Morgunblaðið - 18.02.1990, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 1990
NOKKRIR BYLTINGARDAGAR I PRAG
TÉKKAR OG
SLÓVAKAR
— A LE Œ)
Texti og myndin Björn Bjornason
í TÉKKÓSLÓVAKÍU tók ekki nema 10 daga að brjóta valdamenn
kommúnista á bak aftur. Stúdentarnir fóru út á göturnar í Prag
föstudaginn 17. nóvember og 10 dögum síðar var ljóst, að kommún-
istar höfðu misst tökin á stjórn landsins. Þá var aðeins spurning um
það, hverjir tækju við af þeim. Bandalag myndaðist á milli tveggja
þekktra en ólíkra andófsmanna: Tékkans Vaclavs Havels og Slóvak-
ans Alexanders Dubcecks. Havel er nú forseti landsins en Dubceck
þingforseti. Forsætisráðherrann er úr hópi kommúnista en vinir
Havels eru drifkrafturinn í stjórnmálunum og starfa innan vébanda
Borgaravettvangs, sem eru pólitísk regnhlífarsamtök Tékka. í Slóv-
akíu er starfandi sambærileg hreyfing, sem kallar sig Baráttusam-
tök gegn valdi. Þessi samtök boluðu kommúnistum til hliðar og settu
sína menn í lykilstöður. „Þetta var eina valdið sem við beittum í
byltingunni," sagði fulltrúi Borgaravettvangs við okkur. Eftir stund-
arkynni af byltingarástandinu í landinu er ég þeirrar skoðunar, að
Tékkar og Slóvakar eigi enn langt í land áður en lýðræðislegur stöð-
ugleiki skapast meðal þeirra og eðlilegt jafhvægi, svo að ekki sé
minnst á viðunandi efnahag og blómstrandi atvinnulíf. Þar eins og
annars staðar í Austur-Evrópu hefur kommúnismi og sósíalismi dreg-
ið allan mátt úr þjóðinni og gert hana að aðgerðarlausri nýlendu,
svo að vitnað sé í orð Havels.
að er þægileg dagsferð
að aka frá Berlín til Prag
með stuttri vjðkomu í
Dresden. Við lögðum þó
heldur seint af stað til að
nýta dagsbirtuna til fulls
á þessum árstíma og þess
vegna var farið að
skyggja, þegar við kom-
um að landamærunum rúmlega fimm
slðdegis. Við höfðum fengið vega-
bréfsáritun inn í Tékkóslóvakíu í
sendiráðinu hér á landi áður en hald-
ið var utan og er hún afgreidd á
skömmum tima, en umsækjandi þarf
að framvísa tveimur myndum og
greiða nokkur hrundruð krónur.
Leiðin frá Dresden í áttina að landa-
mærunum er um fallegt fjalllendi og
það kólnaði eftir því sem ofar dró
og var þess greinlega vænst að snjór
væri í fjöllunum á þessum árstíma
og fólk á skíðum en við sáum hvergi
snjó. Landamæraverðimir voru vin-
gjamlegir en vegimir versnuðu eftir
að komið var inn í Tékkóslóvakíu.
Við höfðum gætt þess að taka bensín,
þar sem við sáum það blýlaust við
hraðbrautina í A-Þýskalandi. Hvergi
sáum við blýlaust bensín í Tékkóslóv-
akíu og vorum orðnir dálítið tauga-
veiklaðir nokkrum dögum síðar, þeg-
ar við renndum á svo til tómum
tanknum inn í Vestur-Þýskaland.
Fögnuðum við því þá að hafa ekki
notað bílinn neitt í Prag.
Myrkrið á þjóðveginum var meira
en við áttum að venjast vegna þess
hve. mengunin er mikil. Myndar hún
sumstaðar eins og þoku og leggjast
þá svartar slettur á bílrúðuna. Ekki
bætti úr skák, að töluvert af gang-
andi fólki var við eða á þjóðveginum
og þar í landi nota menn ekki end-
urskinsmerki. Síðar fréttum við, að
stjórnvöld hafi áhyggjur af því, hve
margir fótgangandi farast í umferð-
arslysum.
Við ókum sem leið lá inn í mið-
borg Prag og námum ekki staðar
fyrr en undir átta um kvöldið, þegar
við vorum komnir á torgið sem kennt
er við heilagan Vaclav (Vésleif á
íslensku og Wenceslas á ensku), en
hann var hertogi af Bæheimi 908 til
928, kristnaði landið og varð þjóð-
hetja. Stytta af honum gnæfir í öðr-
um enda torgsins, á fótstalli hennar
hanga nú myndir af Havel forseta
og í beðum fyrir framan hana loga
óteljandi kerti umhverfis myndir af
ýmsum þjóðhetjum en í þeirra hópi
er Jan Palach, stúdentinn, sem
brenndi sig á torginu til að mótmæla
innrás Varsjárbandalagsríkja inn í
landið undir forystu Sovétmanna í
ágúst 1968. Þegar við gengum að
styttunni þarna um kvöldið var mik-
ill fjöldi fólks á torginu og hátíðleiki
í lofti við minningarreitina.
Nýjasta hótelið í borginni heitir
Forum og er það utan við gamla
bæinn. Að ráði Jiris Zemans, sendi-
herra Tékkóslóvakíu hér á landi,
höfðum við pantað okkur herbergi á
hótel Intercontinental, sem er við
Moldá er rennur í gegnum borgina
Á Vaclav-torgi (Wencelas-torgi) í
miðborg Prag hafa orðið til minn-
ingarreitir um þá sem fórnuðu lífi
sínu í þágu frelsis og þjóðarmetn-
aðar.
og er í göngufæri frá gamla bænum.
Fór vel um okkur þar.
Við kynntumst því strax við kom-
una, að furðulegt ástand ríkir í gjald-
eyrismálum. Þegar hótelreikningur
er greiddur, en hann þarf að borga
í erlendri mynt, var okkur sagt að
gengið yrði tæpar 10 tékkneskar
krónur fyrir v-þýskt mark, ef skipt
var peningum í hótelinu var gengið
17 tékkneskar krónur fyrir markið
en væri skipt við framtakssama
menn úti á götu var gengið 22 til
24 tékkneskar krónur fyrir markið.
Þegar tekið er tillit til þess, að við
gátum keypt sex falleg kristalsglös
fyrir samtals 125 tékkneskar krón-
ur, eða 5,68 þýsk mörk ef reiknað
er á 22 krónu genginu, sjá allir í
sjónhendingu hve fráleitt efnahags-
ástandið er. Sex kristalsglös fyrir
204 íslenskar krónur! Hádegisverður
fyrir fimm fyrir 210 íslenskar krón-
ur! Margréttaður veislukvöldverður
með öllum drykkjum fyrir fjóra kost-