Morgunblaðið - 10.05.1990, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 1990
Sovétríkin minnast sigursins á Þjóðveijum:
Mestu hersýn-
ingarí fimmár
Moskvu. dpa.
MIKLAR hersýningar voru haldnar í gær í Moskvu og víðar í Sovétríkj-
unum til að minnast sigursins yfír Þjóðverjum fyrir 45 árum. Ekki
hefur verið haldið upp á 9. maí með þessum hætti í Sovétríkjunum í
fimm ár. Dmitrí Jazov varnarmálaráðherra Sovétríkjanna flutti hátíðar-
ræðu á Rauða torginu í gær. Hann gagnrýndi þjóðernissinna í Eystra-
saltslöndunum, sagði að miklar breytingar ættu sér nú stað í heiminum
í kjölfar perestrojku en hernaðarlega hætta vofði enn yfir Sovétríkjun-
Margir stjórnmálaskýrendur segja
að Míkhaíl Gorbatsjov Sovétleiðtogi
hafí viljað friða herinn með hinum
miklu hersýningum. Undanfarið hef-
ur orðið vart óánægju innan hersins
með hinar öru breytingar í landinu.
En Gorbatsjov hefur jafnframt notað
tækifærið til að brýna fyrir yfir-
mönnum hersins að innan hans sé
ekki síður þörf fyrir umbætur en á
öðrum sviðum þjóðlífsins. í ræðu í
fyrradag gagnrýndi Gorbatsjov einn-
ig stríðsferil Jósefs Stalíns.
Dmitri Jazov sagði í ræðu sinni
Danmörk:
10.000 króna
sektfyririlla
meðferð á fiski
Kaupmannahöfn. Frá Nils Jergen Bruun,
fréttaritara Morgunblaðsins.
LÖGREGLAN í Horsens á Jótlandi
sektaði nýlega tvo líffræðinga —
um 1000 danskar krónur hvorn
(tæpar tíu þúsund ísl. kr.) — fyrir
illa meðferð á dýrum — fiskum í
þessu tilviki. Þeir höfðu látið
nokkra físka inn í aðrennslisrás
virkjunar einnar til að kanna
hvaða áhrif vatnshverflar mundu
hafa á fisk í Guden-ánni fyrir vest-
an Horsens.
Líffræðingarnir lentú á milli
stríðandi fylkinga bæjarbúa sem
óskuðu eftir að áin yrði virkjuð til
mengunarlausrar rafmagnsfram-
leiðslu og stangveiðimanna og ann-
arra sem vildu að fiskurinn fengi
að fara frjáls ferða sinna í ánni.
Vísindamennirnir helltu um 200 kíló-
um af fiski inn í aðrennslisrásina
og saxaðist hann í smátt í hverflun-
um.
Lögreglan segir að þetta sé brot
á lögunum um meðferð á tilrauna-
dýrum. Líffræðingarnir höfðu ekki
aflað sér heimilda til tilraunarinnar
hjá réttum aðilum, en lög sem eiga
að tryggja að tilraunadýr þjáist ekki
að nauðsynjalausu eða verði fyrir
varanlegu tjóni ná einnig til físks.
Annar líffræðinganna segir að
áðumefndur dauðdagi sé mildilegur
miðað við hægan dauða í fisktrolli
eða á öngli stangveiðímanns.
að breytingarnar sem orðið hefðu
undanfarin ár í Sovétríkjunum væru
ekki óafturkræfar. Hann tók undir
þau orð Gorbatsjovs að umbóta væri
þörf innan hersins. Við hlið Jazovs
og Gorbatsjovs á þaki grafhýsis
Leníns stóð Nikolaj Rhyszkov for-
sætisráðherra.
Á hersýningunni á Rauða torginu
sem stöð í hálfa aðra klukkustund
var m.a. sýnd ný gerð af skriðdrek-
um, T-80 og ný eldflaug, Sa-10.
Samkvæmt upplýsingaskrifstofu
Æðsta ráðsins í Litháen fékk al-
menningur ekki að virða fyrir sér
hersýningu sem haldin var í Vilnius.
Til ryskinga kom þegar ungmenni
gerðu aðsúg að hermönnum í borg-
inni en þær höfðu engin eftirköst.
Æðsta ráð Litháens samþykkti yfir-
lýsingu í gær þar sem sagði að sigur-
inn á fasismanum fyrir 45 árum
hefði ekki fært Litháum frelsi. Her-
sýningarnar í Lettlandi og Eistlandi
fóru friðsamlega fram eftir því sem
næst verður komist þrátt fyrir að
borgaryfirvöld í Riga og Tallinn
hefðu mótmælt þeim.
Reuter
Kontra-liðar leggja niður vopn
Um 600 kontra-skæruliðar í Nicaragua aflientu hermönnum Samein-
uðu þjóðanna riffla sína við hátíðlega athöfn skammt frá höfuðborg
landsins, Managua, í gær. Þetta var fyrsti áfanginn í afvopnun skæru-
liðanna, sem börðust gegn fyrrum valdhöfum landsins, stjórn sandin-
ista, í átta ár. Talið er að stríðið hafi kostað um 30.000 manns lífið.
Grænland:
Flugvallargerð
samkvæmt ís-
lenskri áætlun
Kaupmannahöfn. Frá Nils Jorgen Bruun,
fréttaritara Morgunblaðsins.
GRÆNLEN SKA landsþingið
stefhir að því að næsti flugvöllur
Grænlendinga verði Iagður sam-
kvæmt áætlun sem íslensk flug-
málayfírvöld hafa unnið. Gert er
ráð fyrir því að hann verði
skammt frá Sismiut (Holsteins-
borg), næst stærsta bæ Græn-
lands, og kosti 75 milljónir dkr.
(712 milljónir ísl.).
Landsþingið samþykkti á þriðju-
dag að auk flugvallarins í Sisimiut
yrðu lagðar flugbrautir í Upernavik,
Paamiut og Maniitsoq. Samgöngu-
nefnd þingsins er einhuga um að
Grænlendingar geti ekki lengur
treyst á stuttar flugbrautir, eins og
í Ilulissat og Nuuk. Brautirnar þurfi
að minnsta kosti að vera 1.200
metra langar til að venjulegar flug-
vélar geti lent á þeim.
Jonathan Motzfeldt; formaður
grænlensku landstjórnarinnar, segir
að það muni verða fjárhagslegt áfall
fyrir landsmenn að Bandaríkjamenn
hætti að reka flugvöllinn í Syðri-
Straumfirði. Jafnframt segir hann
það gamlan, góðan sið í landinu að
taka til eftir sig og hann vænti þess
að Bandaríkjamenn skilji ekkert eft-
ir af búnaði sínum á víðavangi.
Kostnaðurinn við rekstur vallarins,
sem notaður er af bandaríska flug-
hernum og grænlenskum farþega-
flugvélum, hefur verið um 200 millj-
ónir danskra króna á ári (um tveir
milljarðar ísl.kr.) og greiddur af
Bandaríkjunum.
Kjarnorkuvarnir Atlantshafsbandalagsins í Vestur-Evrópu:
Kennmgin um sveigjanleg
viðbrögð enn í fullu gildi
- segir Cheney, varnarmálaráðherra Bandaríkjanna
Kananskis í Kanada. Reuter.
DICK Cheney, varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, sagði á þriðju-
dag að þrátt fyrir hrun kommúnismans í Austur-EvrópH bæri aðild-
arríkjum Atlantshafsbandalagsins (NATO) að hvika hvergi frá
grundvelli varnarstefhu sinnar, kenningunni um sveigjanleg við-
brögð á átakatímum. Cheney lét þessi orð falla er hann ræddi við
blaðamenn á leið sinni til Kananaskis í Kanada er þar hófst í gær
tveggja daga fundur varnarmálaráðherra NATO-ríkjanna í kjarn-
orkuáætlananefhd bandalagsins.
Cheney kvaðst ekki sjá neina
ástæðu til að horfið yrði frá varnar-
stefnu bandalagsins þar með talið
þeirri yfirlýsingu aðildarríkjanna
að kjarnorkuvopnum verði beitt af
fyrra bragði reynist það nauðsyn-
legt á átakatímum í Evrópu. Hátt-
settir embættismenn í fylgdarliði
ráherrans sögðu að við blasti að
ólíklegt mætti teljast að nokkru
sinni myndi reyna á þennan lið
fælingarstefnunnar þar sem Var-
sjárbandalagið væri að liðast í
sundur og Sovétríkin ógnuðu ekki
öryggishagsmunum lýðræðisríkj-
anna í Vestur-Evrópu líkt og áður.
Kenningin um sveigjanleg viðbrögð
á átakatímum var mótuð í ljósi
þeirra yfirburða sem Sovétmenn
njóta á sviði hins hefðbundna her-
afla í álfunni. Verulega mun hins
vegar draga úr þeim yfirburðum
fari svo að gerður verði sáttmáli
um niðurskurð á sviði hins hefð-
bundna herafla allt frá Atlantshafi
til Úralfjalla. Öll 23 ríki NATO og
Varsjárbandalagsins taka þátt í
þeim viðræðum og er stefnt að því
að þeim ljúki á þessu ári.
Cheney sagði að af hálfu Banda-
Spilling í valdatíð kommúnista í A-Evrópu:
Bræður Ceausescus seldu CIA
upplýsingar um sovésk vopn
Fleiri kommúnistaleiðtogar voru á mála hjá leyniþjónustunni
BRÆÐUR rúmenska einræðisherrans, Nicolae Ceausescus, voru
á mála hjá bandarísku leyniþjónustunni CIA og þáðu um 40 millj-
ónir Bandaríkjadala (rúmlega 2,4 milljarða króna) fyrir upplýsing-
ar um hergagnaframleiðslu Sovétmanna. Bandaríska dagblaðið
Washington Post greindi frá þessu um síðustu helgi.
Að sögn blaðsins voru Rúmenar
ekki einir um að selja Bandaríkja-
mönnum upplýsingar um nýjasta
vopnabúnað Sovétmanna heldur
tóku fleiri kommúnistaleiðtogar í
Austur-Evrópu þátt í svikunum
við Rauða herinn. Bræður Ceau-
sescus gengu hins vegar lengst
allra og voru á mála hjá CIA í tíu
ár. j^Þeir voru öldungis gjörspillt-
ir,“ sagði einn heimildarmaður
blaðsins.
Ónefndur milliliður sá um að
koma upplýsingunum í hendur
Bandaríkjamanna og um fimmt-
ungur þeirra 40 milljóna dala sem
fyrir þær voru greiddar höfnuðu
á svissneskum bankareikningum
í eigu Ceausescu-fjölskyldunnar.
Alls munu um 200 milljónir dala
hafa hafnað í vösum austur-evr-
ópskra leiðtoga og milliða sem
greiðsla fyrir upplýsingar um her-
gagnaframleiðslu Sovétmanna.
„Þetta kom sér ákaflega vel
fyrir okkur,“ sagði ónefndur
CIA-maður í viðtali við blaðið og
bætti við að telja mætti þetta til
merkustu afreka sem unnin hefðu
verið á sviði njósna í mannkyns-
sögunni. Bandaríkjamenn hefðu
með þessu móti ávallt verið skrefí
á undan Sovétmönnum og unnt
hefði verið að taka mið af nýjustu
drápstólunum í vopnabúrum
Rauða hersins við mótun varnará-
ætlana. Þar með hefðu gríðarleg-
ar fjárupphæðir sparast sem ann-
ars hefðu runnið til smíði ófuli-
nægjandi vopna. Nefndi. sami
heimildarmaður að torséðar her-
þotur Bandaríkjamanna, sem á
ensku nefnast „Stealth“ og koma
ekki fram á ratsjám, hefðu verið
smíðaðar með hliðsjón af upplýs-
ingum um ratsjárbúnað Rauða
hersins. Að auki hefðu leiðtogarn-
ir gjörspilltu selt sovéskar eld-
flaugar, tölvustýrðar fallbyssur,
efnavopn, ratsjárbúnað, bryn-
dreka og þotuhreyfla til Banda-
ríkjanna og hefði búnaður þessi
verið fluttur með leynd frá
Austur-Evrópu.
ríkjamanna væri nú lögð höfuðá-
hersla á að hafin yrði þróun nýs
kjarnorkuflugskeytis sem koma
myndi í stað landeldflauga í Evr-
ópu. Gert væri ráð fyrir því að flug-
vélar bæru eldflaugina nýju og að
smíði hennar væri lokið um miðjan
næsta áratug. Ekki er vitað hver
drægni nýju eldflaugarinnar verður
en því hefur verið haldið fram að
með henni verði unnt að granda
skotmörkum í rúmlega 400 kíló-
metra fjarlægð.
George Bush kunngerði í síðustu
viku að hann hefði afráðið að hætta
við áætlun um endurnýjun skamm-
drægra kjarnorkueldflauga í Evr-
ópu en ráðgert hafði verið ab koma
þar upp nýjum gereyðingarvopnum
í stað bandarískra landeldflauga
af gerðinni „Lance“ sem þar eru
fyrir en teljast nú úreltar. Cheney
sagði að ákvörðun þessi tæki ekki
til eldflauga um borð í flugvélum
og ítrekaði fyrri yfirlýsingar sínar
þess efnis að hann væri mótfallinn
algjörri upprætingu kjarnorku-
vopna í Evrópu. Manfred Wörner,
framkvæmdastjóri NATO, lét sömu
skoðun í ljós í Brussel á mánudag
og sagði að áfram yrði gert ráð
fyrir kjarnorkuvörnum í lofti í áætl-
unum bandalagsins um varnir
Vestur-Evrópu.
í gær hófst í Alberta-ríki í
Kanada fundur kjarnorkuáætlana-
nefndar NATO með þátttöku varn-
armálaráðherra aðildarríkjanna.
Fundur þessi markar upphaf þeirr-
ar endurskoðunar a varnarstefri-
unni sem boðuð hefur verið í Ijósi
breytinganna í Austur-Evrópu.
Sögðu ónefndir embættismenn að
líklegt mætti telja að fundarmenn
tækju undir þau orð bandaríska
varnarmálaráðherrans að kjarn-
orkuvopn yrðu áfram höfð til taks
í Vestur-Evrópu þótt gereyðingar-
vopnum á landi yrði fækkað.