Morgunblaðið - 13.01.1990, Blaðsíða 1

56 SIÐUR B/LESBOK
STOFNAÐ 1913
10. tbl. 78. árg.
LAUGARDAGUR 13. JANUAR 1990
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Litháen:
Vísa áskorunum
Gorbatsjovs á bug
Vilnius. Reuter.
LITHAAR hafa hafnað áskorunum Míkhaíls Gorbatsjovs, forseta Sov-
étríkjanna, um að þeir hætti að krefjast aðskilnaðar frá Sovétríkjun-
um. Kalla þeir „ómerkilega" þá yfirlýsingu Gorbatsjovs, að verið sé
að vinna að lögum um hugsanlega úrsögn einstakra ríkja. Sum um-
mæli Gorbatsjovs í Litháen-ferðinni virðast einkennast af örvæntingu
og jafnvel óbeinum hótunum.
„Þetta er ómerkileg lygi, tilreidd
fyrir grunlaust fólk á Vesturlönd-
um,“ sagði Vytautas Landsbergis,
formaður Sajudis-hreyfingarinnar,
sem krefst aðskilnaðar frá Sovétríkj-
unum, um þá yfirlýsingu kGorb-
atsjovs frá í fyrradag, að verið væri
að semja ný lög um hugsanlegan
aðskilnað einstakra ríkja. Sagði
Gorbatsjov ennfremur, að lögin yrðu
borin undir þjóðaratkvæði um öll
Sovétríkin en Landsbergis sagði, að
með því væri verið að fela öðrum
þjóðum að ákveða framtíð Litháa.
Sagði hann, að Litháar þyrftu engin
lög um aðskilnað, því þeir hefðu aldr-
ei gengið í Sovétríkin og hann bætti
því við, að á næsta ári yrði boðað
til þjóðaratkvæðagreiðslu í landinu
sjálfu um afstöðuna til sovétsam-
bandsins. Algis Cekuolis, frammá-
maður í litháíska kommúnista-
flokknum, sagði um yfirlýsingu Gor-
batsjovs, að hún væri „óíjós og gerð
til að vinna tíma“.
Albert Grígoijants, lagaprófessor
á sovéska þinginu, sagði í gær, að
í nýju lögunum væri aðallega fjallað
um framtíðarsamskipti miðstjórnar-
valdsins í Moskvu og einstakra lýð-
velda, ekki um aðskilnað.
Gorbatsjov gerði ferð sína til Lit-
háens eftir að kommúnistaflokkur-
inn þar í landi hafði ákveðið að segja
skilið við móðurflokkinn í Moskvu
og kröfurnar um algert sjálfstæði
urðu háværari. Hefur hann skorað
á Litháa að vera um kyrrt innan
sovéska ríkjasambandsins og segir,
að staða sín og umbótastefnunnar
séu að veði. Þá hefur hann jafnvel
haft í óbeinum hótunum: „í dag er
ég vinur ykkar en ef þið ætlið að
fara aðra leið mun ég einskis láta
ófreistað til sýna ykkur, að þið farið
villir vegar,“ sagði Gorbatsjov á
fimmtudag.
Reuter
Mótmælendur á brynvagni íyrir framan aðalstöðvar bráðabirgðastjórnar Þjóðarráðsins í Búkarest veifa
rúmenskum fána. Merki kommúnista hefúr verið fjarlægt úr fánanum miðjuin.
Riimeiiíustj óm baunar starf-
semi kommúnistaflokksins
Lét undan miklum mótmælum á minningardegi um þá sem féllu í byltingunni
Búkarest. Reuter.
ION Iliescu, forseti til bráða-
birgða og formaður Þjóðarráðs-
Mengunarmyrkur í Leipzig
Mengun í Austur-Evrópuríkjunum er gífurleg en óvíða eins og í Austur-
Þýskalandi. Þessi mynd er frá Leipzig en þar sést stundum varla milli
húsa fyrir óþverranum frá verksmiðjunum, sem ekki hafa neinn mengunar-
varnabúnað. Vestur- og austur-þýskir sérfræðingar hafa að undanförnu
setið á rökstólum og eru sammála um, að um 200 milljarða vestur-
þýskra marka þurfi til að auka mengunarvarnir og bæta í einhveiju það
tjón, sem orðið er á náttúrunni. Ætla Vestur-Þjóðveijar að axla þá byrði
með bræðrum sínum fyrir austan.
ins í Rúmeníu, tilkynnti í gær-
kvöld, að rúmenski kommún-
istaflokkurinn hefði verið bann-
aður. Kom yfírlýsingin í kjölfar
mikilla mótmæla á minningar-
degi um þá, sem létu lífíð í bylt-
ingunni gegn einræðissljórn
Ceausescus, og krafðist fólkið
þess, að allir kommúnistar yrðu
reknir úr ábyrgðarstöðum.
Rúmenar, sem fyrir fáum vikum
virtust ofúrseldir stalínískum
stjórnarháttum, hafa þar með
orðið fyrstir Austur-Evrópu-
þjóða til að banna kommúníska
starfsemi í landi sínu.
Rúmenar minntust í gær um tíu
þúsund landa sinna, sem talið er
að hafi fallið í byltingunni gegn
Nicolae Ceausescu og handbend-
um hans, en brátt snerust minn-
ingarathafnirnar upp í mótmæli
þar sem þess var krafist,. að
kommúnistar í ábyrgðarstöðum
yrðu reknir tafarlaust. þar á með-
al sumir helstu leiðtogar Þjóðar-
ráðsins.
Ion Iliescu, forseti bráðabirgða-
stjórnarinnar, og Petre Roman
forsætisráðherra lögðu blómsveig
að minnismerki um fallna við aðal-
stöðvar miðstjórnar kommúnista-
flokksins en fólkið gerði hróp að
þeim, einkum Iliescu og Silviu
Brucan, sem báðir voru háttsettir
embættismenn áður en þeir féllu
í ónáð Ceausescus. „Rekið alla
kommúnista úr stjórn," kvað við
frá mannfjöldanum og þegar Rom-
an reyndi að fullvissa fólk um að
kommúnistaflokkurinn væri úr
sögunni var svarað á móti: „Nei,
hann er enn til!“
í gærkvöld kom Iliescu fram í
sjónvarpi og síðan fram á svalir í
byggingu utanríkisráðuneytisins
þar sem hann tilkynnti, að komm-
únistaflokkurinn í landinu hefði
verið bannaður. Jafnframt sagði
hann, að 28. janúar nk. yrði það
ákveðið í þjóðaratkvæðagreiðslu
hvort dauðarefsing yrði tekin upp
að nýju en hún var afnumin eftir
aftöku Ceausescu-hjónanna. Þús-
undir manna fögnuðu þessari yfir-
lýsingu með hrópunum „sigur, sig-
ur“.
Fréttir eru um mótmæli í mörg-
um öðrum borgum gegn kommún-
istum og er talið, að Þjóðarráðið
hafi aðeins átt tveggja kosta völ,
að banna flokkinn eða segja af
sér ella. Síðari kosturinn getur þó
enn orðið hlutskipti sumra ráðs-
mannanna.
Noregur:
Skattahækkun vegna
Vetrarólympíuleika?
Ósló. Reuter.
NORSKIR skattgreiðendur verða að standa undir helmingi
kostnaðarins við Vetrarólympíuleikana í Lillehammer árið
1994. Kemur þetta íram í skýrslu, sem birt var i gær, en þar
segir einnig, að tekjurnar af leikunum verði miklu minni en
skipuleggjendurnir hafí gert ráð fyrir.
Upphaflega var áætlað, að
kostnaðurinn við mannvirkja-
gerð og annað, sem þarf til að
halda Vetrarólympíuleikana, yrði
um 20 milljarðar ísl. kr. en nú
þykir ljóst, að hann verður ekki
undir 62 milljörðum eða þrisvar
sinnum meiri. Hefur þetta mál
vakið miklar deilur í Noregi og
spurningar um hvort olíuauður-
inn hafi ruglað þjóðina svo í
ríminu, að hún kunni sér ekki
lengur hóf í bruðlinu.
I skýrslunni segir, að fyrirsjá-
anleg útgjöld og tekjur af leikun-
um sýni það svart á hvítu, að á
skattgreiðendur verði að leggja
aukaskatt upp á 30 milljarða ísl.
kr. Mikill ferðamannastraumur
og jákvæð áhrif leikanna fyrir
norskt atvinnulíf geti þó hugsan-
lega lækkað þessa tölu eitthvað.
Þeir, sem tóku að sér að skipu-
leggja leikana, slógu því strax
föstu, að með ferðamennsku,
sölu sjónvarpsréttinda og fram-
lögum fyrirtækja yrði búið að fá
upp í kostnaðinn áður en leikarn-
ir hæfust. Þessar áætlanir hafa
í engu staðist og norska stjórnin
hefur nú krafist þess, að útgjöld-
in verði skorin niður.