Morgunblaðið - 10.05.1990, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MAI 1990
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 1990
29

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Hálf öld
frá hernámsdegi
Oldinni sem við nú lifum hef-
ur hingað til verið skipt í
þrjú meginskeið: tímann fyrir
fyrri heimsstyrjöldina 1914-18,
tímann milli stríða 1918-39 og
árin eftir síðari hejmsstyrjöldina,
það er frá 1945. Áður en öldinni
lýkur kann fjórða skeiðið að hefj-
ast, það er tímabilið eftir að
kommúnismi/sósíalismi leið und-
ir lok og stjórnkerfið og ríkja-
heildirnar sem kenndar eru við
hann. Of snemmt er að lýsa þeim
endalokum núna, hins vegar
bendir margt til þess að áhrif
síðari heimsstyijaldarinnar á
pólitíska skiptingu þjóða og ríkja
í Evrópu séu að hverfa. Best
sést þetta á því hve hratt er
unnið að því að sameina Þýska-
land í eitt ríki.
Á sunnudag, sama daginn og
Morgunblaðið minntist þess með
sérstöku blaði að nú í dag, hinn
10. maí, eru 50 ár liðin frá því
að Bretar hernámu ísland, hitt-
ust utanríkisráðherrar fjórveld-
anna sem hernámu Þyskaland í
lok stríðsins 8. maí 1945 ásamt
starfsbræðrum sínum frá Aust-
ur- og Vestur-Þýskalandi til að
ræða framtíðarstöðu sameinaðs
Þýskalands. Þrátt fyrir hörm-
ungar styijaldarinnar og niður-
lægingu Þyskalands eftir fall
nasismans er þetta ríki nú að
verða fjölmennasta og öflugasta
ríki Evrópu fyrir utan Sovétríkin
— um leið og Þyskaland samein-
ast eru Sovétríkin að gliðna í
sundur.
Hin ítarlega úttekt hér í blað-
inu síðastliðinn sunnudag í til-
efni af að 50 ár eru liðin frá því
að breska hemámsliðið gekk hér
á land varpar góðu ljósi á hin
margþættu áhrif sem stríðið
hafði á íslenskt þjóðlíf. Myndin
af hermanninum og peysufata-
konunum tveimur segir raunar
allt sem segja þarf um þá tíma,
sem þarna hittust. Kortið sem
sýnir hvar íslensku skipin urðu
fyrir árásum og sú staðreynd að
214 íslenskir sjómenn sneru ekki
aftur heim á stríðsárunum
minnir á hve margir fræknir Is-
lendingar féllu vegna styijaldar-
innar, þótt við værum ekki ann-
að en friðsamir áhorfendur og
landið sjálft yrði ekki fyrir árás.
í blaðinu er því einnig lýst,
hvernig stríðið réð úrslitum um
örlög margra einstaklinga og
fjölskyldna. Óttinn við laumuspil
násista og harður andróður gegn
þeim ekki síst frá kommúnistum
varð til dæmis til þess að það
var ekki fyrr en 1947 sem
brottnumdir Þjóðveijar fengu að
snúa aftur til fjölskyldna sinna
hér með sérstöku leyfi Bjarna
Benediktssonar, þáverandi
dómsmálaráðherra. Síðast en
ekki síst er ljóst, að framvinda
styijaldarinnar og þróun her-
fræðilegra og pólitískra þátta
vegna hennar gjörbreytti lífi
íslensku þjóðarinnar. í hendingu
var henni kastað inn í nýjan tíma
og hún hefur kannski ekki náð
sér enn af þeim skjótu umskipt-
um.
Bretar tóku í skyndingu
ákvörðunina um að hernema Is-
land. Þeir óttuðust að Þjóðvéijar
ætluðu að leggja landið undir sig
eftir innrásina í Danmörku og
Noreg og ná þannig tangarhaldi
á siglingaleiðunum yfir Atlants-
haf. „Það vorum við en ekki
Bretar sem áttum að ná Is-
landi,“ sagði Adolf Hitler æva-
reiður, þegar honum bárust
tíðindin um að_ Bretar hefðu
gengið á land á íslandi. Á síðari
tímum hefur verið bent á, eink-
um með rannsóknum dr. Þórs
Whiteheads sagnfræðings, að
Þjóðveijar hefðu varla getað
haldið landinu, þótt þeim hefði
tekist að ná haldi á því. Á þess-
um árum höfðu þeir ekki nægi-
legt hernaðarafl til þess. Eftir
komu Breta lögðu Þjóðveijar
aldrei til atlögu við landið og
ekki leið nema rúmt ár þar til
vamirnar hér voru styrktar með
herverndarsamningi okkar,
Breta og Bandaríkjamanna um
að bandarískar hersveitir kæmu
hingað. Þjóðinni var þannig forð-
að frá því að tekist yrði á um
landið í beinni orrustu í því
sjálfu.
Á stríðsárunum þróaðist her-
tækni með þeim hætti, að fjar-
lægðin, hin gamla vernd okkar,
hvarf vegna nýrra flugvéla og
skipa. Þessi þróun hefur ekki
stöðvast síðan og nú á tímum
er ísland í þjóðbraut, þegar litið
er á hugsanleg spennu- og
átakasvæði milli öflugustu her-
velda heims. Með aðild að Atl-
antshafsbandalaginu 1949 sögð-
um við endanlega skilið við hlut-
leysisstefnuna sem mótuð var
með sambandslögunum 1918 og
undanfarin 41 ár höfum við ver-
ið þátttakendur í að tryggja frið
með sameiginlegu varnarátaki
vestrænna þjóða. Hver áhrif
hinna miklu breytinga í austri
verða á varnarsamstarfið eiga
eftir að koma í ljós. Afleiðing
andavaraleysisins milli stríðanna
ætti að kenna okkur, að viðbún-
aður á friðartímum er besta ráð-
ið til að halda ófriðarseggjum í
skefjum.
Sjálfstæðisfélögin í Breiðholti:
Líflegar umræður
á fundi í Gerðubergi
LÍFLEGAR umræður urðu um málefni Breiðholts á fiindi, sem sjálfstæð-
isfélögin þar efndu til í Gerðubergi á þriðjudaginn. Framsögumenn
voru Davíð Oddsson, borgarstjóri og Anna K. Jónsdóttir, formaður
stjórnar Dagvista barna. Einnig sátu borgarfulltrúarnir Magnús L.
Sveinsson og Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson fyrir svörum á fundinum.
í upphafi fundarirls fjallaði Davíð
Oddsson, borgarstjóri, um borgar-
málin almennt og sagði það vera
megineinkenni Reykjavíkur, að hún
væri ekki stöðnuð, heldur ætti kröft-
ug uppbygging þar sér stað. Nefndi
hann sem dæmi, að á undanförnum
átta árum hefði borgarbúum fjölgað
um 14 þúsund, en árin þar á undan
hefði fjölgunin verið óveruleg.
Borgarstjóri vék að Breiðholts-
hverfunum sérstaklega og nefndi,
að á kjörtímabilinu sem nú er að
ljúka hefði verið byggt íþróttahús
fyrir Fjölbrautaskólann, sem yrði
opnað í haust, lokið hefði verið við
sundlaug Ölduselsskóla og fram-
kvæmdum við Seljaskóla væri nú
loksins að ljúka. Þessu til viðbótar
hefði verið unnið við lóðir skólanna,
ný heilsugæslustöð hefði verið opnuð
við Hraunberg, skiptistöð fyrir
Strætisvagna Reykjavíkur verið reist
í Mjódd og mikið unnið að gerð
gangstíga og gangstétta og fleiri
verkefnum.
í lok ræðu sinnar íjallaði borgar-
stjóri um góða útkomu Sjálfstæðis-
flokksins í skoðanakönnunum. Kvað
slíkar kannanir vera ágætar, en þær
veittu hins vegar ekkert raunveru-
legt umboð. Það sem máli skipti
væri útkoman í kosningunum sjálf-
um. Minnti hann á, að fyrir kosning-
arnar 1978 hefði flokknum verið
spáð stórsigri í skoðanaskönnunum
rétt fyrir kjördag, en niðurstaðan
hefði orðið sú, að flokkurinn tapaði
meirihluta sínum með örfárra at-
kvæða mun.
Að lokinni ræðu borgarstjóra tók
til máls Anna K. Jónsdóttir, formað-
ur stjórnar Dagvista barna í
Reykjavík. í máli hennar kom fram,
að dagvistarrýmum hefði íjölgað
meira á þessu kjörtímabili, en nokk-
urn tíman áður og í haust gæti borg-
in nokkurn veginn annað eftirspurn
eftir þeirri þjónustu, sem í boði væri.
Það gæfí þá svigrúm til að auka
þjónustuna á ýmsum sviðum. Það
væri ekki nóg að byggja dagvistar-
heimili, einnig þyrfti að þróa innri
starfsemi þeirra og að því hefði ver-
ið unnið á kjörtímabilinu.
Þegar Anna hafði lokið máli sínu
var fundarmönnum gefinn kostur á
að bera fram fyrirspurnir. Sátu borg-
arfulltrúarnir Magnús L. Sveinsson
og Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson fyrir
svörum, auk borgarstjóra. Urðu þá
líflegar umræður, einkum um mál-
efni Breiðholtshverfanna. Lýstu
nokkrir fundarmenn óánægju sinni
með umferðarþunga á Vesturbergi
og jafnframt komu fram skiptar
skoðanir um ágæti hraðahindrana.
Morgunblaoið/Þorkell
Fjölmargir sátu fund um borgarmál, sem sjálfstæðisfélögin í Breiðholti héldu í Gerðubergi á þriðjudaginn.
Morgunblaðið/Sverrir
Frá fúndi Verkfræðingafélags
íslands þar sem fjallað var um
hættumat, náttúrhamfarir og
hættur af mannavöldum, en að
mati stjórnar félagsins einkenn-
ir tilfinningahiti oft almennar
umræður í þjóðfélaginu þegar
hættuástand myndast.
Verkfræðingafélag Islands:
Tilfinningahiti einkennir
umræður um hættuástand
HÆTTUMAT, náttúruhamfarir af mannavöldum var yfirski'ift
félagsfundar Verkíræðingafélags íslands sem haldinn var ný-
lega. Tildrög þess að fundurinn var haldinn var sá tilfinninga-
hiti sem að mati stjórnar félagsins einkennir almennar umræður
í þjóðfélaginu þegar hættuástand skapast og í tilkynningu frá
félaginu er bi'uninn í Áburðarverksmiðjunni tekinn sem dæmi.
í ályktun sem samþykkt var á
fundinum segir að í umræðum
um hættur af völdum ýmiskonar
starfsemi og náttúruhamfara,
m.a. hættur sem stafa af gas-
geymslum, olíubirgðarstöðum,
áburðarframleiðslu og jarð-
skjálftum. „Umræðan hefur að
nokkru borið keim af vanþekk-
ingu og tilfinningaróti þeirra sem
um hafa fjallað," segir í ályk-
tunni og að hlutlaust mat sér-
fróðra manna hafi ekki nema að
litlu leyti komið fram. Fundurinn
beinir því til stjórnmálamanna
og ráðamanna að láta þekkingu
og staðreyndir sitja í fyrirrúmi
þegar ákvarðanir eru teknar um
mannvirki og starfsemi sem get-
ur liaft í för með sér hættur fyr-
ir almenning og umhverfið. Þá
er því einnig beint til ráðamanna
að eftirliti með reglum varðandi
uppbyggingu og starfsemi, þar
sem hættur eru fyrir hendi verði
framfylgt í hvívetna.
Gestir fundarins voru Guðjón
Pedersen, forstjóri Almanna-
varna ríkisins, Margrét Ólafs-
dóttir sálfræðingur og Ómar
Ragnarsson fréttamaður, sem
fluttu erindi um sitt sérsvið, en
auk gestanna fluttu nokkrir verk-
fræðingar erindi.
Atvinnuhorfur
slæmaríVík
Vík.
MÝRDALURINN og Vík hafa ekki farið varhluta af þeirri efnahags-
og atvinnukreppu sem verið hefur undanfarin ár. Bænduni hefur
fækkað og mun sennilega fækka enn frekar þar sem sums staðar býr
gamalt fólk þar sem ekki er yngra fólk til staðar til þess að taka við
búi. Þjónusta við bændur hefiir' dregist stórlega saman.
' Þorp eins og Vík sem áður
byggðist nær eingöngu á þjónustu
og verslun við bændur hefur ált í
vök að veijast í atvinnulegu tilliti.
Víkurbúar hafa reynt fyrir sér með
ýmiss konar atvinnurekstur en
gengið misjafnlega og mörg þessi
fyrirtæki hafa hætt rekstri, orðið
gjaldþrota eða beijast í bökkum við
óheyrilegt fjármagnsokur, sem
tröllriðið hefur öllum atvinnuvegi
undanfarin ár, eins og dæmin sanna
um allt land.
Gamalgróin fyrirtæki eins og
Kaupfélag Skaftfellinga sem var
stærsti atvinnuveitandi í sýslunni
hefur verið lagt niður og öll starf-
semi þar hætt en Kaupfélag Árnes-
inga rekur fíér verslunina með úti-
búsformi.
Það lætur nærri að áttundi hver
fjölskyldufaðir eða -móðir í Vík
hafi misst vinnuna við þessar breyt-
ingar. Fyrir utan öll önnur fyrir-
tæki sem hafa hætt rekstri hér.
Þá voru hér tvö slátur- og frysti-
hús og var annað þeirra lagt niður
með veldboði fyrir fáum árum og
hefði mátt ætla að Iífvænlegra hefði
verið fyrir hitt á eftir en núna eru
uppi hugmyndir hjá því fyrirtæki
að leggja niður frystihúsið og jafn-
vel sláturhúsið líka og yrði þá svo
komið að Víkurbúa og reyndar allir
Mýrdælingar þyrftu að aka um 109
km leið til austurs eða vesturs til
þess að fá keyptan kjötskrokk í
heildsölu eða til þess að fá sagaðan
lambsskrokk. Það er annað en gam-
an að þurfa að rekja svona raunatöl-
ur en staðreyndir evu það eigi að
síður.
Það má segja að helstu vonir
dreifbýlisfólks til atvinnuaukningar
séu bundnar við ferðamannaþjón-
ustuna og vonandi verður það ekki
annað loðdýraævintýri, því að við
megum ekki horfa framhjá þeirri
staðreynd að við búum norður und-
ir heimskautsbaug og veðráttan
setur okkur viss takmörk þannig
að vinna við ferðaþjónustu verður
varla nema sumarvinna og þar að
auki háð duttlungum veðurfarsins.
- Reynir
Þrotabú Kaupfélags Önfírðinga:
• •
Onundur bauð 3,2
millj. í frystihúsið
ONFIRÐINGUR lif. á Flateyri
bauð 3,2 milljónir króna í frysti-
hús í eigu þrotabús Kaupfélags
Onfirðinga á uppboði sem haldið
var á hluta af eigum búsins í gær.
Á uppboðinu í gær var auk frysti-
hússins boðið upp íbúðarhús og
lausamunir. Önfirðingur hf. er ný-
stofnað fyrirtækið á Flateyri og
bauð það 3,2 milljónir króna í frysti-
húsið, en brunabótamat þess er 56
millinnir króna. Slát.urfélarið Barð-
inn á Þingeyri bauð 400 þúsund
krónur í íbúðarhús þrotabúsins við
Hrannargötu. Þá voru einnig boðn-
ir upp ýmsir lausamunir á uppboð-
inu.
Kaupfélag Önfirðinga á Flateyri
var lýst gjaldþrota í fyrrasumar,
en á þeim tíma rak félagið einung-
is fiskverkun sem um tólf manns
störfuðu við. Verslunarrekstur fyr-
irtækisins hafði verið leigður öðrum
aðilum áður en til gjaldþrotsins
kom.
Hafskipsmál: ^
Frumkvæði Utvegsbanka að skuld-
breytingu til að minnka gengisáhættu
- segir Jón Magnússon hrl, veijandi Ragnars Kjartanssonar
JÓN Magnússon hrl, verjandi Ragnars Kjartanssonar hélt í gær áfram
varnarræðu sinni. Hann lýkur Iíklega máli sínu í dag og þá tekur við
Jón Steinar Gunnlaugsson hrl, verjandi Helga Magnússonar löggilts
endurskoðanda Hafskips. Jón Magnússon mótmælir öllum ákærum á
hendur umbjóðanda sínum og málflutningur hans í gær snerist um
mótmæli við viðamestu köflum ákærunnar, þeim sem fjalla um meint
brot forsvarsmanna Hafskips í tengslum við gerð reikningsskila félags-
ins en þeim er gefið að sök að hafa beitt stjórn félagsins og stjórnend-
ur Útvegsbanka blekkingum með rangfærðum reikningsskilum.
Jón Magnússon vitnaði til fram
burðar bankastjóra Útvegsbankans
því til stuðnings að það hefði verið
ófullnægjandi tryggingastaða Haf-
skips og skortur á nýjum tryggingum
hjá Útvegsbankanum sem olli því að
nýjar lánveitingar til Hafskips hefðu
verið stöðvaðar 11. október 1984,
jafnframt því sem tekin hefði verið
ákvörðun innan bankans um að halda
félaginu gangandi með hagsmuni
bankans í huga. Þetta eitt hafi ráðið
því að ekki hafi verið brugðið fæti
fyrir Atlantshafssiglingamar sem þá
voru að hefjast. Milliuppgjör fyrstu
8 mánaða ársins 1984 hafi engu
breytt. Ef eitthvað er hafi það gert
bankastjórninni enn betri grein fyrir
því en áður að við mjög alvarlegan
vanda var við að etja hjá Hafskip,
eins og sjáist af framburði bankastjó-
ranna. Lögmaðurinn sagði ljóst að
frá uppgjörsdegi þar til bankinn fékk
milliuppgjörið í hendur hafi staða
fyrirtækisins ekki orðið betri. Verk-
fall BSRB hafi staðið yfir og í gögn-
um félagsins sé ítrekað lýst yfir að
það muni valda miklu tapi. Þá hafi
gengisfelling verið yfirvofandi og
gengið fellt um 12% skömmu eftir
að uppgjörið barst. Það hafi verið
stærsta stökkið í 26% hnignun krón-
unnar síðustu 4 mánuði ársins. Eng-
inn hafi gengið þess dulinn að staðan
hafði versnað frá uppgjörsdegi, ekki
síst ef litið sé til ítrekaðra yfirlýsinga
Ragnars Kjartanssonar á þessum
tíma í samtölum við bankamenn og
fjölmiðla um lífróður félagsins. Hann
vitnaði til framburða tveggja hinna
ákærðu forsvarsmanna bankans,
sem sögðust alls ekki telja að þeir
hefðu verið blekktir í skiptum við
Hafskip og sagði að þetta segðu
þeir jafnvel þótt þeir væru ákærðir
menn og hefðu varla hug á að halda
hlífðarskildi yfir Hafskipsmönnum
og að þessi framburður gæti skaðað
þá sjálfa.
Lögmaðurinn. sagði að strax í
október 1984 hefði félagið verið kom-
ið í gjörgæslu hjá Útvegsbankanum
og slíkt eigi sér ekki stað nema ljóst
þyki að hætt sé við að rekstrarstöðv-
un félagsins geti haft veruleg áhrif
á stöðu bankans. Það liggi alveg ljóst
fyrir að Útvegsbankinn hafi ekki
horft á milliuppgjör eða ársreikninga
þegar hann hafi ákveðið hvort veita
skyldi Hafskip lán eða ekki, þótt þau
gögn hafi verið skoðuð og metin eins
og önnur. Forsenda þess að fyrirtæk-
inu hafi verið lánað og að lánastöðv-
un hafi verið sett á 11. október 1984
hafi verið hvernig tryggingum fé-
lagsins var háttað, það mat bankans
að lán til Hafskips væru hærri en
sem nam tryggingum og félagið gat
ekki boðið fram auknar tryggingar.
Jón Magnússon rakti hvaða lána-
fyrirgreiðslu bankinn hefði veitt Haf-
skip frá margumræddu milliuppgjöri,
sem afhent var bankanum 30. októ-
ber 1984, til gjaldþrotsins 6. desem-
ber 1985. Þar sé um að ræða eina
nýja ábyrgð gagnvart bandarískum
banka að jafnvirði 500 þúsund
bandaríkjadala. í ákæru segi að
ábyrgðin hafi verið veitt 30. október
1984 en nýleggögn frá íslandsbanka
staðfesti þá fullyrðingu Ragnars
Kjartanssonar að ábyrgðin hafí verið
veitt 12. október það ár, 18 dögum
áður en bankanum barst uppgjörið.
Fullyrðingar í ákæru um að veiting
þessarar ábyrgðar tengist blekking-
um í milliuppgjöri sé því röng,
ábyrgðin komi því ekkert við enda
geti uppgjörið ekki hafa blekkt
bankastjórana áður en þeir litu það
augum. Um aðrar nýjar fyrirgreiðsl-
ur sagði Iogmaðurinn að svo virtist
sem nýtt lán hefði verið veitt
24.12.84 að fjárhæð 500 þúsund
bandaríkjadalir. Ekkert í gögnum
málsins segi hvernig því hafi verið
ráðstafað og vera kunni að það hafi
runnið til greiðslu eldri lána að hluta
eða öllu leyti. Mögulegt sé að það
hafi verið veitt út á væntanlega
hlutafjáraukningu í febrúar 1985 en
gögn taki ekki af tvímæli um það.
Ljóst sé að staða hlaupareiknings
Ilafskips hafi ekki breyst með þessu
láni með jafnafgerandi hætti og hefði
það runnið til félagsins en ekki til
millifærslu eða skuldbreytingar, eins
og lögmaðurinn telur að miða verði
við. Sannanieg ný lán séu veitt 28.
febrúar og 12. mars 1985 í tengslum
við 80 milljón króna hlutafiáraukn-
ingu félagsins, samtals tæpar 64
milljónir og hafi 51,4 milljónir af því
runnið til félagsins. Þá sé um að
ræða 7,4 milljóna lán, sem virðist
að öllu leyti hafi verið varið til að
greiða erlent lán hjá Den Norske
Kredit Bank en þótt það hafi runnið
til félagsins sé fyrirgreiðslan í mesta
lagi 79 milljóna virði. Ekkert þessara
lána sé veitt í tengslum við milliupp-
gjörið. Fyrsta nýja fyrirgreiðsla
bankans til félagsins eftir milliupp-
gjör sé í lok febrúar 1985. Á sama
tíma hafi bankinn tekið 80 milljóna
króna viðbótartiyggingar hjá félag-
inu með hlutafjáraukningu. Milliupp-
gjörið hafi nákvæmlega engu máli
skipt í viðskiptum bankans og Haf-
skips og vísaði hann til framburðar
bankastjóranna því til stuðnings.
Lögmaðurinn sagði það vanþekk-
ingu á íslensku viðskiptalífi að halda
að forráðamenn banka- og lánastofn-
ana skoði fyrst og fremst ársreikn-
inga og milliuppgjör við mat á láns-
hæfni. Þau gögn komi til skoðunar
en fyrst og fremst skipti tryggingar
máli.
Jón Magnússon vék að þeim
ákærulið sem fjallar um blekkingar
Ragnars Kjartanssonar og fleiri Haf-
skipsmanna, sem með fölsuðu milli-
upgjöri hafí fengið bankann til að
veita sér tvö lán í nóvember 1984
að fjárhæð um 4 milljónir hollenskra
gyllina, 41 milljón króna. Þar hafi
ekki verið um að ræða nýja fyrir-
greiðslu heldur eingöngu framleng-
ingu eldri lána, að frumkvæði bank-
ans. Mestu hafi ráðið að á þessum
tíina hafi menn búist við gengisfell-
ingu. Það hafi því fyrst og fremst
verið hagsmunir Útvegsbankans að
flýta fyrir skuldbreytingu á þessum
lánum. Með því að skuldbreyta fyrir
væntanlega gengisfellingu borgi
bankinn hið erlenda lán með færri
íslenskum krónum en hann hefði
þurft eftir gengisfellingu. Enga lána-
eða fyrirgreiðslubeiðni sé að finna
frá Hafskip í skjölum málsins vegna
þessa og með tilvísun til framburða
Lárusar Jónssonar bankastjóra hélt
lögmaðurinn fram að Útvegsbankinn
hefði átt frumkvæði að þessum
skuldbreytingum til að minnka geng-
isáhættu sína, forðast gengistap.
Ákæra sé því einnig að þessu leyti
efnislega röng.
Um ákæruliði vegna einstakra
meintra rangfærðra bókhaldsgagna
og reikningsskilaaðferða í 1. kafla
ákærunnar vísaði lögmaðurinn að
mestu til væntanlegrar ræðu verj-
anda Helga Magnússonar, Jóns
Steinars Gunnlaugssonar. Hann vék
þó að þeim þætti þess kafla sem tek-
ur til ætlaðra oftalinna eigna í milli-
uppgjöri vegna séretakra reikninga
fyrirsvarsmanna félagsins að fiár-
hæð 5,6 milljónir króna og vantalinna
skulda vegna ágóðaþóknunar stjórn-
arformanns og forstjóra að fjárhæð
8,6 milljónir króna. Hann sagði að
þarna sannaðist að saksóknari gæti
ekki bæði haldið og sleppt. Þarna
miði hann við að skuldir við Ragnar
Kjartansson séu vantaldar en í öðrum
kafla ákærunnar sé Ragnar ákærður
fyrir fiárdrátt og að skulda félaginu
vegna ofnotkunar heimilda. Þessar
ákærur séu ein gleggsta sönnun þess
að ekki hafi farið fram raunveruleg
skoðun á efnahag félagsins heldur
hafi allt verið lagt út á versta veg.
Endurskoðendur séretaks saksókn-
ara hafi gert úttekt sína á skýrslu
endurskoðanda skiptaréttar en láðst
hafi að gera þeim grein fyrir að þeim
endurekoðanda hafði snúist hugur
frá upphaflegri skýrslu þannig að
hann teldi Hafskip nú eiga inni 4,56
milljónir króna í stað þess að félagið
skuldi þeim 8,63 miljónir króna.
Sinnaskipti endurskoðandans hafi
þegar hlotið staðfestingu með dómi
Hæstaréttar í einkamáli þrotabúsins
gegn Ragnari Kjartanssyni. Lögmað-
urinn sagði að ef ákæruvaldið hefði
haft einhvern áhuga á að sýna sann-
girni hefði það samræmt ákæruna
þessu á þann veg að í stað þess að
segja skuldir vantaldar væru eignir
félagsins í raun vantaldar um 4,56
milljónir króna, sem bæta eigi efna-
hag félagsins í milliuppgjörinu um
13,2 milljónir króna.
Þá gerði Jón Magnússon grein
fyrir mótrökum sínum við refsikröf-
um ákæruvaldsins. Hann mótmælir
því að Ragnar hafi geret sekur um
brot á ákvæðum hegningarlaga um
rangfærslu skjala, fiárevik og brot á
lögum um hlutafélög. Um sönnunar-
færeiu ákæruvaldsins sagði hann að
hvað varðaði Ragnar Kjartansson
hefði saksóknari vippað sér léttikjya
í gegnum sönnunarfærelu, einungis
sagt að Ragnar hefði almennt fylgst
vel með starfsemi félagsins. Vegna
stöðu sinnar hljóti honum að hafa
verið ljóst að rangfærsium hafi verið
beitt. Engar frekari líkur eða sönnur
hefðu verið færðar fyrir brotum
Ragnars. í raun væri saksóknari að
krefiast þess að hlutlæg refsiábyrgð
yrði lögð á stjórnendur hlutafélaga
séu reikningsskil þeirra rangfærð.
Slíkt gangi meðal annars gegn lögum
um löggilta endurekoðendur þar sem
komi fram að þeir séu sjálfstæðir og
óháðir og hvorki stjórnendur félags
ábyrgir fyrir mistökum endurskoð-
anda né endurskoðandi ábyrgur fyrir
mistökum stjórnenda. Þá sagði hjuin
saksóknara hafa smíðað óraunhæfa
samsæriskenningu um tilvist teggja
milliuppgjöra með ólíkri rekastrarút-
komu. Annað þessara uppgjöra, það
sem verri útkomu sýndi, hafi í raun
verið samanburðarblað sem búið hafi
verið til í áætlanadeild félagsins án
vitundar endurskoðanda um það bil
mánuði eftir að milliuppgjörið lá fyr-
ir og nýjar rauntölur höfðu borist.
Þetta sæist best af því að innri gerð
plagganna væri ólík, sundurliðanir
jafnt og öll uppstilling væri ekki sam-
bærileg. Þarna væru á ferð tvö
óskyld handverk.
Hann vék einnig að þeim ákæi-uát-
riðum sem fjalla urn ætluð brot Haf-
skipsmanna við gei-ð árereiknings
fyrirtækisins fyrir 1984 og vísaði að
mestu um þau efni til ræðu Jóns
Steinare Gunnlaugssonar þar að lút-
andi, auk þeirra meginsjónarmiða
sem hann hefði áður reifað í máli
sínu og ættu jafnt við um gerð mjlli-
uppgjöre og ársreiknings.