Morgunblaðið - 12.07.1990, Síða 39

39
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. JÚLÍ 1990 '
Kveðjuorð:
Gísli Sigurbjörns■
son, Súða vík
Fæddur 26. apríl 1919
Dáinn 20. júní 1990
Nú er einn af okkar traustu og
atorkusömu fyrrverandi Fljóta-
mönnum fallinn í valinn. Já og
þetta er leiðin okkar allra, að lok-
um. Gísli Sigurbjörnsson frá Ökr-
um í Fljótum, eða svo kölluðum
við hann, sem þekktum hann ung-
an að aldri.
Hann var sonur Sigurbjörns Jós-
efssonar og konu hans, Friðrikku
Símonardóttur, merkra dugnaðar-
hjóna. Akrar eru vel í sveit settir,
þótt aldrei hafi þar verið rekinn
neinn stórbúskapur. Akrar standa
við ás sem er á milli prestsetursins
á Barði og Akra. Einnig standa
Akrar gegnt heimili okkar að Ysta-
mói, aðeins á á milli. Á þessu svæði
eru víða heitar vatnsuppsprettur
og einmitt hjá einni slíkri upp-
sprettu komum við ungmennafé-
lagar upp sundlaug að Sólgörðum,
þar sem nú er starfræktur heima-
vistarskóli fyrir Fljótahreppana.
Það var því s.a.s. daglegur sam-
gangur milli bæjanna, bæði á með-
an verið var að koma upp sund-
lauginni, sem og í sundið, eftir að
hún var tilbúin.
Allt ungt fólk í Fljótum þekktist
því vel, því að mörg voru hin sam-
eiginlegu áhugamálin til að vinna
að. Akrar var ekki stór jörð og
reyndar fáar jarðir í Fljótunum í
þá daga og þar af leiðandi ekki
hægt að reka neinn stórbúskap,
tún óræktuð og allur heyskapur
unninn með orfi og hrífu. Eg nefni
þetta hér vegna þess að ég þekkti
vel til Fljótabænda og þeirra hörðu
lífsbaráttu, allt frá árunum í kring-
um 1930, kreppuárunum svoköll-
uðu. Sigurbjörn faðir Gísla átti
raunar tvær konur, Jóhanna Gott-
skálksdóttur hét hin og eignaðist
hann a.m.k. sex drengi með ann-
arri og sex stúlkur með hinni. Og
öllum þessum barnafjölda komu
þessi þrjú upp með mikilli sæmd
og prýði, án þess að þiggja nokk-
urt styrktarfé. Já, og það sem
meira var, Sigurbjörn var talinn
meðal sjálfstæðustu bænda þar þá.
Og þetta sem ég hefi nú sagt um
búskaparhætti þessara ára, gefur
augaleið að fljótlega þurfti unga
fólkið að taka til hendinni við alls-
konar störf og var þá engum hlíft.
Mjög ungan man ég hann Gísla
ganga út með eldrei bræðrum
sínum til allskonar verka. Slá með
orfi á engjum úti, taka upp svörð,
stinga út úr húsum, sem og koma
áburði á tún, smala fé og rýja og
margt margt fleira. Og eftir því
sem hann eltist og þroskaðist, fór
það ekki milli mála, að þar fór
harðduglegur og ósérhlífinn mað-
ur, að hverju sem hann gekk. Enda
var hann alla tíð skapmikill af-
kastamaður. Á annan hátt man ég
Gísla líka vel, hann var mikill dýra-
vinur og hafði sérstakt yndi af
hestum og meðhöndlaði þá af sér-
stakri natni. Þessi frásögn min af
Gísla heitnum er aðeins brotabrot
af starfi hans um ævina, því hann,
eins og svo margir aðrir af stórum
barnahóp, varð að yfirgefa ætt-
menni og óðal og hasla sér völl á
nýjum vettvangi, sjálfum sér og
sínum til framfæris. Langan tíma
ævi sinnar helgaði hann líf sitt sjó-
mennskunni og hafa kunnugir sagt
mér, að þar var rúmið vel skipað,
sem Gísli var. Gísli kvæntist konu
ættaðri frá Súðavík, þar reistu þau
myndarlegt hús, sem þau kölluðu
Grund. Gísli var því af ættingjum
og seinni ára vinum kallaður Gísli
á Grund.
Ég, sem skrifa þessa fátæklegu
minningargrein um Gísla heitinn,
geri mér fyllilega ljóst, að ekki er
unnt í lítilli grein að gera tæmandi
þátt um æviskeið hans. það munu
trúlega aðrir gera, sem vita meira
en ég. Ég var í sjötíu ára afmæli
Gísla heitins fyrir rúmu ári. Þá
virtist mér hann ákaflega hress
og glaður og ekki líklegur til að
kveðja þennan heim svo skjótt. En
enginn veit sitt skapadægur. Um
leið og ég kveð þennan sæmdar-
dreng, vil ég votta börnum, vinunr
og öllum ættingjum hugheila sam-
úðar.
Lárus Hermannsson
Tengdafaðir minn, Gísli Sigur-
björnsson á Grund í Súðavík, lést
20. júní síðastliðinn. Hann var einn
af þeim mönnum sem settu svip
sinn á lífið og tilveruna hvert sem
þeir fóru. Að honum er mikill sjón-
arsviptir, ur fjölskyldunni og úr
þorpinu við Álftaíjörð.
Vinnusemi og harka við sjálfan
sig var áberandi í fari Gisla. Þegar
ég kom fyrst í Súðavík sem tilvon- -
andi tengdadóttir var ég hálfhrædd
við gustinn sem af honum stóð.
Þá bagaði hann ekki heilsuleysið.
Á fætur klukkan fimm til að slá
áður en farið var að kynda ketilinn
í Fiskimjölsverksmiðju Frosta.
Hvítur skyldi reykurinn vera sem
liðaðist úr strompinum. Það reykti
aðeins svörtu þegar einhver annar
greip inn í og þá hafði eitthvað
farið úrskeiðis. Heim klukkan tólf
í mat og þá fengu hænurnar sína
næringu úr hans hendi áður en
hann gat sest að borðum. Unnið
til fimm og síðan heyjað áfram
fram eftir kvöldi. Tækifærin til að
kynnast tengdaföður mínum voru
á þessum tíma aðeins örstuttir
matartímar og þá fyllti sterkur
persónuleiki hans borðstofuna á
Grund. Þegar rætt var um menn
og málefni kvað hann sterkt að
orði en orð hans voru gjarnan
gædd þeirri kímni sem var svo rík
í fari hans. Barnabörnin hans 12,
ung sem fullorðin, dáðu hann og
virtu; hól frá afa var mikils virði,
ofanígjöf frá honum hafði áhrif,
þótt ekki væru viðhöfð mörg orð.
Fyrir 4 árum dó Guðríður
tengdamóðir mín. Dauði hennar
voru honum þungbær. Þau höfðu
verið samtaka í lífsbaráttunni sem
fylgir því að ala upp sex börn í
skugga þess atvinnuleysis Sem oft
ríkti í Súðavík áður en togarinn
kom til. Á þeim tíma var Gísli,
eins og margir aðrir heimilisfeður,
oft vetrarlangt á vertíð „fyrir sunn-
an“ eða á síld á sumrin að berjast
fyrir brauðinu, en hún annaðist
uppeldi barnanna, sá um að heyja
og seldi fæði. Slík voru kjör fólks
á þessum tíma, og mótuðu þá sem
við þau bjuggu. Eftir dauða Gauju
eins og hún var kölluð bjó Gísli
einn á Grund. Hann lagði sig fram
um að viðhalda þeim siðum og
venjum sem tíðkuðust í húshaldi
Gauju.
Fyrir fimm árum gerði heilsu-
brestur vart við sig hjá Gísla, hægri
fóturinn hætti að hlýða. Þá lét
hann af störfum í Frosta og fækk-
aði fé. Þrátt fyrir það að hann
væri orðinn þessi „aumingi“ eins
og hann sagði gjarnan um sjálfan
sig eftir að hann hætti að vinna,
heyjaði hann ofan í féð sjálfur með
gamla laginu, orfi og ljá allt fram
að þessu sumri. Eftir að snjóa festi
á veturna þannig að hann komst
ekki í húsin til að sinna fénu, kom
hann suður og dvaldist þá á heim-
ili mínu þar til snjóa fór að leysa.
Þá héldu honum engin bönd. 1
vor, orðinn þreklítill af þeim sjúk-
dómi sem dró hann til dauða,
komst hann til þess að sjá lömbin
sín fæðast og gat markað þau öll
sjálfur. Það var honum mikils virði.
Þeir vetrarmánuðir sem við átt-
um með honum á heimili okkar á
liðnum árum eru okkur ómetanleg-
ir. Honum var það mikils virði að
geta gert gagn, og það gerði hann
svo sannarlega af hlýju og natni.
„Afi Gísli“ setti oft upp matinn og
sinnti börnunum þegar undirrituð
skrapp á fundi eða seinkaði heim
úr vinnunni. Hann spilaði við
barnabörnin, ræddi við þau og gaf
þeim hluta af sjálfum sér. Hann
talaði við þau eins og jafningi og
vinur, ánægjan var á báða bóga.
Viðhorfum sínum kom hann til
skila á gamansaman hátt. „Það
er skönun að því að henda mat,“
sagði hann gjarnan og ef börnin
mín borðuðu ekki hafragrautinn
kunni afi ráð við því. Hann bakaði
úr honum lummur sem runnu ljúf-
lega niður. Þannig náði hann fram
að láta börnin borða grautinn
fremur en að henda honum. Gísli
kunni firnin öll af vísum. Það var
ósjaldan að einhver atvik eða mál-
efni bar á góma sem kölluðu fram
vísu hjá honum sem átti við atvik-
ið eða umræðuefnið. Þá hlustuðu
allir með athygli á kveðskapinn
sem mæltur var fram með sterkri,
hljómmikilli rödd. Vol og víl átti
ekki við hann Gísla á Grund. Þótt
Grundin sé orðin mannlaus og
söknuður fylli sálina verðum við
að ylja okkur við minninguna um
hann og viðhalda henni til að reyna
að fylla upp í það skarð sem varð
við fráfall hans.
Rannveig Guðrún Lund
Það er skrítið að afi minn, sem
var svo stór þáttur í lífi okkar
systkinanna sé dáinn. Við áttum
góða tíma með honum bæði hér í
Reykjavík og heima á Grund. Við
vorum í sumarfríi úti í Englandi
þegar það var hringt í okkur og
sagt að hann ætti stutt eftir. Hon-
um hafði þótt gaman að fá krotið
frá okkur, þá sendum við fleiri
kort til hans. Því miður bárust þau
ekki í tæka tíð.
Ég hugga mig við það að hefði
ég séð hann á spítalanum áður en
hann fór hefði sú minning ekki
passað saman með skemmtilegu
minningunum sem ég á um hann.
Ég man alltaf eftir því þegar ég
kom heim úr skólanum, þá stóð
hann oft fyrir framan eldavélina
og skellti hverri lummunni á eftir
annarri í stafla á stóran disk.
Lummurnar voru búnar daginn
eftir, en þá byijaði hann bara aft-
ur. Ömmu Gauju man ég eftir en
það voru stutt kynni því hún dó
þegar ég var fimm ára. En nú er
afi Gísli dáinn og það verður ör-
ugglega langt þangað til ég sé
hann aftur. Nú er hann hjá ömmu
Gauju og líður vel.
Steinunn María Halldórsdóttir
UMBOÐSMENN
HVERAGERÐI
LAUGARVATN
SELFOSS ® GRÍMSNES
, HELLA
ÞORLÁKSHÖFN Ttg^ ® HVOLSVÖLLUR
STOKIýSEYRI
EYRARBAKKI
BISKUPSTUNGUR
FLÚÐIR
KIRKJUBÆJARKLAUSTUR
VIK
VESTMANNAEYJAR
HVERAGERÐI: Eden, Austurmörk 25.
ÞORLAKSHÖFN: Skálinn.Óseyrarbraut 15.
STOKKSEYRI: Shellskálinn, Hásteinsvegi 4.
EYRARBAKKI: Söluskálinn Ásinn, Eyrargötu 49.
GRIMSNES: Söluskálinn Þrastalundur.
SELFOSS: Fossnesti, Austurvegi 46. - Hornið, Tryggvagötu 40.
LAUGARVATN: Essóskálinn.
BISKUPSTUNGUR: Bjarnabúð, Brautarhóli.
FLUÐIR: Verslunin Grund.
HELLA: Þríhyrningur, Þór.
HVOLSVÖLLUR: Hlíðarendi, Hlíðarvegi7. — Sölusk. Björk, Austurvegi
VESTMANNAEYJAR: Turninn, Bárustíg 1. - Veitingaskálinn,
Friðarhöfn. - Söluskálinn, Goðahrauni 1.
VÍK: Víkurskálinn, Austurvegi.
KIRKJUBÆJARKLAUSTUR: Skaftárskálinn
MUNIÐ MARGVIKNAMIÐANA
Góður ferðafélagi