Morgunblaðið - 07.04.1990, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. APRÍL 1990
Breytingar á Þjóðleikhúsinu:
Höfiim alltaf verið á móti núver-
andi tillögu byggingarneftidar
- segir húsameistari ríkisins
ÞEGAR Arkitektafélagið gekkst fyrir undirskriftasöfnun gegn fyrir-
huguðum breytingum á Þjóðleikhúsinu vakti það athygli að meðal
þeirra, sem skrifuðu undir, var húsameistari ríkisins og allir samstarfs-
menn hans, en það er hjá hans embætti sem unnið er við útfærslu á
breytingartillögunum. Að sögn Garðars Halldórssonar, húsameistara
ríkisins, ætti skoðun hans og samstarfsmannanna ekki að koma þeim
á óvart, sem til þekktu. Allt frá því að tillögur merktar B til F komu
fram hafi verið uppi efasemdir hjá embættinu um ágæti þeirra og
eftir að búið var að kanna þær nánar í september síðastliðnum voru
fyrri efasemdir kynntar með formlegum hætti í byggingarnefnd og
skömmu síðar menntamálaráðherra.
Embætti húsameistara ríkisins
hefur unnið tillögur að breytingum
á Þjóðleikhúsinu frá því í apríl á
síðasta ári og sagði Garðar að eftir
að hann hefði, ásamt byggingar-
nefnd, farið yfir hvaða möguleikar
væru á breytingum í sal, hafi orðið
samkomulag um tillögu A, það er
sú tillaga sem embættið vill að farið
verði eftir. „Það eru því útúrsnún-
ingar og hártoganir að halda því
fram að við höfum skipt um skoðun
á framkvæmdum við Þjóðleikhúsið,"
sagði Garðar. í kynnisferð sem farin
var um Norðurlönd skoðaði nefndin
ásamt húsameistara breytingar, sem
gerðar hafa verið á leikhúsum þar
frá svipuðum tíma. Að þeirri ferð
lokinni varð tillaga húsameistara-
embættisins, sem þá var jafnframt
tillaga byggingarnefndar, kynnt
starfsmönnum Þjóðleikhússins."
Erlendur sérfræðingur
breytti ákvörðun
byggingarnefiidar
Þegar hér er komið er kallaður
til erlendur sérfræðingur Miklos ÖI-
verczky, þekktur leikhúsfræðingur,
sem hefur verið viðriðinn breytingar
á leikhúsum meðal annars á Norðurl-
öndum. „Hann segir byggingar-
nefndinni að það sé hans sannfæring
að tillagan sem fyrir lá bæti ekki
húsið frá því sem það er í dag og
að hann telji því rangt að fara út í
aðgerðir samkvæmt henni,“ sagði
Garðar. „Æskilegt sé að salurinn ■
verði ein stór brekka og öllum svöl-
um sleppt. Þegar búið var að skoða
hvaða áhrif þessi tillaga hefði á
húsið þá sá hann sjálfur að tillagan
var óraunhæf. Hún kallaði á of mikl-
ar breytingar á nærliggjandi rými.
Hann dró tillöguna til baka og sam-
einaðist með byggingamefndinni um
að tillaga E, þar sem gert er ráð
fyrir einum svölum, væri heppileg
málamiðlun. Reyndar tók Mikios
fram að hann legði ekki mat á ann-
að en leikhústæknina.“
Eftir að nýju tillögumar komu
fram var unnið fram í september
hjá embættinu við að bera þær sam-
an og kanna hvaða áhrif þær hefðu
á annað rými í húsinu. „Það er ekki
hægt að skila áliti fyrr en búið er
að vinna tillögurnar,“ sagði Garðar.
„Það er ekki þannig að menn dæmi
fyrst og kanni síðan forsendurnar.
Þó svo við hefðum alltaf látið okkar
efasemdir í ljós munnlega var það
ekki fyrr en í lok september, þegar
búið var að safna saman forsendum
og fara yfir þær, að efasemdir okkar
komu fram á á prenti. Áður vildum
við kanna hvort í þeim tillögum, sem
við fundum að byggingarnefndin
hafði áhuga á, fælust það góðir og
miklir kostir að við gætum sætt
okkur við þær, en við fundum þá
ekki. Ég leyni því ekki að tillagan
hefur ýmsa kosti, enda væri bygg-
ingarnefndin ekki að leggja hana
fram ef svo væri ekki, en við segjum
að þeir kostir hafi ekki nægilegt
vægi á móti þeim göllum, sem koma
í kjölfar breytinganna. Að okkar
mati er þessi tillaga því of dýru ver-
ið keypt.“
Salurinn breytist í útliti
„I tillögu byggingamefndar
breytist ásýnd salarins og þá fyrst
og fremst grunnhugmyndin," sagði
Garðar. „Hugmynd Guðjóns byggir
á barokk-leikhúsi og fyrirmyndimar
em leikhús, sem byggð eru í Evrópu
á síðari hluta síðustu aldar og fram
yfir aldamótin. Guðjón fór í kynnis-
ferðir og kynnti sér þær stefnur, sem
þá voru uppi og það sem hann sér
um 1920 eru „gluggaleikhúsin", eins
og sumir vilja kalla þau. Þessir löngu
mjóu salir með leiksviði í endanum.
Þessi leikhúsgerð hefur átt undir
högg að sækja á síðari áram þegar
menn fóra að leggja aukna áherslu
á nálægð leikara við áhorfendur.
Sumir hafa talið að þessari ná-
lægð væri betur borgið með meiri
halla í sal, eins og til dæmis í Borgar-
leikhúsinu, en á síðari áram hafa
margir fagmenn farið að horfa til
baka á gamla gluggaformið. Tillaga
byggingamefndar hefur hins vegar
þróast í þá átt að salurinn og neðri
svalimar tengjast saman þannig að
úr salnum verður hægt að ganga
beint inn á sömu hæð og Kristalssal-
urinn.“
svölum var gólfið nánast hallalaust eins og sjá má á þessari teikn-
ingu, og þar af leiðandi ólíkt tillögu byggingarnefiidar.
Hugmynd byggingarnefiidar
gerir ráð fyrir að gengið verði
neðst inn í áhorfendasalinn um
dyr sitt hvoru megin og að ofan-
verðu af sömu hæð og Kristals-
salurinn. Nú eru sex inngöngu-
dyr á sjálfum salnum og tvennar
á neðri svölum. Enn hefiir ekki
verið tekin endanleg ákvörðun
um hvað verður í rými undir
sætum í sal en rædd hefur verið
hugmynd um að þar verði fata-
hengi og þá brotin göt í vegginn,
sem blasir við þegar gengið er
inn úr anddyrinu.
Hlutlaust mat
Garðar sagði að þrátt fyrir ítrek-
aðar tilraunir hefði honum ekki tek-
ist að útskýra fyrir byggingarnefnd-
inni að hann og samstarfsmenn hans
væru tilbúnir sem fagmenn til að
skoða alla valkosti, sem fram hefðu
komið og vinna hlutlaust að mati á
þeim, þó svo að þeir hefðu efasemd-
Sameiginlegt
í tillögunum
• Sviðsopið er stækkað og
breikkað frá því sem nú er.
• Tekið er framan af stúkun-
um í sal og þær minnkaðar.
• Hljómsveitargryfjunni er
breytt og hún stækkuð.
• Leiksviðið dregið lengra
fram,
• Skyggnið fyrir ofan sviðið
lagað og bættur hljómburður og
lýsing inn á sviði.
• Lýsing á sviðið innan úr
sal verður bætt með ljósabrú og
Ijósaturnum sem faldir verða inn
í veggjunum.
Prófkjör Nýs vettvangs:
Sérstakur kjörbíll í ferðum
OPIÐ próíkjör Nýs vettvangs fer fram í dag og á morgun. Nýmæli
í framkvæmd prófkjörsins er starfræksla „kjörbíls", sem verður
stanzlaust á ferðinni frá laugardagsmorgni til sunnudagskvölds
og býður til dæmis vaktavinnufólki upp á að kjósa. Auk bílsins
verða þrír kjörstaðir opnir.
Kosningarétt í prófkjörinu eiga
allir þeir sem kosningarétt eiga í
Reykjavík til borgarstjórnar í vor
og styðja framboð Nýs vettvangs.
Kristján Ari Arason, kosninga-
stjóri Nýs vettvangs, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að ekki yrði
farið fram á það 'að þeir, sem
kysu í prófkjörinu, undirrituðu
stuðningsyfírlýsingu við listann.
Þeir stuðningsmenn listans,
sem búa í Breiðholti, Árbæ og
Grafarvogi, eiga að kjósa í verzl-
unarhúsinu Gerðubergi 1. íbúar
austan Lönguhlíðar að Elliðaám
eiga að kjósa í Kringlunni 4. íbú-
ar vestan Lönguhlíðar kjósa í
Vörðurskóla. Þessir kjörstaðir
verða opnir frá kl. 9 til kl. 22 í
dag og á morgun. Að sögn Kristj-
áns verður auk þess utankjör-
staðaatkvæðagreiðsla á öllum
þessum stöðum, hafi menn ekki
tök á að kjósa í sínu hverfi. Einn-
ig verður utankjörstaðaatkvæða-
greiðsla í Kolaportinu í dag milli
kl. 10 tii 16 og svo auðvitað í
kjörbílnum. Kristján sagði að yrði
gott veður kæmi til greina að
senda kjörbílinn í Bláfjöll, en hann
verður einnig sendur á stóra
vinnustaði, þar sem unnin er
vaktavinna, til dæmis Áburðar-
verksmiðjuna, sjúkrahúsin og Ál-
verksmiðjuna.
Kjörskrá verður íbúaskrá
Reykjavíkur. Til þess að tryggja
að ekki sé hægt að kjósa tvisvar,
verða kjörskrár af öllum kjörstöð-
um og úr kjörbílnum bornar sam-
an við talningu, að sögn Kristjáns.
Búizt er við úrslitum úr próf-
kjörinu skömmu eftir miðnætti
aðfaranótt mánudags. Kristján
sagði að aðstandendur Nýs vett-
vangs ættu von á mikilli þátttöku
í prófkjörinu, en vildi ekki néfna
neinar tölur. „Við rennum blint í
sjóinn með þetta,“ sagði hann.
ir um niðurstöðuna. „Það er því alr-
angt að halda því fram að þær hug-
myndir, sem ég hef kynnt mennta-
málaráðherra eftir að okkar tillaga
var lögð til hliðar í júní, séu okkar
hugmyndir,“ sagði Garðar. „Frá
þeim tíma hef ég verið að kynna
hugmyndir byggingarnefndar í úr-
vinnslu okkar. Það getur ekki verið
að nokkur hafi haft ástæðu til að
ætla að verið væri að kynna fullmót-
aða tillögu. Við kynntum bæði kosti
og galla, en ráðherra hefur síðan
gripið í það hálmstrá að þarna séum
við ósamkvæmir sjálfum okkur með
því að taka þátt í slíkri kynningu.
Þegar ég fann að mér tókst ekki
að hafa áhrif á byggingarnefndina
eftir þeim leiðum, sem við erum
vanir að fara, þá sendi ég ráðherra
bréf, í lok nóvember, það er okkar
síðasta vörn í málinu. Þá fannst
okkur mikilvægt að skýra okkar
afstöðu bréflega fyrir ráðherra, þó
svo það hafí áður verið gert í bygg-
ingarnefndinni. Það var svo í jan-
úar, sem ráðherra lýsti því yfir að
hann styddi tillögu byggingarnefnd-
arinnar. Þá var hann nánast búinn
að hafa í hótunum við mig, húsfrið-
unarnefnd og leikara og virðist ætl-
ast til að allir standi saman. Síðan
virðist hann ekki sætta sig við að
ekki er ekki hægt að beija fólk til
hlýðni."
Menntamálaráðherra
ræður
Garðar sagði að í þessu máli væri
ljóst að öll ríkisstjórnin hefði tekið
þá afstöðu að taka ekki fram fyrir
hendur menntamálaráðherra. Hans
embætti heyrði undir forsætisráðu-
neytið og á fundum með forsætisráð-
herra hefði komið fram að ríkis-
stjórnin teldi rétt að menntamálaráð-
herra ráði í þessu máli. „Við sem
embættismenn vinnum áfram eftir
þeirri forskrift, sem okkur hefur
verið gefín,“ sagði Garðar. „Það er
afskaplega mikilvægt atriði, sem
menn vlrðast ekki skilja, að við sem
fagmenn skulum geta unnið áfram
Garðar Halldórsson
Tillaga A
í tillögu A, sem húsameistari
styður, er gert ráð fyrir að útlit
salarins breytist lítið.
• Gólfhalla er breytt lítillega,
eða sem nemur 60 sm á öftustu
bekkjarröð og 20 sm á fremstu
röð, frá því sem er í dag.
• Hurðir inn í salinn verða
óbreyttar, eða þijár hvora megin.
• Sætaskipan lagfærð á svöl-
unum án annarra breytinga.
• Hljóðklefi, sem er á sömu
hæð og Kristalssalurinn, fyrir
aftan neðri svalir, flyst niður á
fyrstu hæð undir svalirnar, en
við það fækkar sætum í sal.
• Með því að færa þennan
klefa opnast fyrir gang framan
við Kristalssalinn.
• Byggingamefndin varfjúní
sammála húsameistara um þess-
ar breytingar og voru þær
kynntar leikuram og öðram
starfsmönnum Þjóleikhússins
fyrir sumarfrí.
á heiðarlegan hátt að verkefninu
eftir forskrift annarra. Ég hef stund-
um notað þá samlíkingu, að þegar
menn spila brids, þá ráða menn ekki
hvaða spil þeir fá, en spila þó úr
þeim eftir bestu getu hveiju sinni.
Þess vegna höfum við alla tíð talið
okkur vera að vinna eins vel og
hægt er úr framlögðum forsendum
og leggjum okkar metnað í að vinna
sem best úr þeim möguleikum sem
í stöðunni eru.
Þegar við erum síðan beðnir að
skrifa undir lista arkitekta og lýsa
yfír stuðningi við tillögu Eiðs Guðna-
sonar á Alþingi, þá verð ég að segja
að persónulega fannst mér ég ekki
geta skorast undan að setja nafnið
mitt á þann lista. Ég er ekki hvata-
maður að honum, né hef ég unnið
gegn byggingarnefndinni síðan í
desember, en þegar skorað er á mig
að vera með þá get ég ekki annað.
Annars væri ég að vinna gegn eigin
sannfæringu. Við erum þarna að
taka afstöðu sem einstaklingar og
fagmenn, en ekki sem embættis-
menn.“
Höfundarrétturinn er
embættisins
Garðar sagðist líta svo á að húsa-
meistaraembættið færi með höfund-
arréttinn að hönnun Þjóðleikhússins.
Það hefði verið skoðun fyrirrennara
hans í starfi og þeirra verk, sem
unnin voru á meðan þeir gegndu
embætti, eru eign embættisins líkt
og verk annarra starfsmanna. „Þess
vegna er það að ég skrifa þetta bréf
til menntamálaráðherra og forsætis-
ráðherra og kynni mína afstöðu um
leið á fundum með ráðherrunum og
útskýri að ef húsameistaraembættið
ætti að beita höfundarrétti í þessu
máli þá þýddi það í raun að embæt-
tið yrði að fara fram á lögbann á
breytingarnar, en það yrði þá gegn
menntamálaráðherra," sagði Garð-
ar. „Það þýddi í reynd að við, sem
stofnun undir forsætisráðuneytin-
um, færum ekki í slíkar aðgerðir
nema með stuðningi forsætisráðu-
neytisins. Svo í reynd væri forsætis-
ráðuneytið að fara í mál eða lögbann
á hendur menntamálaráðuneytinu.
Ég sé slíkt ekki gerast og þess vegna
hef ég haldið fram þeirri skoðun,
að úr því forsætisráðuneytið hafi
beint og óbeint vísað málinu til
menntamálaráðherra, þá ber hann
stjórnarfarslega ábyrgð á verkinu.
Ég mun því ekki beita höfundarrétt-
inum að þessú sinni.“