Morgunblaðið - 21.12.1989, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. DESBMBER 1989
Að vera saman
- ájólum
Hér um daginn var ég að fletta erlendu biaði og rakst þar á
tímabæra hugvekju sem mig iangar að koma á framfæri hér.
Þetta var bréf sem kona nokkur skrifaði í blaðið í tilefni jól-
anna, og fer efiii þess hér á eftir í samantekt og lauslegri þýðingu:
Fyrir nokkrum árum, segir kon-
an, sá ég mynd í sjónvarpinu
skömmu fyrir jól sem snart mig
svo mjög að mér hefur oft verið
hugsað til hennar. Og enn í dag
eru sögupersónurnar Ijóslifandi í
huga mínum.
Myndin gerist á elliheimili fyrir
konur á aðfangadag jóla, 24. des-
ember. Mikil spenna ríkir í setu-
stofunni. Gömlu konurnar rifja
upp minningar frá liðnum dögum
og ræða saman um það hvemig
jólin voru hér áður fyrr. En ein
kvennanna tekur ekki þátt í sam-
ræðunum. Hún situr og starir
sífellt á dyrnar með gleðibros á
vör. Degi er tekið að halla og
rökkrið að færast yfir. Þá opnast
dyrnar og ungur maður kemur inn
í stofuna með blómvönd í hendi.
Gamla konan sprettur alsæl upp
úr stólnum og kastar sér í fangið
á syni sínum. Hann verður hálf
vandræðalegur og reynir að af-
henda henni blómvöndinn, en
gamla konan virðist alls ekki taka
eftir blómunum. Hún er bersýni-
lega yfir sig ánægð með að sonur-
inn skuli vera kominn, því nú fái
hún að fara með honum og halda
jólin hátíðleg með fjölskyldunni.
Við stólinn stendur ferðataska
konunnar. Við fáum að vita að
konan hefur útbúið jólapakka
handa tengdadótturinni og barna-
börnunum og stungið þeim niður
í töskuna. Þegar hún ætlar að
taka upp ferðatöskuna segir son-
urinn henni að það sé óþarfi, hún
þurfi ekki á töskunni að halda.
Það tekur hana nokkra stund að
komast í skilning um hvað sonur-
inn er að segja. Að móðirin geti
ekki komið með að þessu sinni
þar sem eiginkonan hafi boðið
vinum og kunningjum. Þess vegna
geti mamma gamla hvergi fengið
að gista heima, og útilokað sé að
aka með hana til baka til elliheim-
ilisins seint í nótt — leiðin sé svo
löng.
Þegar sonurinn hefur loks kom-
ið móður sinni í skilning um þetta
er erindi hans lokið, og hann
skundar á brott. Gamla konan
stendur eftir með blómvöndinn í
annarri hendi og töskuna með
gjöfunum í hinni. Hún er eins og
steinrunnin óg utangátta. Niður
fölar kinnar hennar streyma tár-
in . . .
Sonurinn hafði bersýnilega
gleymt boðskap jólanna, hátíðar
fjölskyldunnar, samveru og kær-
leika. Og hann- er engin undan-
tekning. Æ fleiri gleyma tilgangi
jólanna og reyna að hlaupast frá
öllu umstanginu eða — eins og
sumir segja — allri helgislepjunni.
Sá sem ekki eyðir jólunum í skíða-
brekkum Alpanna eða á pálma-
ströndum sólarlandanna er ekki
maður með mönnum lengur.
Sleppum allri þessari hræsni og
njótum frídaganna — svona hugsa
margir. Það sýna skýrslur ferða-
skrifstofanna.
En jólin eru hátíð kærleikans
og samvistanna, og við eigum að
vera móttækileg fyrir þeim til-
finningum sem gera okkur fært
að sýna öðrum væntumþykju. Við
eigum að láta töfra jólanna ná
taki á okkur og njóta þeirrar vin-
áttu og kærleika sem jólin boða.
Það styrkir fjölskylduböndin að
fá að sitja og syngja saman á
þessari helgu hátíð. Samveran
styrkir okkur, og það er ekki stór-
mannlegt að neita einhveijum
nákomnum um að fá að sækja sér
þennan styrk og njóta jólanna í
faðmi fjölskyldunnar.
Hátíð kærleikans og fjölskyld-
unnar gefur okkur tækifæri til
að skilja tilgang lífsins, og það
er ekki skynsamlegt að láta það
tækifæri fram hjá sér fara. Því
jólin kenna okkur að umgangast
hvert annað í kærleika, að búa
saman í friði og skilja betur hveit
annað.
Gleðileg jól!
Jórunn.
Eyðimerkurgangan
__________Bækur______________
Berglind Gunnarsdóttir
Þorvarður Helgason: Svíða
sands augu, Fjölvi, 1989.
Maður liggur á geðdeild í ein-
hveiju vestrænu landi, er samt ekki
nógu geðveikur til að þeir vilji hafa
hann þar áfram, hann er sendur til
þriðjaheimslands í boði forseta
landsins sem er gamall skólafélagi
hans. í landinu er stríðsástand,
hann á að skrifa blaðagreinar um
það sem er að gerast þar. Og þar
hefur hann sína vegferð á ný, öðl-
asts manndómsvígslu úti í eyði-
mörkinni, kraflar sig úr afneitun
og sljóleika þess manns sem hefur
hafnað lífinu og keppikeflum hins
vestræna heims og öðlast styrk til
að takast á við umhverfi sitt, um-
heiminn, bjóða honum birginn.
Framan af í hinu ókunna landi
er sýn hans lituð yfirþyrmandi til-
gangsleysi: „Út um herbergis-
gluggann sé ég mel, sums staðar
er kjarr, kræklótt og pasturslítið,
annars staðar einhver lággróður,
hvergi tré. Þetta er þurrt land sem
ég er að horfa á, of þurrt land en
alls staðar þar sem eitthvað hefur
vaxið vex eitthvað. Það sem hægt
er að nota er notað. Líf, líf sem er
tilgangur í sjalfu sér, líf af því það
er hægt, af því það getur gerst.
Einmitt hér er augsýnilegt að lífið
er átak, barátta við dauðann, sand,
ryk, þurrk . . . Hvað gerðist ef
þessir kyrkingslegu runnar hættu
að nenna að standa í þessu? Landið
blési upp og sandauðnin breiddist
yfir allt, þurr, heitur sandur. Kemur
mér það eitthvað við? Væri það
ekki bara ágætt, þá hættu mennirn-
ir að geta lifað, dræpust og hold
þeirra þornaði og eyddist. Eg held
að það væri gæfa fyrir jörðina að
losna við þessa lús.“ Eftir ferðina
út í eyðimörkina, sem er lífshættu-
leg, til að afla upplýsinga um inn-
rásarherinn fer svo að hann ákveð-
ur að þrauka eins og kjarrið og
gott betur, hann er heltekinn af því
að sýna vestrænum þjóðum fram á
lífsblekkingu þeirra, hvernig fátæk-
ar þjóðir skapa auð hinna ríkari
landa og tekur að sér að kanna
hina nýju nýlendustefnu, draga
fram óvæginn sannleikann.
Sögumaður sem segir frá í fyrstu
persónu er fullur af óbeit í garð
eigin kynþáttar, hvítingjanna and-
spænis hörundslituðum innbyggjur-
um, hann fyrirlítur fordóma þeirra
og heigulshátt en neyðist til að
skoða sig sem einn af þeim. „Ég
hefði helst viljað ganga út í borg-
ina, vita hvort ég heyrði ógnina í
hjartslætti næturinnar. Ég þori það
ekki, ekki vegna innrásarinnar, nei,
af því ég er hvítur og ber á mér
fjármuni, úr, eitthvað af fé, föt og
skó. Ég er hræddur við fátækt og
atvinnulaust fólk áf öðrum kyn-
þætti sem lítur á mig sem sjálfsagð-
an óvin.“
í bókinni fléttast saman frásögn-
in af dvöl mannsins í landinu og
nokkurs konar uppgjör hans við
sjálfan sig sem Vesturlandabúa.
Hugrenningar frá skólaárum,
stjómmál álfunnar og samskipti
hans við forseta lýðveldisins rifjast
upp þar sem hann er þátttakandi
en stendur jafnframt utan við, að-
gerðarlaus. Sem maður hefur hann
stækkað eftir þessa ferð sína, öðl-
ast skilning og tilgang. Þó kemur
fram í eftirmála að endalok hans
hafi orðið þau að finnast sem illa
leikið lík í skurði og bendir til böl-
sýnnar niðurstöðu höfundar um
samskipti Vestursins og Þriðja
heimsins.
Sjálfsdáleiðsla
__________Bækur_______________k
Katrín Fjeldsted
Sjálfsdáleiðsla.
Höfúndur: Pam Young
Þýðandi: Nanna Rögnvaldsdóttir
Prentsmiðjan Oddi hf.
Iðunn, Reykjavík, 1989.
Bókin um sjálfsdáleiðslu eftir
Pam Young kom út 1986, en höf-
undur hennar er sálfræðingur í
Ástralíu og yfirnámsráðgjafi við
Tækniháskólann í Nýja Suður-
Wales. Hún hefur síðastliðin 11-12
ár verið að þróa aðferðir við dá-
leiðslu sem felast helst í því að taka
upp á segulband þann texta sem
ætlunin er að nota í hveiju tilviki
og að sá velji textann og lesi sjálf-
ur inn á snældu sem fyrir dáleiðsl-
unni á að verða. Henni datt í hug
að þessi tegund dáleiðslu kæmi að
gagni þar sem hefðbundin dáleiðsla
dugar ekki, því að sumir eru ekki
sáttir við að vera „undir stjórn“
annars einstaklings.
Hún segir frá því í inngangi bók-
arinnar að eitt sinn hafi hún ætlað
að dáleiða mann, sem var að reyna
að hætta að reykja. Þá bilaði segul-
bandstækið og hún ákvað að taka
dáleiðslutextann upp á band fyrir
hann til að láta hann fá síðar. Síðan
settist hún niður í makindum og
hlustaði á sína eigin rödd til þess
að meta upptökuna en gleymdi sér
og lét sig berast áfram með rödd-
inni á bandinu. Eftir þetta missti
hún alla löngun í sígarettur, eftir
að hafa reykt í tuttugu og sex ár
án þess að geta hætt, þrátt fyrir
margar tilraunir.
Hefðbundin dáleiðsla hjá læknum
eða sálfræðingum felst einkum í
því að ná fram slökun og einbeit-
ingu hugans til þess að auðvelda
fólki að komast yfir ýmiss konar
sálarkreppu, rifja upp löngu gleymd
atvik sem skýrt geta líðan og at-
burðarás sem á eftir fer. Fólk er
auðvitað misjafnlega móttækilegt
fyrir dáleiðslu. Margir halda að
dáleiðsla sé eins og það sem notað
er sem skemmtiatriði og fólk sé
fengið til að framkvæma fáránlega
hluti og verði sér til skammar fyrir
framan fjölda áhorfenda. Ég hef
ekki mikið um slíkan „show busi-
ness“ að segja, en tel, eins og marg-
ir gera, að ekki sé hægt með dá-
leiðslu að láta fólk gera hluti gegn
vilja sínum. Hins vegar veit ég að
dáleiðsla getur hjálpað fólki að sigr-
ast á vandamálum af ýmsu tagi og
hafði því afar gaman af að lesa um
það sem Pam Young er að gera.
Bókinni er skipt í fjóra hluta og
alls eru kaflarnir tuttugu og sex.
Fyrsti hlutinn heitir „Hvað er dá-
leiðsla?“ Þar rekur höfundur í meg-
inatriðum sögu dáleiðslunnar, kenn-
ingar um hana og helstu tegundir
meðferðar. Það er þó tekið fram í
bókinni að fyrsti hlutinn (fyrstu 46
blaðsíðurnar) sé ekki skyldulesning
og því hægt að sleppa án þess að
rýra notagildi bókarinnar að öðru
leyti.
Annar hluti nefnist „Grunntext-
inn“. Ég ætla til gamans að birta
hér upphaf þrettánda kafla:
„Leggstu fyrir og gættu þess að
vel fari um þig á allan hátt. Ég
ætla að sjá til þess að þú komist í
þannig ástand að þú verðir mót-
tækilegri fyrir hugmyndum og sefj-
un en þú ert, vanur að vera. Ég
geri þetta með því að skerpa at-
hygli þína og draga hana saman
og með því að nota einhæfar endur-
tekningar. Á meðan á þessu sfend-
ur slakar þú mjög vel á og á eftir
finnurðu til vellíðunar og verður
afslappaður, rólegur og úthvíldur.
Byijaðu á að líta upp, í átt að auga-
brúnum þínum. Reyndu að líta enn
hærra og um leið skaltu loka augun-
um hægt og rólega. Haltu auga-
steinunum í sömu stöðu og andaðu
djúpt að þér. Haltu niðri í þér and-
anum. Andaðu nú frá þér og slak-
aðu á augnvöðvunum. Hafðu augun
lokuð og einbeittu þér að því að
láta sem þú fljótir — það er þægi-
leg og jákvæð tilfinning að
fljóta...“
Þetta er aðeins lítill hluti af
grunntextanum, en síðan er kerfis-
Þorvarður Helgason
Frásögnin er einföld, skiptist
milli nútíðar og fortíðar sögumanns
sem sjaldan verður mjög áleitinn
sjálfur í fortíðinni, þá er sem les-
andi horfi á viðburði álfunnar, fólk
og stjórnmálaumræðuna gegnum
augnlinsu hans eina saman. Frá-
sögnin verkar þá stundum dáh'tið
fræðileg, það verða einskonar vit-
rænar vangaveltur menntamanns
sem hefur glatað trúnni á stjórn-
málaiegar lausnir og jafnvel mann-
inn sjálfan. En jafnframt er sögu-
maður næmur á ýmis smáatriði í
fari fólks og aðstæðum sem hann
lýsir.
I þessari sögu eru uppi viðhorf
og umræða úr samtímanum sem
fremur finnast í bókmenntum ögn
suðlægari landa en algengt er að
sjá hér á þessu eylandi sem oft virð-
ist svo einkennilega fjarlægt mörgu
því sem markar önnur lönd álfunn-
ar dýpri sporum.
bundið farið yfir það hvernig slaka
má á einum líkamshluta eftir ann-
an. Að því loknu er hugurinn leidd-
ur á jákvæðar brautir.og fallegar
hugsanir kallaðar fram. Síðan fylg-
ir það sem kalla má sértækan texta,
sem að sjálfsögðu má sníða að þörf-
um hvers og eins, eftir persónuleik-
anum og þeim vandamálum sem
takast á við.
Þriðji hlutinn fjallar einmitt um
sértæka texta og sá fjórði nefnist
„Ymsar hugmyndir og textar“.
Ég kynntist nokkuð dáleiðslu
þegar ég var í framhaldsnámi í
Bretlandi og þótt ég hafi ekki beitt
henni sjálf svo nokkru nemi þá hef
ég sent nokkra sjúklinga mína í
slíka meðferð hér á landi og tel að
það geti verið gagnlegt í mörgum
tilvikum. Hins vegar tek ég undir
það með höfundi bókarinnar, að séu
vandamálin flókin eða alvarleg sé
rétt fyrir fólk að leita sér hjálpar
hjá læknum eða sálfræðingum.
Bókin er piýðisveí þýdd á lipurt
mál af Nönnu Rögnvaldsdóttur.
SOP HEIAtAg 5
töraNmiMMA
IDUNN
■ FÖRIN til Útgarða-Loka
nefnist ný bók sem Iðunn gefur út
og er ný teiknimyndasaga í flokkn-
um Goðheimar. Sá flokkur er
byggður á frásögn Eddukvæða og
Snorra-Eddu um æsi ög viðskipti
þeirra við jötna, forynjur og furðu-
verur. Eftirþessum sögum ogteikn-
ingum Peter Madsen hefur verið
gerð kvikmynd, sem sýnd hefur
verið hérlendis. Bjarni Fr. Karls-
son þýddi söguna.
(FVóttatilkynning)