jensdóttir
Z Sigurgeir Jónasar: Krummi.
Teikningar: Súsanna Jónasar.
Fjölvi 1989.
Sagan gerist í nágrenni
Reykjavíkur og segir af bræðrum
tveim, þeim Róbert tólf ára og Erni
átta ára. Á fögrum sumardegi verða
þeir vitni að skothríð veiðimanns
nokkurs í Búafjalli í nánd við Esj-
una. Felmtraðir af ótta og hryllingi
fara þeir að kanna atburðinn og
finna dauða fugla eins og hráviði
út um allt. Aðeins einn finna þeir
á lífi, særðan hrafn. Þeir fara með
hann til dýralæknis og síðan heim
til sín á Seltjarnarnes. Krumma
batnar og hann ílendist hjá bræðr-
unum. Þeir hafa auglýst eftir eig-
andá hrafnsins, en enginn gefur sig
fram.
Þeir hafa nú krumma með sér
um fjörur í nágrenninu, inn í
Reykjavík og hvert sem þeir fara.
Krummi vekur athygli, hann er
slunginn og getur talað mannamái
þótt erfitt reynist að skilja hann.
Að lokum fara þeir bræður með
hann aftur að Búafjalli. í þeirri
ferð bregður svo við að þeir eru
komnir óralangt aftur í tímann og
hitta Búa, son Esju gömlu land-
námskonu (sem sagt er frá í Kjal-
nesingasögu). Búi á hrafninn og
vill launa drengjunum góðverkið
með gjöfum mætum. Meðan dreng-
irnir eru hjá Búa hverfur þeim sýn
á nútímaumhverfi. Og umhverfi
landnáms birtist þeim er þeir líta
Kjalarnes og nágrenni allt. Heima
trúir enginn sögu þeirra og sönnun-
argögn þau er þeir töldu sig hafa
eru ekki lengur. En Krummi...
Sagan er fræðandi, en um Ieið
skemmtileg og lipurt orðafar. Lif-
andi lýsing er á umhverfi því er
sögusvið spannar yfir. Mikið er um
örnefni og kort er af sögusviði inn-
an á bókarspjöldum. Það sýnist
vera að komast í tísku á ný að
höfundar barna- og unglingasagna
leiðl ungar nútímapersónur með
dularfullum fyrirbrigðum inn í heim
fornsagnanna — og veki á þann
hátt athygli á þeim og áhuga ef
vel tekst til.
Ágætar teikningar eru samstillt-
ar texta.