Morgunblaðið - 21.12.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. DESEMBER 1989
{■
Margra radda söngkona
Bókmenntir
ErlendurJónsson
Stefán Jökulsson:
HALLBJÖRG. 212 bls.
Tákn. 1989:
»Ég náði því takmarki sem ég
setti mér á æskuárunum. Ég hef
spilað með þeim spilum sem örlögin
hafa gefið mér. Það voru ekki allt
ásar; það leyndust líka tvistar í gjöf-
inni. Én lífið et' pókerspil. í svoleið-
is spili geta tvistar stundum gert
sitt gagn.«
Þetta segir Hallbjörg Bjarnadótt-
ir þegar hún lítur um öxl yfir farinn
æviveg. Hún er nú komin á áttræð-
isaldur og hefur iengst af verið
búsett erlendis. Hún var samt orðin
hér þjóðkunn fyrir söng sinn þegar
hún hvarf af landi brott. Hún þótti
þá djörf í meira lagi og olli oft
hálfgerðri hneykslun hjá þeim sem
hafa þörf fyrir að hneykslast.
Skemmtikröftum jafnt sem alvöru-
listamönnum bar þá að standa á
sviðinu stífir eins og gifsmyndir
eins og hún greinir frá í endurminn-
ingum sínum. En Hallbjörg undi
því ekki. Hún hreyfði sig, hreyfði
sig mikið. Enda hefur alltaf verið
í henni hreyfiafl og kraftur. Nú
kemur á daginn að hún er líka sér-
stæð meðal listamanna að því leyt-
Hallbjörg Bjarnadóttir
Jól og áramót eru tilvalin tækifæri til að brydda upp á
óvæntum nýjungum til ánægjuauka. Hvernig væri að prófa
uppskriftina sem hér fylgir.
ÁRAMOTABOLLA

u.þ.b. 3 I.
1 I appelsínusafi
I/2 I eplasafi
V2 I blandaður safi
3 flöskur sítrónugosdrykkur
2 flöskur tónik
skvettur af grenadin
ís
þunnar sítrónu og gúrkusneiðar
TÁKN UM TILBREYTINGU
Átak gegn áfengi
Vímulaus æska
Áfengisvarnaráð
V/
\_ ið notum ýmis tákn til að vekja viðeigandi stemmingu og
tilfinningar. Við skreytum jóiatré um jólin, skjótum flug-
eldum um áramót, kveikjum kertaljós til að undirstrika
notalegheit og rómantík. Stundum er tilgangurinn með
táknunum sá að undirstrika áfanga í lífinu eða einfaldlega
að gera sér dagamun. Til þessa er algengt að nota áfengi
með öðrum táknum.
Sá sem vanist hefur hinu táknræna hlutverki áfengisins
getur átt erfitt með að gera sér í hugarlund að hægt sé að
vera án þess og nota önnur tákn með sama árangri í
staðinn. Tákn sem uppfylla allar kröfur um hátíðleika, til-
breytingu og fjölbreytni en hafa þann kost til viðbótar að
hafa engar neikvæðar aukaverkanir.
inu að hún hefur alla tíð lifað í
hamingjusömu hjónabandi — með
einum og sama manninum!
Hallbjörg er ekki gleymd. Eldri
kynslóðin man hana. Auk þess hef-
ur hún aldrei rofið með öllu tengsl
sín við landið. En það sem olli
hneykslun fyrir hálfri öld þykir
sjálfsagt nú. Nú þykir ekki tiltöku-
mál þó skemmtikraftur hreyfi sig á
sviði. Skemmtikraftur verður að lifa
og hrærast í andartakinu; og hreyfa
sig með því ef svo má að orði kom-
ast. Og það hefur Hallbjörg gert.
En líf hennar hefur liðið stórátaka-
laust. Þó skipst hafi á skin og skúr-
ir er á heildina litið bjart yfir endur-
minningum hennar. En spenna er
þar minni en ætla mætti. Hallbjörg
segir lipurlega — og í alllöngu
máli — frá bernsku og æsku. Allt
er það vel læsilegt. Hins vegar má
lesa svipaðar frásagnir í ótal ævi-
sögum sem jafnaldrar hennar hafa
verið að senda frá sér seinni árin.
Ærsl og leikir, leikfélagar og vinir,
foreldrar og ættingjar — allt er það
með svipuðu sniði í bók eftir bók.
Virðist þá litlu breyta hvort barnið
varð síðar bóndi eða sjómaður —
eða frægðarpersóna eins og Hall-
björg. Hversdagsleikinn sýnist hafa
gengið jafnt yfir alla.
Öðru máli gegnir um feril Hall-
LITLI
Bókmenntir
SigurðurHaukur
Guðjónsson
Höfundar: Sempé og Goscinny.
Þýðing: Ingunn Thorarensen.
Tölvusett ritvinnsla.
Prentun: Prentstofa G. Bene-
diktssonar.
Bókband: Arnarfell.
Útgefandi: Fjölvi.
„Það er sól um þennan mann,
þótt hann rigni á hina.“ Þetta vísu-
brot fermingarföður míns, skáld-
klerksins séra Helga Sveinssonar,
hljómaði í huga mér við lestur
þessarar bókar. Lífsfjör, þróttur
og ærsl Nikulásar litla eru svo
barnslega heilbrigð, að það er eins
0g þú sitjir í geislabaði við lestur-
inn. Hann á pabba, sem langar
og þykist ráða, mömmu sem gerir
það í raun, og fyrri hluti sögunnar
snýst um sólarlandaför fjöiskyld-
unnar. Pabbi átti draum um að
kanna furður undirdjúpanna, en
sá draumur rættist ekki þetta
sinnið, svo var ærslum Lása og
þeirra er að honum drógust um
að kenna. Karlinn var á þönum,
keyrður eins og þræll undir kenja-
svipu strákanna, lenti alsaklaus í
útistöðum við hina og þessa. Eitt
sinn var það hola í sandi, eitt sinn
bolti í brimgarði, eitt sinn golfkúla
bjargar erlendis. Þar segir hún frá
fólki og atburðum af því taginu sem
ekki eru á hveiju strái. Skrásetjar-
inn reynir líka að ýta undir sögu-
hetjuna með sniðugum spurningum
eins og: »Bjugguð þið lengi í ferða- 1
tösku?« Og tekst bragðið að nokkru
leyti. Sögumanni og skrásetjara
lukkast þannig að færa efnið í auk- )
ana með því að hjala létt. Lesandan-
um getur þá fundist sem þetta hafi
allt verið nokkuð merkilegt — af )
því að- það var Hallbjörg. Þannig
getur tekist að blása lífi í smávægi-
leg atvik frá löngu liðnum tíma.
Og víst ber við að í lífi listamanns
gerist hitt og annað óvænt sem
hversdagsmanninn dreymir um en
upplifir aldrei.
Höfundurinn, sem unnið hefur
sem dagskrárgerðarmaður hjá út-
varpi, leynist ekki með öllu að baki
söguhetjunni eins og títt er í svona
bókum. Fyrir kemur að hann laum-
ar að setningu og setningu. Því
má kalla að þetta líkist röð dæmi-
gerðra rabbþátta eins og þeir ger-
ast algengastir í hljóðvarpi þessi
árin. En fyrirfinnist einhver sem ,
aldrei hefur heyrt Hallbjargar
Bjarnadóttur getið og vilji svo til
að sá hinn sami lesi þessa bók er
hætt við að honum þyki þetta vera
langt mál um lítið.
LASI
á bílþaki, eitt sinn ... Já, uppá-
tæki strákormanna vom óteljandi,
svo að vesalings pabbinn mátti
meira að segja dúsa í rúmi um
tíma, og að því er látið liggja, að
þá heim kom hafi marga daga
þurft, við vinnu, til hvíldar, eftir
fríið.
Síðari hlutinn er næsta sum-
arfrí. Hjónin koma stráknum af
sér, í sumarbúðir, og því eru það
ekki þau, heldur Haraldur, ungur i
hraustur piltur, sem var með hell-
ur í eyrum og uppgefinn á sál og
líkama, er fríi Lása litla lauk. |
Hann sjálfur eitt sólskinsbros, eins
og alltaf áður.
Bráðfjörug frásögn af tilburð- 1
um lítilla snáða sem langar að
sýnast menn, sprenghlægileg,
meistaralega sögð.
Þýðing Ingunnar létt og lipur,
oftast á mjög fallegu máli. Oftast,
sagði ég, því ég kann ekki og mun
aldrei kunna við: helling af þessu
eða hinu, ferlega hlægilegur, heil-
margar stangir, harða kani, og því
líkum krakkaorðum á bók. Slíkur
stílisti, sem Ingunn vissulega er,
yrði ekki í vanda að finna betri
orð og kenna þau börnum.
Myndir fjörlegar, falla vel að
efni. Frágangur allur góður, mjög
góður. Tölvan að vísu með óþekkt
á stundum, en sára sjaldan. Frá-
bær bók, sem marga á eftir að
gleðja.
Pappírs-Pési
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Pappírs-Pési, saga byggð á
sjónvarpsmynd lrá Hrif. Texti:
Herdís Egilsdóttir. Myndir
Bernd Ogrodnik. Mál og menn-
ing 1989.
Saga þessi er eftir sjónvarps-
mynd, sem hlaut miklar vinsældir
hjá smáfólkinu. En hún náði einn-
ig til hinna fullorðnu eins og góð-
ar barnamyndir og sögur gera.
Pappírs-Pési er einnig saga urn
einmana drenginn Magga, sem
fluttur er í ókunnugt umhverfi —
þekkir engan og þráir félagsskap
við börnin, sem leika sér glöð og
fjörug fyrir utan gluggann hans.
Neikvæð viðbrögð krakkanna,
þegar Maggi reynir að vekja á sér
athygli, færa honum vonbrigði og
meiri einmanakennd. Bara kisa og
hann — foreldrarnir úti að vinna.
Hann einn og vinalaus. Skugginn
af honum sjálfum leiðir hann til
athafna. Hann fer að teikna. Og
Pappírs-Pési verður til — verður
lifandi persónn full af góðvild, en
getur ekki tjáð sig.
Viðhorf krakkanna gagnvart
Magga breytist. Hann verður brátt
einn af hópnum — og Pappírs-
Pési líka.
En sá sem getur ekki tjáð sig
er varnarlaus. Það verður
Pappírs-Pési sannarlega líka, þeg-
ar hann lendir í hættulegum
hrakningum án vitundar krak-
kanna. En sá sem á góða vini á
alltaf von um hjálp. Það reynir
Pappírs-Pési einnig.
Flest íslensk börn ætla ég að
þekki þessa sögu. Þetta er ekki
bara saga um einn pappírsstrák
og vini hans. Þetta er saga úr
lífsferli þess sem minnst má sín.
Saga jim vináttu og samheldni.
Höfundurinn er þekktur fyrir
ágætar barnabækur og mynd-
skreytingar. Og einnig fyrir já-