Morgunblaðið - 10.05.1990, Blaðsíða 16

16 ________________MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 1990_
Sorp og skólp í Reykjavík
eftir Bryndísi
Brandsdóttur
Við höfum heyrt í fréttum að
undanförnu að fjörurnar okkar séu
verri en þekkist erlendis, að hreina
loftið okkar sé ekki svo hreint sem
við höldum, a.m.k. ekki á höfuð-
borgarsvæðinu, og að við höfum
níðst á viðkvæmu landi. Til viðbót-
ar erum við gráðugri neytendur en
flestir.
í október síðastliðnum var gerð
könnun á vegum gatnamálastjóra
á sorpmagni af höfuðborgarsvæð-
inu til Gufuneshauga. í framhaldi
af því var áætlað sorpmagn til
Gufuneshauga 120.000 tonn á ári,
þar af er húsasorp 45.000 tonn,
um 330 kg á íbúa, en iðnaðarsorp
og gámasorp 75.000 tonn. Þetta
sorpmagn, tæplega kíló á íbúa á
dag, er meira en þekkist annars
staðar í Evrópu. Sambærilegar töl-
ur yfir húsasorp frá Evrópu fyrir
árið 1988 liggja á bilinu frá 206
til 317 kg á íbúa. Við íslendingar
erum með gráðugustu neytendum
Evrópu og hugsum jafnframt lítið
um hverju við hendum í ruslatunn-
una okkar og enn minna um hvað
verður um sorpið sem frá okkur
fer. Athuganir á húsasorpi i ýmsum
Evrópulöndum hafa leitt í ljós að
uppistaðan í sorpinu er pappír,
20—45%, magnið er breytilegt á
milli landa. Ólífrænn úrgangur er
11—28% af sorpinu, lífrænn úr-
gangur 15-25%, gler 5-10%,
málmar 3—9%, plastvörur 2,5—5%
og annað 2—17%.
Talið er að endurvinna megi um
80% af húsasorpi, þ.e. pappír,
lífrænan úrgang, gler og málma.
Lífrænan úrgang má nota í áburð
og það gerðum við þar til plastpok-
arnir komu til sögunnar. Það er
kaldhæðnislegt til þess að hugsa
að plastpokarnir sem seldir eru í
verslunum til styrktar umhverfis-
vernd urðu til þess að hætt var að
framleiða hérlendis lífrænan áburð
úr húsasorpi. Og á sama tíma og
Danir settu lög um bann við notkun
einnota umbúða, hófum við inn-
flutning á slíkum umbúðum í stór-
um stíl. Við verðum að gera stór-
átak í því að endurskipuleggja
neyslu okkar með tilliti til endur-
vinnslu og umhverfísverndar. Það
er kominn tími til að við gerumst
endurnotendur. Við verðum að
krefjast betri vörumerkinga og
fræðslu um hvaða áhrif innihald
vörunnar sem við erum að kaupa
getur haft á okkur og lífríkið. Fáar
hreinlætisvörur hafa fullnægjandi
upplýsingar um efnainnihald, ein-
ungis er útlistað á fjálglegan hátt
hvað viðkomandi vara er áhrifarík,
ekki hvaða áhrif efnin sem hún
inniheldur hafa á umhverfið. Ein-
nota umbúðir eru dýrar, þrátt fyrir
að eyðingarkostnaður sé ekki innif-
alinn í verðinu. Það kostar lfka
peninga og eftirsjá að taka land
undir urðun og réttlátast væri að
reikna þennan þátt inní umbúða-
kostnaðinn. Boð og bönn duga
skammt heldur verðum við öll að
haldast í hendur og sína viljann í
verki, strax.
Endurvinnsla kemur ekki frá
yfirvöldum. Við verðum að koma
til móts við þau með því að skipu-
leggja sjálf, á hveiju heimili, eigin
flokkun og endurvinnslu. Síðan er
það hlutverk yfirvalda að sjá um
umhverfisfræðslu, að leggja til ílát
undir flokkað sorp, að sjá um rekst-
ur þessara íláta og ábyrgjast að
fullt tillit sé tekið til umhverfis-
verndar við meðferð sorpsins. Stað-
reyndin er sú að þrátt fyrir að sam-
þykkt hafi verið á fundi borgar-
stjórnar fyrir ári að leita leiða til
þess að flokkun sorps geti hafist í
heimahúsum hefur lítið gerst. Hver"
einstaklingur verður að leggja lóð
sitt á vogarskálar umhverfisvernd-
ar og þegar til kastanna kemur eru
það við, neytendurnir, sem ráðum
markaðnum í umbúðaþjóðfélagi
nútímans.
Við höfuðborgarbúar erum
hreykin af Reykjavík og margt er
þar gott gert. Við sem búum á
höfuðborgarsvæðinu undirbúum nú
flokkun og böggun sorps og nýlega
var opnuð móttökustöð fyrir um-
hverfisspillandi efni á vegum Sorp-
eyðingar höfuðborgarsvæðisins á
Dalvegi 7 i Kópavogi. Þetta er að-
eins fyrsta skrefið en takmarkið
eftir Ragnheiði
Davíðsdóttur
„Passaðu þig á bílunum." Hvaða
foreldrar kannast ekki við að hafa
látið þessi varnaðarorð falla um
leið og þeir kveðja barnið sitt áður
en það heldur af stað út í umferð-
ina? Hvaða foreldrar kannast
kannski ekki við nagandi óvissuna
sem fylgir því að heyra hljóðin í
vælandi sírenum lögreglu- og
sjúkrabíla? „Skyldi barnið MITT
hafa orðið fyrir slysi?“ er spurning
sem hvarflar að flestum foreldrum
sem vita af barninu sínu úti í frum-
skógi umferðarinnar. Og víst eru
þau mörg reykvísku börnin sem
eiga ekki annað athvarf en götuna
eftir að skóladegi lýkur; börn fólks
sem vinnur myrkranna á milli til
þess að hafa ofan í sig og á.
Það er ógnvekjandi staðreynd að
á íslandi er slysatíðni meðal barna
lang hæst ef miðað er við hin Norð-
urlöndin. Ástæðan er augljós. Is-
lensk börn búa ekki við sama fé-
er, að flokka sorp, endurnýta, og
halda urðun í lágmarki.
Við Reykvíkingar vorum nú líka
stolt af borginni okkar þegar við
héldum leiðtogafundinn í Höfða,
eins og frægt er orðið. Þar blöstu
þeir Reagan og Gorbatsjov við al-
heimi, með útsýni yfir Sætúnið og
útá Faxaflóa. Fegin var ég að
myndavélum alheimspressunnar
var ekki beint að fjörunni við
Sætúnið, ég skammast mín nóg
fyrir holræsin okkar samt. Opin
holræsi þar sem allt íbúðaskólp og
annað frárennsli rennur óhreinsað
í sjóinn er það sem blasir við okkur
á fjörukambinum í byggð hérlend-
is. Við, sem dásömum og gerum
út á náttúrufegurð landsins okkar,
lítum enn á fjöruna sem losunar-
stað úrgangs og hvergi á landinu
veit ég til þess að ákvæði 4.5.1. í
nýrri Mengunarvarnareglugerð
standist. Samkvæmt þessu ákvæði
ber að leiða allt skólp sem berst
til sjávar minnst 5 metra niður
fyrir meðalstórstraumsfjöruborð,
eða 20 metra út frá meðalstór-
straumsfjörumörkum.
í Reykjavík er nú loksins unnið
að því í áföngum að hreinsa strand-
lengjuna og dæla jireinsuðu skólpi
út í hafstrauma. Á síðasta ári var
lokið við að samtengja útfallsrásir
á strandlengjunni frá Skúlagötu
að Laugamesi. í dag er frárennsli
af þessu svæði dælt niður fyrir stór-
lagslega öryggið og jafnaldrar
þeirra á hinum Norðurlöndunum.
Með öðrum orðum: Börn sem njóta
samfellds skóladags og hafa öruggt
dagvistarrými lenda síður í slysi en
þau sem ganga eftirlitslaust dag-
langt. Þau eru ótrúlega mörg börn-
in sem þurfa að hafa ofan af fyrir
sér eftir að skóla lýkur á daginn
og þar til foreldrar koma heim frá
vinnu. Þessi börn hafa verið kölluð
„lyklabörn“ og það ekki að ástæðu-
lausu. Þessu kynntist sú sem þetta
ritar þegar hún starfaði sem lög-
reglumaður í Slysarannsóknardeild
Iögreglunnar í Reykjavík. Þá var
ekki óalgengt að ekki næðist sam-
band við foreldra þeirra barna sem
lentu í umferðarslysi vegna þess
að þeir voru ekki heima.
Með hliðsjón af þessu má sjá að
borgaryfirvöld hafa gjörsamlega
brugðist skyldu sinni hvað varðar
öryggi barna í Reykjavík. Um það
vitnar geysileg þörf á auknu dag-
vistarrými og sú staðreynd að óvíða
er skóladagur grunnskólabarna
samfelldur. Þetta hefur í för með
sér að í stað þess að börnin séu í
öruggu og þroskandi skjóli undir
eftirliti — ganga þau um göturnar
að mestu eftirlitslaus vegna þess
að aðrar úrlausnir eru ekki til stað-
ar.
Sama virðingarleysið virðist ráða
ríkjum-þegar litið er til skipulags
gatnakerfis í íbúðahverfum borgar-
innar. Tölulegar staðreyndir sýna
að umferðarslysum á gangandi veg-
farendum hefur fækkað til muna
þar sem settar hafa verið niður
hraðahindranir. Engu að síður hef-
ur núverandi meirihluti Umferðar-
nefndar Reykjavíkur ekki séð
ástæðu til þess að leggja áherslu á
hraðahindrandi aðgerðir í íbúða-
hverfum þrátt fyrir aukinn þrýsting
frá íbúa- og foreldrasamtökum í
hinum einstöku hverfum. Það er
einnig ámælisvert að þær hraða-
hindranir (öldur) sem settar hafa
verið niður á síðasta kjörtímabili
eru mun lægri en áður tíðkaðist.
Þar af leiðir að ökumenn þurfa
Bryndís Brandsdóttir
„Vinsamlegast hugsaðu
til framtíðarinnar,
þannig að þér megi
veitast sú gæfa að skila
landinu til aflkomenda
þinna í betra ásigkomu-
lagi en þú tókst við því.“
ekki að draga eins mikið úr hraða
og nauðsynlegt er í íbúðahverfum
þar sem gangandi vegfarendur eru
mikið á ferð. Það læðist því að
manni sá grunur að „bílisminn“ sé
rétthærri en hinn almenni gangandi
vegfarandi þegar tekið er mið af
ákvörðunum Umferðarnefndar
Reykjavíkur í þessum efnum.
Á undanförnum árum hefur
Umferðardeild gatnamálastjórans í
Reykjavík gert könnun á svokölluð-
um „svartblettum" umferðarinnar,
þ.e. þeim stöðum þar sem gera
þarf tafarlausar úrbætur til varnar
umferðarslysum. Núverandi meiri-
hluti borgarstjórnar sá ekki ástæðu
til þess að veija nema 4-5 milljónum
til þessa verkefnis á sama tíma og
sýnt var að til þess að útrýma þess-
um hættulegu stöðum þyrfti um 30
milljónir. Þessar 4-5 mQljónir duga
ekki nema rétt til þess að sýnast
og á meðan ijölgar fórnarlömbum
umferðarslysanna jafnt og þétt.
Þetta er ótrúleg skammsýni og jafn-
framt virðingarleysi fyrir lífi og lim-
um Reykvíkinga. Þó aldrei sé hægt
að meta líf og limi einstaklings til
fjár má geta þess að heilbrigðisyfir-
völd hafa metið eitt alvarlegt slys
sem hefur í för með sér varanleg
örkuml á 45 milljónir króna. Hér
er að sjálfsögðu átt við samfélags-
legan kostnað við slíkt slys. Það
er því augljóst að með því að út-
rýma svokölluðum „svartblettum"
umferðarinnar sparast árlega um-
talsverðar upphæðir svo ekki sé
talað um þá mannlegu harmleiki
sem fylgja umferðarslysum.
Þann 26. maí nk. gefst Reyk-
víkingum kostur á að hafa áhrif á
þessi mál með því að veita því fólki
brautargengi sem vilþ EKKI við-
halda þessu ástandi. í stefnuskrá
Nýs vettvangs er m.a. lögð áhersla
á samfelldan skóladag fyrir öll
grunnskólabörn og að nægilegt
dagvistarrými sé fyrir öll börn en
ekki eingöngu forgangshópa. Við
leggjum líka áherslu á aukið um-
ferðaröryggi og að fjármunum
borgarinnar verði varið til þess að
straumsfjöruborð. í vetur hófust
framkvæmdir við safnlögin með-
fram Ægisíðu. Þessar framkvæmd-
ir eru liður í uppbyggingu nýs frá-
veitukerfis, þar sem allt skólp
Reykjavíkur verður leitt í þrjár
hreinsistöðvar, og því síðan dælt
2—3,5 kílómetra útí hafið. Ráðgert
er að dæla skólpinu út frá Eiðis-
granda, úr Laugarnesi og frá norð-
anverðu Geldinganesi. Heildar-
kostnaður framkvæmda við Eiðis-
granda og Ægisíðu er áætlaður
1.220 milljónir og gert er ráð fyrir
að framkvæmdum þar verði lokið
1998. Jafnhliða er unnið að upp-
byggingu Sætúnsræsis, Elliðavogs-
ræsis og Grafarvogsræsis. í dag
fer allt skólp frá Grafarvogshverfi
útí Grafarvoginn á móts við Hest-
hamra. Við Kvennalistakonur vilj-
um hraða framkvæmdum við
hreinsun strandlengju Reykjavíkur.
Við viljum gera fjörur Reykjavíkur
að útivistarsvæði. Við viljum sjá
börn að leik í fjörunni.
Endurvinnsla og umhverfisvernd
eru málefni sem við Kvennalista-
konur höfum sett í öndvegi. Við
viljum endurnota hluti eins oft og
mögulegt er. Við viljum fullnýta
allt hráefni ásamt úrgangi og við
viljum endurvinnslu, ekki bara í
orði, heldur á borði, með þinni
hjálp. Vinsamlegast hugsaðu til
framtíðarinnar, þannig að þér megi
veitast sú gæfa að skila landinu til
afkomenda þinna í betra ásigkomu-
lagi en þú tókst við því.
Höfundur erjarðeðlisfræðingur
og kvennalistakona.
Ragnheiður Davíðsdóttir
„Við leg-gjum líka
áherslu á aukið um-
ferðaröryggi og að fjár-
munum borgarinnar
verði varið til þess að
útrýma „svartblettun-
um“ í umferðinni.“
útrýma „svartblettunum" í umferð-
inni. Nýr vettvangur hefur einnig
sérstaklega á stefnuskrá sinni að
auka öryggi barna, fatlaðra og
eldra fólks jafnframt því sem for-
varnarstarf verði stórlega aukið frá
því sem nú er. Og síðast en ekki
síst; við viljum virkja hinn almenna
borgara þegar teknar eru ákvarðan-
ir sem varða velferð hans.
Við skulum vera minnug þess að
umferðarmál snerta okkur öll —
hvar sem við stöndum.í þjóðfélags-
stiganum. Þið, sem enn eruð ekki
orðnir foreldrar, hafið líka hags-
muna að gæta því innan tíðar þurf-
ið þið sjálf á félagslegri þjónustu
að halda til verndar börnum ykkar
— því hver vill upplifa þá skelfilegu
lífsreynslu að lenda í eða verða
þátttakandi í hörmungum umferð-
arslysanna? Svarið er einfalt; það
vill enginn. Þess vegna skulum við
sameinast um að breyta Reykjavík
í örugga og manneskjulega borg —
okkar allra vegna.
Höfundur er formaður Nýs
vettvangs.
Treystum þeim ekki
eftir Sigurð Þ.
Snorrason
í sjónvarpsþætti á Stöð 2,
fimmtudaginn 26. apríl, þar sem
fram komu oddvitar þeirra lista sem
bjóða fram í væntanlegum borgar-
stjórnarkosningum, lét efsti maður
Nýs vettvangs, Ólína Þorvarðar-
dóttir, þau orð falla að Græningjum
hefði verið boðin þátttaka í Nýjum
vettvangi. Þykir okkur miður að
Ólína skuli þannig hefja stjórnmála-
feril sinn með ósannindum, því að
okkur barst ekkert formlegt boð
um slíkt. Að því að okkur er best
kunnugt var, auk Alþýðuflokksins,
aðeins Kvennalista, Framsóknar-
flokki, Alþýðubandalagi og Borg-
araflokki formlega boðin þátttaka.
Viljum við ennfremur að það
komi skýrt fram að slíkt hefði ekki
komið til greina. Að framboði Nýs
vettvangs standa flokkar sem við
treystum síst betur en Sjálfstæðis-
flokknum, m.a. að miklum hluta
flokkar og einstaklingar sem til-
heyra ríkisstjórnarflokkunum. Við
treystum þeim ekki af því að þeir
segjast allir vera umhverfisverndar-
sinnar og umhverfisverndarflokkar
en reynslan hefur kennt okkur að
þeir eru það aðeins þegar það kost-
ar ekki neitt, rekst ekki á við hags-
muni þeirra og eftir að þeir hafa
sinnt gæluverkefnum þeim er þeir
setja í forgang.
Höfundur er umboðsmaður Græns
framboðs.
Svartblettir í um-
ferðaröryggismálum