Morgunblaðið - 22.03.1990, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. MARZ 1990
Kína;
Framlög
til hersins
stóraukin
Ráðamenn segja efiia-
hagsástandið slæmt
Peking. Reuter, dpa.
KÍNVERSKA stjórnin ætlar að
auka verulega útgjöld til varn-
armála og einnig niðurgreiðslur
og styrki til ríkisrekinna fyrir-
tækja. Kom þetta fram þegar
Qárlögin voru kynnt þinginu en
Wang Bingqian flármálaráð-
herra sagði, að ástandið í
kínversku efiiahagslífi væri
mjög slæmt.
Framlögin til hersins eiga að
hækka um 15,2% og segja vest-
rænir stjómarerindrekar, að með
hækkuninni sé augljóslega verið
að þakka hemum atlöguna að
námsmönnum og öðmm, sem
kröfðust lýðræðis í landinu.
Kínverskir ráðamenn hafa nú
meiri áhyggjur en áður af hemum
sem pólitísku afli, ekki síst eftir
að rúmenski herinn steypti Ceau-
sescu af stóli.
Bingqian fjármálaráðherra
sagði, að ástandið væri slæmt og
erfiðir tímar framundan og boðaði
aukna styrki við ríkisfyrirtæki og
meiri niðurgreiðslur á almennu
vöruverði. Tekjur ríkisins á þessu
íjárhagsári era áætlaðar 68,6
milljarðar dollara en í niðurgreiðsl-
ur og styrki fara um 22 milljarðar.
Kínverska stjómin greip til
strangra aðhaldsaðgerða í fyrra
af ótta við vaxandi verðbólgu en
Zou Jiahua áætlunarmálaráðherra
sagði, að ráðstafanimar hefðu
einnig valdið miklum samdrætti í
iðnframleiðslu, markaðsstöðnun,
Qárskorti og uppsögnum og jafn-
vel lokunum margra fyrirtækja.
Kvaðst hann vita, að margir ættu
erfitt með að draga fram lífið og
atvinnuleysið færi vaxandi.
Þrír biðu bana í Tirgu Mures
Þrír menn biðu bana í átökum, sem brotist hafa út á milli Ungveija og Rúmena í rúmenska bænum Tirgu
Mures, að því er talsmenn hersins sögðu í gær. Um 500 hermenn og tólf skriðdrekar vora sendir til bæjar-
ins eftir að að lýst hafði verið yfir neyðarástandi í bænum á þriðjudag. Á myndinni veifa rúmenskir þjóð-
emissinnar fána landsins á útifundi sem haldinn var í Tirgu Mures í fyrradag.
Breski íhaldsflokkurinn:
Reglum um
leiðtoga-
kjör breytt
St. Andrews. Frá Guðmundi H. Frímanns-
syni, fréttaritara Morgunblaðsins.
REGLUM um framboð í leiðtoga-
kjöri breska íhaldsflokksins verð-
ur breytt fyrir haustið. 1922-
nefiidin svokallaða, sem er helzta
valdanefhd þingflokks íhalds-
flokksins, hefúr að undanförnu
athugað, hvemig bezt sé að breyta
reglunum um framboð í leiðtoga-
kjöri flokksins.
Ástæðan til þessa er framboð Sir
Anthonys Meyers gegn Thatcher á
sl. hausti, en það þótti vonlaust frá
upphafi. Samkvæmt núgildandi regl-
um þarf þingmaður, sem hyggst
bjóða sig fram til leiðtoga, einungis
að tryggja sér stuðning tveggja þing-
manna og njóta þeir nafnleyndar.
Talið er að þær breytingar verði
gerðar, að nafnleyndinni verði aflétt
og krafízt stuðnings að minnsta kosti
25 þingmanna við hvern frambjóð-
anda eða 5% þingflokksins.
George Younger, fyrrum vamar-
málaráðherra, sagði um helgina að
stöðugar gróusögur í fjölmiðlum um
væntanleg framboð gegn forsætis-
ráðherranum á haustdögum græfu
undan stjórnvoldum.
Namibía loks sjálfstætt ríki:
SWAPO hvetur hvíta menn
til að yfirgefa ekki landið
Windhoek. Reuter, dpa.
TUGÞÚSUNDIR manna söfnuðust saman á götum Windhoek, höfuð-
borgar Namibíu, í gær til að fagna sjálfstæði sem tók gildi á miðnætti
á þriðjudagskvöld. Skömmu síðar var suður-afríski fáninn dreginn nið-
ur, athöfnin tafðist um nokkrar mínútur af ýmsum ástæðum. „Niður,
niður,“ hrópaði óþolinmótt fólkið og átti við gamla fánann. Almenning-
ur fyllti íþróttaleikvanginn þar sem sjálfstæðisathöfnin fór formlega
fram í viðurvist fjölda erlendra gesta.
Svartur hermaður dró nýjan fána Sem kostað hefur þúsundir lífið var
lýðveldisins að hún; 75 ára yfirráðum
Suður-Afríku var lokið og meira en
tveggja áratuga sjálfstæðisbarátta
Bjartsýni ríkir og
miklar væntingar
—segir Dóra Stefánsdóttir í Windhoek
DÓRA Stefánsdóttir býr í höfúðborginni Windhoek. Hún er búin
að vera i mánuð í landinu til að kynna sér hvernig Þróunarsam-
vinnustofnun íslands geti best liðsinnt nýja lýðveldinu sem var ein
af siðustu nýlendum Evrópumanna í Afríku; Spánverjar ráða enn
tveim litlum svæðum á norðurströnd álfúnnar.
í símaviðtali við Morgunblaðið
síðdegis í gær sagði Dóra hátíðar-
höldin hafa farið einstaklega vel
og skipulega fram, mikill myndar-
bragur á öllu. Sumum hefðu þótt
ræður erlendu gestanna, þ. á m.
Perez de Cuellars, framkvæmda-
stjóra SÞ, og F.W. de Klerks, for-
seta Suður-Afríku, í Iengra lagi,
og sjálfstæðisyfirlýsingin hefði taf-
ist nokkrar mínútur fram yfir mið-
nætti. Margir hefðu verið komnir
á leikvanginn strax um daginn, þá
rigndi nokkuð, og því verið orðnir
óþolinmóðir. „Þingið hóf störf
snemma um morgunínn, Nujoma
setti það, og eftir Hádegið flutti
hann ræðu á fjÖldafundi í borginni
og var ákaft fagnað. Hann varaði
fólkið við þvi að búast við of miklu,
ekki væri hægt að gera allt í einu.
Hér í Windhoek ríkir mikil bjart-
sýni og norður í Ovambo-landi, þar
sem meirihluti blokkumannanna
býr, er hún sögð enn meiri, mér
er sagt að þar búist fólk við því
að allir fái hús af himnum ofan og
vinnu strax.“ Að sögn Dóru telja
hvítir menn líkur á að þróunin verði
friðsamleg í Namibíu; mun meiri
hætta sé á borgarastyijöld í Suð-
ur-Afríku.
Dóra sagði ljóst að íslendingar
gætu helst aðstoðað Namibíumenn
í sambandi við hafrannsóknir. Er-
lend fiskiskip, einkum spænsk, sov-
ésk.og rúmensk en einnig japönsk,
hafa um árabil stundað ægilega
rányrkju við landið. „Spánveijamir
fóðra pokana að innan með þétt-
riðnasta neti sém fínnst. Útlendu
skipin eru hér sum á grannslóð
alveg uppi í kartöflugörðunum, eins
og sagt væri á íslandi, þau sjást
vel úr landi.
Taldar eru líkur á að stjómin
lýsi fijótlega yfir 200 mílna físk-
veiðisögu en vandinn er sá að þeir
eiga aðeins einn varðbát, auk
tveggja smábáta. Varðbáturinn er
reyndar gömul lystisnekkja og
mjög vont sjóskip. Skipstjórinn er
alltaf grænn og gulur í framan
þegar hann kemur í land! Samning-
ar standa yfír við Norðmenn og
mögulegt að þeir fái einkafyrir-
tæki, sem tekið hefur að sér land-
helgisgæslil á Kyrrahafi, til að að-
stoða Namiþíumenn en Norðmenn
greiði kostnaðinn."
Dóra sagði líkur á að Spánverj-
um tækist að fá veiðiheimildir hjá
stjómvöldum, staða þeirra væri
sterkari en A-Evrópuþjóðanna
vegna aðildar hinna fyrmefndu að
Evrópubandalaginu og þeirri'efna-
hagsaðstoð sem bandalagið gæti
/ boðið.
loksins á enda. Margir viðstaddra
grétu en aðrir lyftu steyttum bar-
áttuhnefa.
Framtíðarhorfur virðast að mörgu
ieyti betri í Namibíu, sem var þýsk
nýlenda fram í fyrra heimsstríð, en
í flestum Afríkulöndum. Erfítt verður
þó fyrir Sam Nujoma forseta að upp-
fylla allar væntingar landsmanna.
Stjómarflokkur SWAPO hefur und-
anfama mánuði breytt áherslum
sínum og lagt af sósíalíska miðstýr-
ingarstefnu. Hann boðar ekki lengur
þjóðnýtingu en þess í stað frjálst
framtak einstaklinga og hvetur hvíta
menn eindregið til að fara ekki úr
landi. Flestar námur og búgarðar eru
í höndum hvíta minnihlutans, um
80.000 manna, en alls eru landsmenn
um 1,5 milljón. Nujoma hefur skipað
marga óháða sérfræðinga, þar af tvo
hvíta, í fyrstu ríkisstjóm sína sem
sór embættiseiða í gær og þykir það
lofa góðu um framhaldið. Namibía
hefur nú lýðræðislegustu ríkisstjóm
í allri Afríku, Sameinuðu þjóðimar
sáu um fyrstu kosningarnar, en mörg
vandamál eru enn óleyst. Suður-
Afríkumenn ráða áfram yfír helstu
höfn landsins, Walvis Bay, en segj-
ast vilja ræða framtíð hennar við
Namibíumenn.
Reuter
Sam Nujoma sver embættiseið
sem fyrsti forseti Namibíu i gær
en Perez de Cuellar, fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna, les honum eiðstafinn. Suð-
ur-afríski blökkumannaleiðtoginn
Nelson Mandela og kona hans,
Winnie, áttu að vera með öðrum
fyrirmennum á heiðurspalli.
Vegna gífúrlegra þrengsla á pall-
inum vísuðu samviskusamir ör-
yggisverðir nokkrum gestum frá
og voru Mandela-hjónin meðal
hinna óheppnu.
Shamir harðorður um Verkamannaflokkinn;
Likud-flokkurinn sakar Peres
A
um að stofiia Israel í hættu
Jerúsalcm. Reuter.
Likudflokkurinn í ísrael gerir nú hvað hann getur til að hindra, að
Shimon Peres, leiðtoga Verkamannaflokksins, takist að mynda ríkis-
stjórn en hann hefur þrjár vikur til að afla sér stuðnings 61 þing-
manns. Sakar Likudflokkurinn Peres meðal annars um tilræði við land
og þjóð með áætlunum sínum um friðarviðræður við Palestínumenn.
Yitzhak Shamir, forsætisráðherra
og leiðtogi Likudflokksins, hafnaði í
gær boði Peresar um stjómarsam-
starf og flokksbróðir hans, Moshe
Katsav samgönguráðherra, sagði, að
stefna Peresar leiddi augljóslega til
stofnunar ríkis Paiestínumanna, sem
væri stórhættulegt fyrir ísrael. Peres
hefur fallist á tillögu Bandaríkja-
stjórnar um viðræður við Palestínu-
menn í Kairó en Likudflokkurinn er
andvígur þeim og á þessu máli klofn-
aði stjórnin.
Verkamannaflokkurinn hefur 39
þingmenn sjálfur en nýtur stuðnings
60 þingmanna í stjómarmyndunar-
viðræðunum eða helmings þingsins.
Vantar þá ekki nema einn þingmann
til að formlegur meirihluti sé fyrir
hendi en talið er, að það geti reynst
Peres þrautin þyngri að finna hann.