Morgunblaðið - 13.01.1990, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. JANUAR 1990
Halldór Erlendsson
íDal - Minning
Fæddur 25. október 1897
Dáinn 8. janúar 1990
Halldór fæddist að Hjarðarfelli
og var annar í röð þriggja barna
hjónanna Elínar Árnadóttur og Er-
lends Erlendssonar, sem þá bjuggu
á Hjarðarfelli. Elín var áður gift
Kristjáni Guðmundssyni á Hjarðar-
felli óg átti þijú börn með honum,
sem öll voru kornung þegar Kristján
dó árið' 1892. Þau börn dvöldu hjá
móður sinni og stjúpa á Hjarðar-
felli. Þar áttu einnig heimili elstu
synir Kristjáns frá fyrra hjónabandi
hans. Elstur þeirra var Guðbjartur,
faðir þess sein þessar línur ritar.
Systkini Halldórs voru: Sigurður,
síðast bóndi í Hrísdal, Þórður, síðast
bóndi á Miðhrauni, Vilborg, lengi
húsfreyja á Ölkeldu í Staðarsveit,
Kristján, bóndi á Mel í Staðarsveit,
og Ingibjörg, sem lengi dvaldi í
Kaupmannahöfn og var saumakona
þar. Þessi systkini eru öll látin nema
Vilborg sem nú dvelur háöldruð á
sjúkrahúsinu í Stykkishólmi.
Ekki verður sagt að lánið léki
við Halldór á barnsárum hans.
Móður sína missti hann þegar hann
var á 5. árinu. Þessi stóri barnahóp-
ur var þá móðurlaus. Tvíburasystir
Elínar, Guðrún, hljóp þá í skarðið,
gerðist bústýra Erlendar og tók hún
að sér forsjá hins móðurlausa
barnahóps og fórnaði sér fyrir þau
og heimilið.
En við þetta nam ekki staðar. I
janúarmánuði 1906 varð Erlendur
bóndi úti í aftakaveðri á leið yfir
Kerlingarskarð til Stykkishólms
ásamt póstinum úr Borgarnesi,
Maríasi Guðmundssyni. Lík þeirra
félaga fundust eftir nokkra daga í
neðanverðum Stórholtum við ána
Bakkaá. Áin var þá óbrúuð og ófær
yfirferðar. Enginn sími var þá í
landinu og bárust ekki fréttir af
slysinu að Hjarðarfelli fyrr en eftir
fímm daga.
Frá þessu segir í bókinni Bóndinn
á heiðinni eftir Guðlaug Jónsson.-
Einnig segir Óskar Clausen frá
þessu í minningum sínum af Snæ-
fellsnesi. Halldór var rúmlega átta
ára þegar hann og systkini hans
urðu foreldralaus.
Hálfbræður Halldórs, Sigurður
og Þórður voru elstir, þá 16 og 15
ára. Faðir minn, Guðbjartur, hafði
þá fyrir skömmu flutt til Ólafsvíkur
og kvænst þar vorið 1905. Hann
hafði ásamt tveimur eða þremur
öðrum ungum mönnum keypt vél-
bát og hafið útgerð hans.
En þegar æskuheimili hans var
orðið forsjárlaust tok hann þá
ákvörðun að selja hlut sinn í bátnum
og flytja að Hjarðarfelli og taka við
umsjón með heimilinu. Þetta gerðist
þá um vorið 1906.
Guðrún, móðursystir Halldórs,
var áfram á heimilinu hjá móður
minni til halds og trausts .við bú-
störfin og til styrktar móðurleys-
ingjunum. Halldór átti síðan heimili
á Hjarðarfelli alla tið, þar til hann
hóf búskap í Dal vorið 1931. Guð-
rún frænka hans studdi heimilið
með vinnu sinni, einnig allt til þess
tíma. En hún flutti með Halldóri
að Dal þar sem hún átti ævikvöldið
en hún dó 8. júlí 1934.
Margs er að minnast frá þeim
25 árum sem Halldór dvaldi með
foreldrum mínum og okkur systkin-
um á Hjarðarfelli. Halldór var lág-
vaxinn maður en afar knár og liðug-
ur. Hann tók ungur þátt í öllum
störfum heimilisins með foreldrum
mínum og systkinum og lét aldrei
sinn hlut eftir liggja hvort sem var
í starfi eða leik. Hann var afar verk-
laginn, sláttumaður góður, góður
vegghieðslumaður á meðan veggir
húsa voru hlaðnir úr torfi og grjóti
og afar laghentur til hvers konar
smíða.
Ungu ménnirnir á heimilinu iðk-
uðu bæði fijálsar íþróttir og glímu.
Halldór var afar lipur íþróttamaður
og góður glímumaður, bæði snarpur
að beita brögðum og-fimur við að
veijast brögðum annarra. Stórir og
sterkir menn áttu í erfiðleikum með
að leggja hann. Oft hann vann feg-
urðarverðlaun fyrir glímu, bæði á
glímumótum í Stykkishólmi (í sýslu-
glímunni) og heima í sveitinni.
Að jafnaði var hann glaður og
glettinn í framkomu. Þó varð hon-
um stundum brátt í skapi en það
var jafnharðan úr honum aftur og
hann gerði að gamni sínu eins og
ekkert hefði í skorist.
Fjölmenni var á heimilinu eftir
að ég fór að muna eftir mér. Þá
var oft brugðið á leik, einkum um
hátíðar að vetrinum og um helgar
á sumrin. Okkur systkinum þótti
Halldór alltaf kátastur og skemmti-
legastur allra. Foreldrar mínir voni
mjög þakklát Halldóri fyrir sam-
vistirnar og hversu fúslega hann tók
á sitt bak byrðar til að tryggja af-
komu heimilisins. Öllum á heimilinu
fannst hann einn af systkinunum.
Á síðari hluta þriðja áratugarins
fór Halldór tíma og tíma í vinnu
utan heimilisins að afla sér tekna.
M.a. fór hann í ver eins og þá var
siður meðal ungra manna og hann
var í vegavinnu sumrin 1929 og
1930.*
Hinn 30. júlí 1931 kvæntist Hall-
dór ungri konu, ættaðri úr
Reykjavík, Önnu Sigríði Einars-
dóttur. Anna var þá tvítug að aldri.
Halidór vildi að sjálfsögðu hefja þá
búskap en vantaði jarðnæði. Hann
komst að því að jörðin Dalur, sem
er næst Hjarðarfelli að vestanverðu,
væri til sölu og ákvað að kaupa
hana og gerði um það bindandi
kaupsamning. Jörðinni fylgja góð
laxveiðiréttindi og hún er að auki
bæði landstór og góð bújörð. Hún
var því fremur dýr og greiðslukjör-
in á verðinu voru afar óhagkvæm.
Ekkert bankalán fékk Halldór til
kaupanna, því þá þekktust ekki
jarðakaupalán. Hins vegar lét hánn
allmikið eigið fé í þetta sem mun
hafa verið nær 20% af kaupverðinu
en skuldaði seljandanum afganginn.
Heimskreppan skall á um þetta
leyti og hún olli miklum búsifjum
hjá öllum og ekki síst ungu fólki
sem var að stofna heimili. Afurða-
verð hrundi og þó fólk kynni þá
sannarlega að spara alla skapaða
hluti, sem nútímafólk telur ómiss-
andi í daglegu lífi, varð endum alls
ekki náð saman. Þeir sem skulduðu
réðu ekkert við skuldirnar. Allt af-
urðainnlegg Halldórs fyrsta bú-
skaparárin í Dal var innan við eitt
þúsund krónur og var mun minna
en hann átti að greiða af jarðarverð-
inu þá um haustið. Skemmst er frá
því að segja að hann tapaði eignar-
rétti jarðarinnar og öllu því fé sem
hann hafði lagt í kaupin, en hélt
þö ábúðarréttinum áfram.
Ungu hjónin lögðu mjög hart að
sér við búskapinn til að komast af.
Þar sýndi Anna að hún var góð
búkona, þó hún væri ekki uppalin
í sveit. Þar hjálpaði þeim einnig að
jörðin var góð. Hins vegar fengu
þau ekki arðinn af laxveiðinni. Þann
arð fékk jarðareigandinn. Nokkur
ágreiningur varð á milli Halldórs
og jarðareigandans út af þeim mál-
um. Jarðareigandinn vildi fá íbúðar-
húsið um sumartímann til afnota
fyrir laxveiðimenn. Ekki var auð-
velt að finna lausn á því máli á
kreppuárunum og stríðsárunum.
Dalhjónum fæddust tveir synir.
Þeir eru Erlendur, bóndi í Dal, mik-
ill félagsmáiamaður og nú fulltrúi
Snæfellinga á Búnaðarþingi. Hann
er kvæntur Þorgerði Sveinbjörns-
dóttur frá Norðurfirði í Árnes-
hreppi. Yngri sonurinn er Einar,
bifvélavirki. Einar byggði iðnaðar-
býlið Holt við Vegamót. Hann er
kvæntur Brynju Gestsdóttur úr
Stykkishólmi.
Synirnir tóku snemma þátt í bú-
starfinu með foreldrum sínum.
Jarðeigandinn sýndi þá rausn að
afhenda bræðrunum hálft land jarð-
arinnar árið 1951 til stofnunar ný-
býlis og varð sátt um að deilan um
laxveiðiréttindin og jarðarafnotin
væri leyst með þeirri ráðstöfun.
Jarðareigándinn tók íbúðarhús jarð-
arinnar þá að fullu til afnota, sem
veiðimannabústað. Þá hófst nýr
tími bjartsýni og mikillá athafna í
Dal.
Strax var hafist handa um að
byggja þar öll hús af grunni, jafn-
framt voru miklar ræktunarfram-
kvæmdir gerðar. Halldór og synir
hans stóðu saman að þessum fram-
kvæmdum öllum. Við þessar fram-
kvæmdir naut verkhyggni og verk-
lagni Halldórs sín mjög vel. Hann
var vakinn og sofinn alla daga við
að snyrta og laga til og þoldi ekk-
ert drasl eða óreiðu í kringum sig.
Hann var einstakt snyrtimenni í
öllum verkum sínum. Erlendur hóf
sjálfstæðan búrekstur við hlið föður
síns, þegar hann kvæntist árið 1963
og bjuggu þeir saman í nokkur ár.
Erlendur keypti hinn helming jarð-
arinnar með öllum réttindum fáein-
um árum seinna.
Halldór var heilsuhraustur og
hélt næstum fullum starfskröftum
fram á niræðisaldur. Hann stóð að
heyskap á sumrin alla daga og þó
hann ekki stjórnaði vélum notaði
hann orfið sitt og sló skurðbakka
og útskækla. Hann rakaði og þreif
það sem vélar náðu ekki til. Hann
hljóp um fjöll og smalaði og gaf fé
á veturna og var jafnan þar sem
manninn vantaði.
Halldór og Anna áttu mörg góð
ár í skjóli Erlendar og Þorgerðar
og með barnabörnunum eftir að þau
fluttu á „loftið" í Dai. Þar dvöldu
þau uns þau fóru á Dvalarheimili
aldraðra í Borgarnesi haustið 1986.
Síðustu tvö árin hafa þau bæði
átt við vanheilsu að stríða. Halldór
andaðist á sjúkrahúsinu á Akranesi
8. þ.m.
Mér verður Halldór ævilangt
minnisstæður fyrir margra hluta
sakir, m.a. fyrir bróðurlega hjálp
um alla ævi, drengilegs og góðs
nági-anna sem alltaf var unnt að
biðja um aðstoð, glaðsinna félaga
í störfum og leik og einstaks reglu-
manns í öllum efnum.
Ég, kona mín og börn og einnig
systkini mín þökkum Haildóri langa
samfylgd og vottum Önnu, sonum
þeirra og öllum afkomendum, inni-
lega samúð.
Gunnar Guðbjartsson
NIÐURHENGD LOFT
CMC Kerfl fyrlr niðurhengd loff, er úr
galvanlseruðum malmi og cldþolið
CMC Kerfi er auðvelt I uppaetningu
og mjög sterkt.
CMC kerfi er fest meí stillanlegum
upphengjum sem þola allt aft
50 Kg þunga.
CMC Kerfi fœr* ‘ múrgum gerðum bæfti
synilegt og falift og verftift er
ótrulega lágt.
CMC korfi er serstaklegö hannad Hrlngið eflir
fyrir loftplOtur frö Armstrong frekan upplysmgum
Eink«umtx>4 á l.l.ndi
Þ. ÞORGRÍMSSON & CO
___________Ármúla 29 - Reykavik - sími 38640
t
Móöir okkar,
SIGRÍÐUR SIGURJÓNSDÓTTIR,
Ásgarðsvegi 10,
Husavík,
lést á Sjúkrahúsinu á Húsavík fimmtudaginn 11. janúar.
Sjöfn Jóhannesdóttir,
Ásgeir Jóhannesson,
Sigurjón Jóhannesson,
Gunnar Páll Jóhannesson.
t
Ástkær móðir mín, tengdamóðir og amma,
ÞORGERÐUR JÓNSDÓTTIR FJALLDAL,
Hringbraut 51,
Reykjavík,
lést í Landspítalanum fimmtudaginn 11. janúar.
Ása K. Oddsdóttir,
Oddur Þ. Þorkelsson,
Elísabet G. Þorkelsdóttir.
Þorkell Bjarnason<_^1
Berglind Guðmundsdóttir,
t
Móðir okkar,
GUÐRÚN SNORRADÓTTIR,
Hrafnistu, Reykjavfk,
sem lést 31. desember, verður jarðsungin frá Langholtskirkju
mánudaginn 15. janúar kl. 13.30.
Inga Bjarnadóttir,
Snorri Bjarnason,
Björgvin Bjarnason,
Bessi Bjarnason.
t
Útför móður minnar, ömmu okkar og langömmu,
LAUFEYJAR BENEDIKTSDÓTTUR
frá Akureyri,
fer fram frá Akraneskirkju mánudaginn 15. janúar kl. 14.00.
Ragna Svavarsdóttir,
Bergljót Skúladóttir, Benedikt Skúlason,
Einar Skúlason, Laufey Skúladóttir,
Ingibjörg Skúladóttir, Þorbjörg Skúladóttir,
Sigríður Skúladóttir, Skúli Ragnar Skúlason
og barnabarnabörn.
t
Þakka auðsýnda samúð og hlýhug vegna andláts og jarðarfarar
bróður míns,
KRISTMUNDAR S. SNÆBJÖRNSSONAR,
Nökkvavogi 48.
Fyrir hönd vandamanna,
Jón S. Snæbjörnsson.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlýjan hug við andlát
og útför eiginmanns míns,
KRISTMUNDAR ANDRÉSAR ÞORSTEINSSONAR
málarameistara.
Fyrir 'hönd barna, tengdabarna og vandamanna,
Erla Sigurjónsdóttir.
Til greinahöfiinda
Aldrei hefur meira aðsent efni
borizt Morgunblaðinu en nú og
því eru það eindregin tilmæli
ritstjóra blaðsins til þeirra, sem
óska birtingar á greinum, að
þeir stytti mál sitt mjög. Æski-
legt er, að greinar verði að jafii-
aði ekki lengri en 2-3 blöð að
stærð A4 í aðra hverja línu.
Þeir, sem óska birtingar á
lengri greinum, verða beðnir um
að stytta þær. Ef greinahöfundar
telja það ekki hægjt, geta þeir
búizt við verulegum töfum á birt,-
ingu.
Minningar- og
afmælisgreinar
Af sömu ástæðum eru það ein-
dregin tilmæli ritstjóra Morgun-
blaðsins til þeirra, sem rita minn-
ingar- og afmælisgreinar í blaðið,
að reynt verði að forðast endur-
tekningar eins og kostur er, þegar
tvær eða fleiri greinar eru skrifað-
ar um sama einstakling. Þá verða
aðeins leyfðar stuttar tilvitnanir í
áður birt ljóð inni í textanum.
Almennt verður ekki birtur lengri
texti en sem svarar einni blaðsíðu
eða fimm dálkum. í blaðinu ásamt
mynd um hvern einstakling. Ef
meira mál berst verður það látið
bíða næsta eða næstu daga.
Ræður
Töluvert er um það, að Morgun-
blaðið sé beðið um að birta ræð-
ur, sem haldnar eru á fundum,
ráðstefnum eða öðrum manna-
mótum. Morgunblaðið mun ekki
geta orðið við slíkum óskum nema
í undantekningartilvikum.
Ritstj.