Morgunblaðið - 13.01.1990, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. JANÚAR 1990
EINFALT NEI
eftir Gunnar
Tómasson
Dr. Benjamín Eiríksson flytur
lesendum Morgunblaðsins þær
fréttir, að nútíma hagfræðingur
telji nútíma hagfræði vera góð
vísindi — Albert Einstein sagði
sauðahugsun einkenna góða sauði.
„Leiðir eru mér allir svartir fugl-
ar“, sagði draumkona Jóreiðar í
Miðjumdal og „illir“ þóttu henni
aðrir — telst ekki til tíðinda utan
flokks slíkra fugla þótt atkvæði
um málið falli þar öll á annan veg.
Meinlokur dr. Benjamíns á vett-
vangi peningahagfræði eru aug-
ljósar — hann telur seðlaprentun
hins íslenzka bankakerfis jafngilda
sparifjármyndun þótt hveiju bami
utan Seðlabanka Islands megi vera
ljóst, að svo er ekki.
Fjaðrafok dr. Benjamíns og
Bjarna Braga Jónssonar í garð
höfundar liggur honum í léttu
rúmi. Öðru gegnir um málstað vit-
rænnar hagstjórnar, sem nýlega
bar skaðan hlut frá borði í opin-
berri greinargerð um vaxtakostnað
í íslenzku hagkerfi.
I umsögn höfundar til íslenzkra
stjórnvalda um málið var greinar-
gerðin sögð vera „marklaus —
botnin í hagfræði höfunda er suður
í Borgarfirði".
„Hér er sterkt í árinni tekið,“
bætti höfundur við, „en höfuðsmið-
um hugmyndafræði greinargerð-
innar innan veggja Seðlabanka
íslands er vitaskuld heimilt að
svara gagnrýni minni í sömu
mynt.“
Dr. Benjamín og Bjarna Braga
er hér með boðið að svara á opin-
berum vettvangi — helst á undan-
bragðalausri og einfaldri íslenzku
— eftirfarandi spurningum, sem
höfundur setti fram varðandi brot-
alamir í „hagfræðihugsun“ þeirra.
Staðhæfingar og staðreyndir
1. „í þjóðhagsreikningum gildir
sú meginregla að litið er á
vaxtagreiðslur með þóknun
til eigenda fjármagnsins fyrir
notkun þess í framleiðslu-
starfseminni."
— Eg spyr: Hveijir eru „eigend-
ur fjármagns", sem skapast af
engu við útlánastarfsemi við-
skiptabanka?
„Meginreglan" byggir á þeirri
„Fjaðrafok dr. Benja-
míns og Bjarna Braga
Jónssonar í garð höf-
undar liggur honum í
léttu rúmi. Oðru gegnir
um málstað vitrænnar
hagstjórnar, sem ný-
lega bar skaðan hlut frá
borði í opinberri grein-
argerð um vaxtakostn-
að í íslenzku hagkerfi.“
forsendu, að fjármagn sé hið sama
og sparifé — ef svo væri í raun,
þá myndi ég taka undir með túlkun
minna ágætu kollega á eðli vaxta-
greiðslna i hinu íslenzka hagkerfi.
Staðreyndin er hins vegar sú að
nýsköpun fjármagns í mynd útlána
bankakerfis er forsenda langmesta
hluta aukinnar skuldsetningar fyr-
irtækja og einstaklinga.
Hvað hefur „þóknun til eigenda
fjármagnsins" að gera með vaxta-
kröfur bankakerfis vegna fjár-
magns, sem ekki er til fyrr en það
er komið í hendur lántakenda?
2. „I framleiðsluuppgjöri þjóð-
hagsreikinga, sem sýnir þann
virðisauka sem myndast í
einstökum atvinnugreinum,
kemur arðurinn fram óskipt-
ur hjá notandanum .. .“
— Ég spyr: Hvaðan taka arðlaus
fyrirtæki arð til þess að greiða
„þóknun til eigenda fjármagns-
ins?“
Seðlabankamenn vita, að arð-
laus fyrirtæki geta ekki greitt
„þóknun til eigenda fjármagnsins"
nema með aukinni skuldsetningu
við lánakerfið.
Hvaða markaðslögmál hafa
Seðlabankamenn í huga, þegar
þeir láta sem slík fjármögnun
vaxta sé eðlileg?
3. „ . . .þegar virðisaukanum
(...) er skipt upp í (...) laun
og vergan rekstrarafgang,
þá felur (afgangsstærðin) í
sér þann afgang sem rekst-
urinn skilar áður en kemur
til greiðslu vaxta af lánsfé
pg eigin fé auk afskrifta ..."
— Ég spyr: Er ekki augljóst, að
„skuldarauki" er önnur hugmynd
en „virðisauki?"
Seðlabankamenn eru ríkisstjóm
íslands til ráðuneytis á vettvangi
peningamála — hvaða tilgangi
þjónar tal um virðisauka í sam-
bandi við „þóknun til eigenda fjár-
magnsins" fjármagnaða af skuld-
arauka síðustu ára?
4. „Samkvæmt (tekjuskipting-
araðferðinni) er þeim sem
þátt taka í efnahagsstarf-
seminni skipt í fjóra geira
eða fleiri. En það eru fyrir-
tæki önnur en peningastofn-
anir, hið opinbera og að
síðustu heimilin."
— Ég spyr: Hvað hefur tekjuskipt-
ing að gera með greiðslu „þókunar
til eigenda fjármagnsins“, sem
fjármögnuð er með skuldarauka
en ekki af tekjum fyrirtækja?
Aðspurðir hafa yfirmenn Seðla-
banka sagt Gunnar Tómasson vera
einan um þá skoðun, að skuldsetn-
ing og tekjumyndun séu tveir ólík-
ir hlutir.
Höfundur er hagfræðingur.
í Grafarvogi
eru góðar 118 fm íbúðir til sölu. Fallegt útsýni, rólegt
umhverfi. Stórar suðursvalir. Þvottahús og geymsla á
hæðinni. Bílskúr fylgir. íbúðirnar henta vel fyrir eldra
fólk. Húsið verður tilbúið með vorinu.
Frekari upplýsingar í síma 31104.
Örn Isebarn,
byggingameistari.
21150-21370
LARUS Þ. VALDIMARSSON framkvæmdastjóri
EINAR ÞÓRISSON LONG, SÖLUMADUR
KRISTINN SIGURJÓNSSON, HRL. löggiltur fasteignasali
Til sölu er að koma meðal annarra eigna:
Stór og giæsileg eign
Endaraðhús: Efri hæð 4 svefnherb., skáli, bað og fatabúr. Neðri hæð
eldhús, tvöf. stofa, þvottahús, húsbóndaherb. og snyrting. Allar innr.
og öll tæki af bestu gerð. Kjallari er undir húsinu. Vandað og gott
föndur- og vinnuhúsnæði. Húsið stendur á ræktaðri lóð á vinsælum
stað í Seljahverfi. Teikn. og nánari uppl. aðeins á skrifst.
Úrvals eignir - frábær greiðslukjör
3ja og 4ra herb. íbúðir í byggingu á vinsælum stað í Grafarvogi. Frág.
sameign. Sérþvhús. Bílsk. Fullbúnar undir trév. á næstu vikum. Vinsam-
legast kynnið ykkur teikn., frágangsskilmála og óvenju hagstæð
greiðslukjör.
Allt sér - bflskúr - mikið útsýni
6 herb. efri hæð 130,7 fm nettó í reisulegu þríbhúsi við Digranesveg,
Kóp. Stórar svalir. Rúmg. bílsk. Frábær útsýnisstaður.
Nokkur nýleg einbýlishús
í borginni og nágrenni á söluskrá. Margskonar eignaskipti möguleg.
Nánari uppl. á skrifst.
Glæsileg eign - hagkvæm skipti
Endaraðhús við Fljótasel. Efri hæð er 6 herb. íb. Á jarðhæð eru auka-
herb. sem má gera að lítilli séríb. Öll tæki og innr. af bestu gerð.
Góður bílsk. Margskonar eignaskipti mögul.
Ágætar einstaklingsíbúðir
eins og 2ja herb. bæði í gamla bænum (mikið endurbyggðar) og nýjar
og nýlegar í úthverfum.
Neðri hæð í tvíbýlishúsi
3ja herb. 81,8 fm nettó. Hiti og inng. sér. Ágæt sameign. Stór lóð.
Útsýni. Laus fljótlega.
Fjársterkir kaupendur óska eftir
íbúðum, sérhæðum og einbýlishúsum. Margskonar eignaskipti
mögul. Sérstaklega óskast 2ja herb. íb. á 1. til 2. hæð í borginni.
Verður borguð út. Þar af kr. 2 millj. við undirritun kaupsamnings.
Opið í dag kl. 10 til kl. 16.
Almenna fasteignasalan sf.
var stofnuð 12. júlí 1944.
ALMENNA
FASTEICNASALAN
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150 - 21370
p m
| Metsölublað á hverjum degi!
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 521. þáttur
Orðið fjörður er u-stofn og
karlkyns. Þolfall fleirtölu er nú
oftast firði, en var áður fjörðu.
Menn fóru yfir eða út í fjörðu.
Stundum lifir þvílíkt tal enn.
Hægt er að tala um sonu rétt
eins og syni og jafnvel ganga
(í óeiginlegri merkingu) fram
fyrir skjöldu fremur en „skildi“.
Aftur á móti ræða menn nú um
ketti, en í Vatnsdæla sögu (sem
einhverstaðar hét „Vandpump-
ens historie“) segir af skaðræð-
ismanninum Þórólfi sleggju sem
átti tuttugu köttu og alla illa.
Gefum svo meistara mínum
Halldóri Halldórssyni orðið litla
hríð: Hann segir í beygingar-
fræðinni í Halldóru:
„í þf.flt. er.nú endingin -i (í
stað -u) bæði í orðum, er beygj-
ast sem köttur og björn. Þó
halda sumir hinni fornu endingu,
einkum í orðunum fjörður og
sonur, og í tilteknum sambönd-
um, t.d. leggja fé á vöxtu,
stemma stigu fyrir. Út frá
þf.flt. fjörðu og völlu hafa ver-
ið mynduð orðin Fjörður,
kvk.flt. og Völlur, kvk.flt. (not-
uð sem sérnöfn), t.d. Jón fór út
í Fjörður. Skipið er komið fyrir
Völlurnar. Hið síðara mun að-
eins tíðkað á Vestfjörðum.“
Við þetta er því að bæta, að
breytingin, sem Halldór greinir
frá, er svonefnd áhrifsbreyting
sem útlendingar nefna ana-
lógíu. Ein orðmynd lagar sig
eftir annarri án þess um eigin-
legar hljóðbreytingar sé að
ræða. Við getum vegna dæm-
anna hér á undan hugsað okkur
tvenndirnar stöllurnar-völlurn-
ar eða vörðurnar-fjörðurnar
til þess að flækja ekki málið um
of.
Víkur nú sögunni til bréfsins
frá Baldri Ingólfssyni, því sem
birtist í næstsíðasta þætti. Hann
hafði eftir Hríseyingum að þeir
færu út í Fjörður og spurði
hvað menn austan Eyjafjarðar
segðu.
Vegna þessa hafði Friðrik
Þorvaldsson á Akureyri sam-
band við mig, en hann fæddist
og ólst upp í Hrísey. Hann stað-
festi að „út í Fjörður“ hefði ver-
ið þar almennings mál og bætti
því við vegna fyrirspurnarinnar
um málfar austan Eyjafjarðar
að Ingveldur Gunnarsdóttir frá
Brettingsstöðum á Flateyjardal
hefði sagt sér að á þeim bæ
hefði alltaf verið sagt að fara
„vestur í Fjörður“, þegar átt var
við Þorgeirsfjörð og Hvalvatns-
fjörð. Fleiri heimildir hef ég um
þetta málfar frá austurlandinu,
eins og við Svarfdælingar nefnd-
um strandlengjuna handan
Eyjafjarðar. Þá nefndi Friðrik
orðmyndina Hverf í stað
Hverfi. Sumir á austurlandinu
töluðu um að fara út í Hverf=
(Höfðahverfi). Steindór Stein-
dórsson frá Hlöðum man líka
eftir þingeyskri stúlku sem sagði
„Reykjahverf' og jafnvel
„Kelduhverf".
En nú kalla ég fleiri menn til
vitnisburðar, þá sem kunnugir
eru málfari manna á Svalbarðs-
strönd og um Grýtubakkahrepp,
að þeir svari spurningu Baldurs
Ingólfssonar.
★
í íslensku fornbréfasalhi
(Diplomatarium Islandicum),
XV. hluta, segir frá því að ár
1568 var kvaddur í sjöttardóm
„Kappi Eyjolfsson". Ari síðar,
16. sept., er gert jarðaskipta-
bréf, og segir þar (stafsetningu
haldið til gamans):
„Þat giorum vier Þordr prestr
Gislason. Narfi Ormsson. Capr-
ianus Eyjolfsson. Barthiel Olafs-
son. Goðum monnum kunnigt
med þessu voru opnu brefi. wier
medkennunst at j Skalhollti vm
haustid fimtudaginn næstan fyr-
ir hinn fimtanda Sunnudag Trin-
itatis. þar j timburstofunni. uor-
um uier j hia savm og heyrdvm
a ord og handsaul þessara
manna...“
í nafnaskrá Fornbréfasafus-
ins er Kaprazíus sett í sviga
aftan við nöfnin Kapríanus og
Kappi. Nú veit ég í bili ekki
meira um manninn sem bar svo
annarlegt nafn, að það fór á
reik. En ljóst er að nafnmyndin
Kaprasíus hefur orðið ofan á,
því að í Lögréttumannatali
Einars Bjarnasonar er tilgreind-
ur Kaprasíus Eyjóifsson lgrm.
úr Þverárþingi sunnan Hvítár,
fæddur um 1666, enda er hann
enn á lífi 1703 og þá bóndi og
hreppstjóri á Súlunesi vestra í
Borgarfjarðarsýslu. Hann er þá
eini Islendingur með þessu
nafni, og föðurnafnið bendir til
þess að hann sé afkomandi þess
Kapríanusar (Kappa) sem í
dóma var nefndur á 16. öld. Fór
nú svo, að nafnið Kaprasíus
hélst best í Borgarfirði (2 1801,2
1845 og 3 1855), en nafnið hef-
ur tíðkast hér á landi fram á
þessa öld, þó örfágætt hafi verið.
Á latínu heitir hafur caper
(sama orð) og geitin capra eða
caprea; lítil geit, huðna eða
haðna, nefndist á latínu cap-
ella. Ey ein, fríð og fræg, nefnd-
ist Capreae og breyttist í Capri.
Það er Hafursey þeirra við Mið-
jarðarhaf. Capricornus er geit-
hyrningur, caprinus (lo.=„af
geit“). Rixari de lana caprina,
sögðu Rómveijar stundum. Það
er að gífra um geitarull, rífast
um lítilræði, „deila um keisarans
skegg“. Ætla má að Kapríanus
eða Kaprasíus gæti merkt
mann frá Capri eða geitahirði,
og það hyggur Þóroddur læknir.
Þóroddur segir mér líka að sum-
staðar í Mið-Evrópu hafi það
verið hluti af kjötkveðju (carne-
vale) að menn kæmu fram í
geitargervi í skemmtunarskyni,
og á ítölsku er capriccio=gletta
eða fjörlegt tónverk í frjálsu
formi. Þetta orð hefur borist inn
í ensku, og þar er líka að finna
caprice=duttlungar og capric-
ious=mislyndur, kenjóttur.
En málinu er ekki lokið. Ekki
hafa íslendingar á 16. öld búið
til nafnið Kapríanus (Kapras-
íus). Þetta er aðfengið, en hvað-
an. Ég er búinn að leita mig
vitlausan. Kannski er ég sleginn
blindu. Finn það ekki í rímum,
riddarasögum, heilagra manna
sögum, dýrlingasöfnum, al-
fræðibókum né mannanafna-
bókum Dana, Norðmanna, Fær-
eyinga, Þjóðverja né Englend-
inga. Og nú auglýsi ég eftir
hveiju sem gæti skýrt hvers
vegna Kapríanus/Kaprasíus
varð skírnarnafn manna á ís-
landi.
Salómon sunnan kvað:
Jón fór seint þetta vor í vega-
vinnu og las Amor í trega:
Hvar var nú Bía
með barminn sinn hlýja?
Hjá Bush eða með Noriega?
P.s. Vek athygli á góðri
grein Odds Sigurðssonar um
ísl. mál hér í blaðinu 3. þ.m.