Morgunblaðið - 28.07.1990, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. JÚLÍ 1990
25
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
ÞINGBREF
Ördeyða eftir vinstri slgórnir
Senn líður að kosningum til Alþingis, sem fram fara í síðasta
lagi að vori en gætu orðið „á „undan áætlun“, eins og allt er í
pottinn búið á stjórnarheimilinu. Þa fellir fólkið í landinu almenn-
ingsdóm yfir ríkisstjórninni, stjórnmálaflokkum og stjórnmála-
mönnum. Þá leggur þjóðin drög að því stjórnarfari, sem hún síðan
býr við næstu (jögur árin.
Fylgi fjögurra stjórnmálaflokka
í kosningum 1959,1974,1978 - og í
skoðanakönnun í marz 1990
Sjálfstæðisflokkur
45,5%
42,5% 42.7%
Framsóknarflokkur
Alþýðuflokkur
22,0%
Alþýðubandalag
27,2%
22,9%
24,9%
Si
.1959 '74
1959 74 78 '90
Súluritið sýnir samanburð á fylgi A-flokka þegar það var mest (1978) og
í kosningum eftir vinstri stjórnir (1959 og 1974) og skoðanakönnun
Félagsvísindastofnunar i marz 1990, sem unnin var fyrir Morgtinblaðið.
I
Það er jafn erfitt að spá í
íslenzk stjómmál og íslenzkt verð-
urfar. Atkvæðauppskeran á kosn-
ingaökrunum hefur verið jafn
sveiflukennd og sjávaraflinn.
Þetta á ekki hvað sízt við um
A-fiokkana svokölluðu. Og stað-
reyndir, sem taldar hafa verið upp
úr kjörkössum gegn um tiðina,
sýna, að þeir eiga aldrei erfiðara
uppdráttar en eftir vinstri stjóm-
ir. Þá er uppskeran áberandi rýr-
ari en í annan tíma.
Áður en lengra er haldið skul-
um við, samanburðarins vegna,
staldra við einn stærsta kosninga-
sigur A-flokkanna. Hann vannst
í kosningum til Alþingis sunnu-
daginn 25, júní 1978. Þá fékk
Alþýðubandalagið hvorki meina
né minna en 22,9% greiddra at-
kvæða. Alþýðuflokkurinn kom
næstum jafnhlaðinn að landi með
22% greiddra atkvæða. Samtals
lönduðu A-flokkarnir tæplega
45% af kjósendafylginu.
Margt hefur breytzt á þeim 12
árum sem liðin eru síðan þessar
kosningatölur vóm vemleiki dags-
ins.
II
Tvö dæmi um „vinstri-stjómar-
uppskeru" A-flokka skulu rakin
til fróðleiks og samanburðar.
Annað frá því rétt fyrir viðreisn,
síðla á sjötta áratugnum. Hitt
hálfum öðrum áratug síðar, frá
árin 1974.
Arin 1956 -1958 sat að völdum
ríkisstjóm Hermanns Jónassonar,
samstjórn Framsóknarflokks og
A-flokka. í lok þess stjómarsam-
starfs, í kosningum 1959, hlaut
Alþýðuflokkurinn aðeins 12,5%
kjörfylgi og Alþýðubandalagið
herzlumun meira eða 15,3%. Sam-
tals 27,8% A-flokkafylgi.
Arin 1971 - 1974 var við völd
ríkisstjóm Olafs Jóhannessonar,
samstjóm Framsóknarflokks, Al-
þýðubandalags og Samtaka frjáls-
lyndra og vinstri manna. í lok
þess stjómarsamstarfs, í kosning-
um 1974, fékk Alþýðubandalagið
18,3% atkvæða og Alþýðuflokkur
9.1% - samtals 27.4%.
Samtök fijálslyndra og vinstri
manna fengu 8,9% atkvæða 1971,
4,6% 1974 , 3,3% 1978 og komu
ekki við þingsögu eftir það.
III
Skoðanakannanir hafa ekki
verið A-flokkum í vil í tíð núver-
andi ríkisstjómar. Kannanir eru
að vísu aðeins vísbending, en hafa
á stundum verið nokkuð réttvís-
andi.
A mörkum fyrsta og annars
ársfjórðungs 1990 stóð Félagsv-
ísindastofnun Háskólans að könn-
um á fylgi flokkanna fyrir Morg-
unblaðið. Sú könnun sýndi. Al-
þýðubandalagið með 11.9% kjör-
fylgi og Alþýðuflokkinn með 8.1%.
Samtals 20% fylgi A-flokka - eða
tæpleg helft kjörfylgis 1978.
Þessi samanburður er ekki fylli-
lega sanngjarn. Nú er nýr flokk-
ur, Samtök um kvennalista, inn í
myndinni. Skoðanakönnun sú,
sem vitnað er til, sýndi Kvennalis-
tann með 14,5% fylgi, sem trúlega
dreifðist á alla aðra flokka, ef
hann kæmi ekki við sögu. En jafn-
vel þó við færum fylgi Kvennalist-
ans allt inn í A-flokka-geirann
verður samanburðartalan 34,5%
1990 á móti 44,9% 1978. Stuðn-
ingur við Borgaraflokkinn mæld-
ist vart.
IV
Kommúnistaflokkur Islánds
fékk 8,5% kjörfylgi fyrir hálfri öld
og þrem ámm betur [1937]. Sam-
einingarflokkur alþýðu, Sósíali-
staflokkurinn, fékk 18,5% at-
kvæða 1942 og 19,5% atkvæða
1946. Alþýðubandalagið fékk
17,3% kjörfylgi 1983, 13,5% 1987
og 11,9% stuðning í skoðanakönn-
un 1990, verandi í vinstri stjóm.
Það hefur ekki ávaxtað sitt pund
vel, ef horft er til fyrri tíðar fylg-
is eða fylgis forvera, janfvel þótt
hliðsjón sé höfð af tilurð Kvenna-
listans.
Fyrirtæpum sextíu ámm 1931,
fékk Alþýðuflokkurinn 16,1% at-
kvæða og 19,2% 1933. Fylgi
flokksins sveiflast mikið til í
tímans rás, var t.d. aðeins 9.1%
1974 en 22% fjómm ámm síðar
1978. Skoðanakönnur Félagsv-
ísindastofnunar sýndi 8.1% stuðn-
ing við fiokkinn snemma vors
1990, en þá var flokkurinn og er
enn á rauðu ljósi í vinstri stjórn.
Karlinn í kratabrúnni hefur trú-
lega ekki áður horft uppá þvílíka
ördeyðu.
Andrea P. Jóns-
dóttír — Minning
Fædd 17. janúar 1902
Dáin 18. júlí 1990
Andrea Jónsdóttir er látin í hárri
elli. Þrátt fyrir að um 50 ár séu
liðin frá því ég kynntist henni vek-
ur hún upp í minni mínu myndir
af merkri konu sem stóð fyrir stóm
heimili af reisn og myndarskap.
Hún var hugljúf og góð og vildi að
allir fengju sitt út úr lífinu. Gerði
gott úr öllu og brosti þegar vanda
bar að höndum.
Ég dvaldi oft í Leirhöfn en var
annars mikið á ferð um héraðið. í
Leirhöfn var eitt stærsta bú sýsl-
unnar og þar var líka rekinn iðnað-
ur, húfugerð. Þeir bræður Helgi
maður Andreu og Sigurður vom
athafnamenn miklir og ráku búið
saman. Þeir trúðu á landið og eigin
mátt til athafna og framfara þjóð
sinni tfl farsældar og meiri velmeg-
unar. Ég minnist orða Helga er við
gengum um móana út frá túninu
en hann sagði: „í þessu landi býr
gull framtíðarinnar. Helgi var mik-
ill ræktunarmaður og mikill bóka-
safnari. Bókasafn hans varð stórt
og þar kominn saman mikill fróð-
leikur. Bækumar batt Helgi flestar
inn sjálfur. Þennan mikla menning-
ararf gaf Helgi sýslunni eftir sinn
dag.
Með Sigurði lá ég eitt sinn á
greni. Þar kynntist ég honum betur
en áður. Auk þess að vera besta
skytta sem ég hefi kynnst var hann
skáld gott. Eg fékk að heyra að
þessa fallegu vornótt, þegar kyrrðin
og þögnin var eins og rekkjvboð
yfir öllu, mörg gullfalleg ljóð um
land og þjóð. En ég held að því
miður hafi skáldskap Sigurðar ekki
verið haldið til haga. Þegar Sigurð-
ur hafði skotið læðuna og refurinn
ekki gert vart við sig fór hann að
gera tilraun til þess að ná yrðling-
unum úr greninu. Hann kallaði á
máli móðurinnar en fékk aðeins
svar yrðlinganna í veiku ýlfri. Það
benti til þess að þeir væru mjög
ungir. Sigurður tók þá læðuna og
lagði hana á hliðina inn í grenis-
munnann og byrgði yfir. Eftir
nokkra stund opnuðum við munn-
ann og þá voru 6 litlir yrðlingar á
spenum lífvana móður sinnar. Þetta
fannst mér átakanleg sjón sem ekki
gleymist. Þegar Sigurður tók hvolp-
ana af spenunum sem þeir héldu
dauðahaldi í sá ég að hann viknaði
við. En hvað verður ekki að gera
við væntanlegan skaðvald sem
kemst á legg. Enda þótt Sigurður
virtist stundum vera hijúfur var
hann hlýr og sterkur persónuleiki
sem virðing var borin fyrir.
Leirhöfn er á Melrakkasléttu
vestanverðri. Vegurinn frá Kópa-
skeri til Raufarhafnar liggur með-
fram túninu á Leirhöfn. Á milli
þessara staða gengu áætlunarbílar.
Þeir stoppuðu oft í Leirhöfn og
þáðu farþegar þar oft góðgerðir í
mat og drykk. Einu sinni taldi ég
30 manns raða sér í kringum hlað-
ið matarborð sem var tilbúið á
stuttri stund hjá Andreu. Þetta var
eins og á hóteli, nema hér var ekki
tekinn eyrir fyrir greiðann. Meiri
gestrisni hefi ég aldrei kynnst.
Milli þess fólks sem ég hefi nefnt
hér að framan ríkti einhugur og
skilningur sem gerði lífið og starfið
lífið og starfið léttara og betra. Það
var hollt fyrir ungan mann að kynn-
ast því. Nú eru þau öll horfin yfir
móðuna miklu. Blessuð sé minning
þeirra.
Guðlaugur Guðmundsson
Það er kunnara en frá þarf að
segja, að hvar æskusporin liggja
með fallegri og hrífandi minningu
um fyrstu árin, hlýja og óeigin-
gjama framkomu þeirra sem eldri
eru í garð barnsins, þar vill maður
eiga hlutdeild, ekki aðeins í fólkinu
heldur einnig í landinu og telja það
sitt.
Þannig varð mér innanbijósts
hinn 18. júlí sl. er mér ásamt félög-
um mínum á leið úr gæsluflugi á
flugvél Landhelgisgæzlunnar gafst
kærkomið tækifæri að fljúga með
strönd Melrakkasléttu í ólýsanlega
fallegu veðri. Hún tók mér fagn-
andi, Sléttan, og fylltist ég stolti
að eiga hana. Þama var Raufar-
höfn, Ásmundarstaðir, Leirhöfn og
önnur ónefnd höfuðbýli Sléttunnar,
ávallt þar, óbifanleg. Mér var hugs-
að til þess að á áætlunarstað,
Húsavík, dveldi á sjúkrahúsinu
kona hverrar minning mér var svo
kær, jafnframt fylltist ég trega að
eiga þess ekki kost að heilsa upp á
hana. Á Húsavík vom mér færð þau
tíðindi úr Leirhöfn á Melrakkasléttu
að amma mín, Andrea Pálína, væri
öll þá fyrr um nóttina.
Svona er Sléttan, hugsaði ég, hún
tekur í mót frændum sínum falleg
og björt, hún kveður jafnframt þá
sem hún ól og undu hag sínum
hvergi betur, skartandi sínu feg-
ursta.
Hvar em mörk þess að muna
Andreu fyrst? Hún var alltaf í Leir-
höfn og hjá ungu bami og unglingi
stendur tíminn í stað.
Andrea Pálína fæddist á Ás-
mundarstöðum á Melrakkasléttu og
var á áttugasta og níunda aldursári
er Lausnarinn nam hana til sín eft-
ir langvarandi heilsubrest. Hún
giftist afa mínum, Helga Kristjáns-
syni bónda í Leirhöfn (d. 17. sept-
- ember 1982), 8. september 1923.
Þau bjuggu allan sinn búskap í
Leirhöfn, samrýnd, greind og tillits-
söm hjón svo sómi var að.
Amma Drea eins og hún ávallt
var nefnd var fjölfróð og menntuð
kona. Hún lauk Verzlunarskólaprófí
í Reykjavík og kenndi að námi loknu
við farskóla á Melrakkasléttu börn-
um þeirra tíma sem ég núna tel
mér eldri menn.
Ég sótti alls kyns fróðleik í nægt-
arbrunn þekkingar hennar, hún var
einnig fyrsti læknirinn sem veitti
mér aðhlynningu. Svo bar við að
um slátt hafði ég troðið mér í hlöð-
una í Leirhöfn til að ólmast í heyinu
sem heyblásari spjó, líkt og drek-
amir eldi í ævintýrunum, í hólf og
gólf. Skemmtilegast var að láta
drekann kaffæra sig og grafast
undir en ég þurfti, af forvitni bams-
ins, endilega að horfa á heyið koma
og að sjálfsögðu fékk ég allt túnið
í andlitið og augun. Önnur nærstödd
böm komu mér til hjálpar og þang-
að flúðu þau með sjúklinginn sem
öryggið og hlýjan var mest, beint
til ömmu Dreu. Hún tók við méi
og að rannsókn lokinni slengdi hún
mér á hnén á sér og sleikti augun.
Kornin og sársaukinn hurfu eins
og hendi væri veifað. Ég man ég
hugsaði: Mikið ofsalega er hún
amma nú klár, ef hún hefði ekki
bjargað þessu hefði ég þurft að
fara með túnið í bæinn.
Þær em margar, fallegar og
hrífandi minningamar um ömmu
Dreu og ég spyr: Því geymir maður
alltaf þakklætið uns þeir er þess
em verðir' em komnir undir græna
torfu? Því talar maður aldrei tii
þeirra á meðan þeir enn geta heyrt
hvað maður vildi segja?
Þess óska ég eins, um leið og
ég þakka ömmu minni samveruna, ^
að heimkoman á Sléttuna grænu
sé jafnyndisleg og kvaddi Sléttan
hennar.
Þórður
Arvakur á Eskifírði:
Aukið launamisrétti
verður aldrei samþykkt
Eftirfarandi ályktun var samþykkt á fúndi í Verkamannafelaginu
Árvakri á Eskifirði I gærmorgun:
Fundur aðal- og varamanna í
stjóm og trúnaðarmannaráði Vmf.
Árvakurs, Eskifirði, krefst þess að
komið verði í veg fyrir að yfir laun-
þega í landinu hvolfist verðbólguhol-
skefla í kjölfar úrskurðar félagsdóms
um launahækkanir til félaga innan
BHMR.
Fundurinn telur að ekki komi til
álita að samþykkja aukið launamis-
rétti í þjóðfélaginu og telur sérstaka
launahækkun til BHMR til þess eins
fallna að eyðileggja þann árangur
sem náðst hefur í efnahagsmálum á
undanförnum mánuðum.
Verkafólk féllst á síðustu kjara-
samninga í trausti þess að um væri
að ræða átak sem þjóðin stæði sam-
eiginlega að, árangur þeirra samn-
inga hefur skilað sér til allra laun-
þega hvar sem þeir skipa sér í stétt-
arsamtök.
Niðurstaða félagsdóms kippir
gmndvellinum undan samningun-
um, af þeirri ástæðu er það krafa
okkar að ríkisstjórnin leiti eftir sam-
komulagi við BHMR um að launa-
hækkun þeirri sem félagsdómui
dæmdi BHMR verði frestað og kom;
til framkvæmda þannig að 1. desem-
ber 1990 hækki laun BHMR um 2%
og 1. mars 1991 2,5% jafnframt
verði ákvæði kjarasamnings BHME
um sjálfvirka tenginu við kjarasamn- ,
inga annarra stéttarsamtaka „af-
numin“.
Fundur stjórnar og trúnaðar-
mannaráðs Vmf. Árvakurs gerir þá
kröfu til ríkisstjómarinnar að húri **
tryggj þær forsendur samninga ASÍ,
VSI og VMS að launaþróun annarra
verði hin sama og þar er samið um.
Bregðist ríkisstjómin ekki við
þeirri atlögu sem nú er gerð að
„þjóðarsáttinni" svokölluðu krefst
fundurinn þess að miðstjórn ASÍ
hefjist þegar handa við undirbúning"v"
þess að ná þessari launahækkun til
sinna félaga.