Alþýðublaðið - 26.10.1932, Blaðsíða 2
2
AfcftÝÐUBIíAÐtÐ
Upppotlð á fostudagskvðMlð
og sendlsTeinæfimdarinn á mánndagskvSIdið
Togararnir.
Það þarf engura blöðum Um
þaö að fletta, að togararnir eru
wiikilvægustu framleiðslutæki
Reykjavíkurborgar. Þegar þeir
eins og nú er eru bundnir við
■ land eða iagðir inn í sund, þá
eru svo að segja allir atvinnub
lausir, þ. e. eigi eingöngu þeir,
sem atvinnu hafa á sjálfum tog-
urunum, eða við út- eða upp-
skipun í sambandi við þá, eða
fiskverkun í landi, heldur iðn-
aðarmenn, kaupmenn, verzlunar-
menn, já, svo að segja allir Reyk-
vikingar.
Það þarf því ekkj að fara
mörgum orðum um, hve nauð-
syniegt það er fyrir Reykjavík
sem heild, að framleiðsilutæki
þessi séu ekki látin ónotuð. En
reynslan er búin að sýna, að með-
an einstakir menn eiga togarana,
þá eru þeir iðulega stöðvaðir, og
það ekki bara þegar útlitið er
tvísýnt, því komið hefir fyrir, að
togari, sen\ seldi fyrir 28 hund-
ruð sterlingspund í Englandi, var
látinn liggja hér í þrjár vikur, þó
ekki væri um neina kaupdeiilu að
ræða. Það er ósköp skiljanlegt,
að meðan togararnir eru einstakra
manna eign, séu þeir ekki látndir
ganga nema þegar útlit er fyrir
að gróði verði á útgerðinni, og
það er jafnv-el skiijanlegt líka, að
íogaraeigendur láti skip sín ekki
ganga, pegar útlit fyrir tap og
gróða er jafnt, því þeim ber, að
þeirra' áliti, ekki að hugsa um
nema sjálfa sig. En með slíku
háttalagi tapast mikið vinnuafi í
landinu, því þjóðarauðurinn verð-
ur að sama skapi minni, sem
vinnudagarnir eru fleiri, sem eru
ónotaðir.
Þó svo virðist sem* heimtamegi,
að togarar séu ekki stöðvaðir eftir
28 hundruð ^sterlingspunda söiu,
þá verður ekki gott að koma því
við að skylda togaraeigendur til
þess að gera skip sín út, þegar
líkindi eru ryrir því að þeirra
dómi að tap verði á útgerðinni,
og er pví sýnilegt ölium, að ein-
staklingseignarrétturmn er hér
beiniínis til hindrunar því, að
aukinn sé þjóðarauðurinn, þ. e.
að fólkið fái að vinna. Væru tog-
aiiarnir aftur á móti í opinbem
aign, t. d. eign landsins eða bæj-
■ríns (og hið síðarnefnda virðist
fult svo eðlilegt hér í Reykja-
vík), mundu þeir alt af vera látnir
ganga þegar fisk væri að hafa
•g veðrin væru ekki þannig, að
veiöi þætti ekki viðeigandi vegna
»lits á mönnunum.
Togarar í einstakra manna eign
•m leins og aliir vita reknir eiin-
jföngu vegna gróðans, sem eig-
©ndurnir gera sér von um að fá,
gróða, sem nemur nokkrum tug-
nm þúsunda á ári þegar vel geng-
itr (en miklu minna að því er Vig-
fés Guðinundsson frá Engey seg-
En ef togararnir væru opin-
ker eign, væru þeir reknir af a!t
öðrum ástæðum, það er vegna
vinnunnar, s.em fæst við notkun
þeirra, því þeir eru verkfæri til
þess að gera vinnuafl arðbært.
Vinnan um borð í togurunum og
í landi í sambandi við þá nemur.
að sögn um 200 þúsund krónum
á hvert skip, og er á því auðséð,
að rekstur togaránna er þýðdngar-
meiri fyrir almenning en fyrir
útgerðarmiennina sjálfa, er nú eiga
þá. Það er því auðvelt að skilja,
að frá sjónarmiði almennings
borgar togaraútgerðin sig, þó hún
geri það ekki frá sjónarmiði út-
gerðarmannsins, sem miðar alt
við sína eigin persónu, þ. e. við,
hvort hann græðir á því, og gróði
hans er mismunurinn á öllum
gjöldum og öilum tekjum, þegar
hið fyrnefnda er minna en hið
siðamefnda. En gróðinn á togara
frá hagsmunpsjónarmiði aiþýðu
miðast við atvinnuna, er af hon-
um hefst, en ekki við reiknings-
legan gróða frá auðvalds-sjónar-
miði. Otgerðarmaður, sem hefir
grætt 5 þúsund krónur á einni
ferð skipsins, lætur það hætta
veiðum, ef útlit er fyrir að eng-
inn gróði verði á næstu ferð. Hann
stingur á sig 5 þúsund krónunum
og stöðvar skipið þann tíma, sem
hann býst við að hann græöi
ekki neitt, og við það tapa 50
eða 100 mienn atvinnu um
tíma. Um togara, sem eru opin-
ber eign, er annað mál, því góðu)
timarnir verða notaðir til þess að
standast halla erfiðari túnanna,
og siiipin alt af láti’n ganga.
En af þessum orsökum, siem
taldar liafa verið, er það orðin
knýjandi nauðsyn að gera togar-
ana að þjóðareign. Má segja, að
hver einasti togarj, sem nú hangir
aðgerðarlaus við hlekkina, sé
hrópandi tákn um heimskulegt
fyrirkomuiag auðvaldsþjóðféliags-
ins, en ekki þarf að efast um, að
blöð þau, sem eru leigutöl togara-
eigendanna, haldi áfram að hrópa
upp um hið gagnstæða, og er það
skiljanlegt 'vel. En hitt mun al-
menningi veita erfitt að skiija,
hvers vegna Verklýðsblaðið er á
móti ríkisrekstri og bæjarnekstri,
og hvers vegna það hefir flutt
fantaiegri Iygar um bæjarútgerð-
(ina í Hafnarfirði en sjálft Morg-
unblaðið.
Ölafiir Frumksson.
Fyrirspurn.
Er það satt, að Brynjóifur
Bjarnason sé búinn að éta oían
í sig öll stóryrðin um Alþýðu-
flokksforingjana á ísafirði, taka
Ingólf Jónsson aftur í flokkinn og
éta ofan í sig að Ingólfur sé
,,verklýðssvikari“, „kratabnoddur"
o.. fl. Spurnll•
Suar: Blaðinu er ekki kunnugt
um að Brynjólfur sé búiim að
éta þetta ofan í sig, en af' því
reynsian sýnir að hann er mjög!
lystugur á slíkt, er fregnin ekki
með öilu ótrúleg.
„Vísir“ og „Verklýðsblaðiö“
ihafa getið mín í sambandi við ó-
læti s. 1. föstudag og fund sendi-
sveina á mánudagskvöldið. Lang-
aöi mig því að biðja AiþýÖu-
. blaðið fyrir eftir farandi:
Á föstudagskvöldið kom piltur
úr Kommúnistaflokkmim til mín
og sýndi mér bréf, er stjórn
flokksins hafði sent út Var í
bréfinu íyrirskipun um, að félagar
flokksins skyldu mæta á Alþýðu-
flokksfunddnum þá um kvöldið.
Ég vissi hvað þesisi’ fyrirskipun
hafði að þýða: Hún var bein
fyrirskipun til strákanna*) í
flokknum, að koma á fundinn og
hafa þar ólæti í frammi. Vissi
ég þetta af þeirri reynslu, er við
verkamenn höfum af hegðun
þessa lýðs á fundum verklýðs-
félaganna. — Á fundinmn reyndu
þeir að hleypa öllu í bál og
bnand. Andstæðingar- kommúnista
gátu vaxla flutt ræður sínar fyrir
öskri og óhijóðum og verkamenn,
sem höfðu orð á þvj, hve ósæmi-
ieg þessi framkoma væri, urðu
fyrár óþvegnustu aðdróttunum og
hrindingum. Kvað svo íamt að
þessu, að kvenfólki, sem sýndi
andúð gegn framkomu strákanna,
var hrint.
En ekki tók betra við í fundar-
lok, því þá höfðn liinir skipbrotnu
atvinnumenn æsingalýðsins æst
strákana svo upp, að þeir voru
orðnir viti sínu fjær og brunnu
í skinninu eftir tækifæri tii að
ráðast á einhvem og misþyrma.
Gafst þeim og tækifærið, er ein-
hver þeirra kom auga á Gísla frá
Ási, þvi hann hefir verið að'
braska með „fasisma“ hér und-
anfarið og hafði auk þess tekið
Sendisveinafélagið af kommúnist-
um fyiir nokkiu, vegna þess, hve
fíflslega þeir fóru að við þessa
læskumenn í upphafi. Þyrptust nú
ólátabelgirnir að Gísia og hróp-
uðu að þeir skyldu „drepa hel-
vítið“, „henda honum í Tjömina"
o. s. frv.. Ég vissi hve strákarnir
vita lítið' hvað þeir gera, þegar
búið er að blinda þá af ofstæki,
og notáði því tækifænið, er leik-
urinn barst að dómkirkjunni,
klifraði upp á styttu HalLgríms
Péturssonar og talaði nokkur orð.
Snerist nú athygli hinana æstu
stráka að mér, en frá Gísla, og
slapp hann burtu. Nokkur högg
dundu á mér og aurkast, meðan
ég taiaði, en um 20 ungir jafn-
aðlamienn slógu hring um mig,
svo ég gat lokið við það, sem
ég ætlaði að segja.
Meira sá ég ekki af Gísla þetta
kvöld. Strákamir eltu mig með
hótunum um limlestingu og bar-
smíðar, eins og þeim er lagið,
en er ég og félagar mínir höfðúm
*) Ég nota þetta orð vegna
I>ess, að „Verklýðsblaðið“ kali-
ar þá einu nafni stráka. E, V.
gengið nokkra stund og ekki
svarað þeim, urðu þeir leiðir á
athafnaleysinu og hafa víst farið
heim til sin.
Þetta er rétt frásögn of því,
sem gerðist á föstud-agskvöldið.
Það er ilt, þegar til em menn,
sem nota sér hinar hræðilegu að-
stæður hins atvinnulausa æsku-
lýðs, ínnprenta honum blóðugt
hatur gegn öliu og öllum, sam-
tökum foreldra þeirra og heini-
ilunum, en þannig er það nú hér
í Reykjavík. Þegar auðvaldsskipu-
lagið hefir skapað með atvinnu-
leysinu skilyrðin fyrir niðurdnepi
viljaþreks æskulýðsins, þá taka
kommúnistarnir við og úrkynja
hann með ofstæki sínu, haturs-
kenningum og níðsögum.
Á mánudaginn sagði eínn Ung-
ur jafnaðarmaður, sem gr í gendi-
sveinafélaginu, mér, að um kvöid-
ið ætti að verða fundur í félag-
inu, og væri kommúnistum boöið
þangað, — Ég hafði tvisvar áður
ætlað að koma á fund hjá sendi-
sveinunum, af því að ég hefi
haft áhuga fyrir málefnum þeirra;
var sjálfur sendisveinn í mörg
ár og þekki því kjör þeirra vel,
mintist fyrstur á málefni þeirr*»
í Verkamannaféiaginu Dagsbrún
og þekki þá næstum alla. En í
■bæði skiftin hafði Gisli frá Ási
meinað mér að sitja J fundunum.
Vissi ég að Gisii hafði fengið-
skammir fyrir þetta hjá séndi-
sveinum, og vildiégþvínúíþriðtja
skiftið reyna, hvort ég fengi að-
sitja á fundinum, enda hvatti
sendisveinninn, sem við mig tal-
aði, mig til þess.
Ég fór því á fundinn og gerðí
boð fyrir Gísla. Ég spurði hann.
hvort ég mætti sitja fundinn, ea
hann svaraði: „Nei, því miður; ég
get ekki leyft þáð.“ Ég maidaði
í móinn og kvað það einkenni-
legt, að ég skyldi ekki fá að
sitja fundinn, þar sem kommúnist-
um væri leyft að vera þar.. Komu,
þá nokkrir sendisveinar og báöut
um að mér yrði leyfð fundarseta,
og lét hann þá undan-.
Fyrstur talaði Gísli. Ræða hans
snerti lítið sem ekki málefni og
kjör sendisveina. Þorsteinn Pét-
ursson talaði næstur og fór moð
ýmiskonar þvaðúr um sendisvein-
ana og samtök þeirra, sem sendi-
sveinarnir mótmæitu hver á fæt-
ur öðrum. Þegar einn áhugasamuj
sendisveinn hafði talað u'm mál-
efni sín og félaga sinna og lýst
þvi, hvernig Haukur Björnsson
(kommúnisti) iiafði vanrækt fé-
lagið og svikið tiltrú sendisveiin-
anna, bað ég um orðið og fékk
það,
Ég' byrjaði ræðu mína með því
að lýsa því fyrir piltunum (hús-
ið var fuilskipað), að öll mann-
kynssagan væri í eðli sínu saga
um stéttabaráttu og að undirstétt-
ir reyndu að sækja irelsi sitt og