Alþýðublaðið - 16.01.1959, Blaðsíða 5

Oskar Aðalsteinn:

Nýw skóli
Ni
!Ú UM SINN hafa verið
uppi raddir um það, að brýn
nauðsyn beri til að taka upp
nýfja starfshætti í barna- og
unglingaskólum, þar sem það
fræðslukerfi, sem við búum
við, sé um flest ófullnægjandi,
einkum þegar tillit sé tekið til
þess, að foreldrar geti ekki leng
ur sinnt sem skyldi uppeldi og
uppfræðslu barna sinna, vegna
breyttra þjóðfélagshátta, eins
<og það er tíðast orðað.
Það er sameiginleg skoðun
flestra, sem um þessi mál fjalla,
að námsleiðinn sé eitthvert hið
kvíðvænlegasta fyrirbrigði og
jafnframt hættulegasti bölvald
urinn í skólunum, unglingarnir
séu yfirieitt orðnir úrvinda af
námsþreytu jafnvel áður en
barnaskólanáminu sé lokið, og
eigi þetta ekki síður við um
góð námsmannaefni, en aðra
sem minni hæfileika hafa sýnt.
Hér mun. ekki of fast að orði
kveðið, öðru nær. Sannleikur-
inn er sá, að við drögumst með
óhæft og mölétið skólafyrir-
komulag. Skólahaldið hefur í
rauninni sáralítið breytzt síð-
an tekin var upp almenn skóla-
skylda í landinu, líkt og menn
hafa álitið, að þarna mætti
engu breyta nema þá til hins
verra. Sagan sýnir okkur, að
maðurinn hefur ævinlega átt
hvað örðugast með að taka upp
nýmæli í þeim stofnunum, sem
annast almenna uppfræðslu
meðal þjóðanna, enda virðist.
manninum áskapað að ná fljót-
fengnari þroska út á við en
inn á við, ef þannig má að orði
komast. Hér er því við ramm-
an reip að draga. Það er ekki
heldur svo, að um þjóðarvakn-
ingu sé að ræða um gagngera
nýskipan skólamála. Margir
láta þá skoðun óspart í ljósi, að
skeytingarleysi ungmenna um
námsástundan, sé einasta tíma-
fyrirbrigði, afsprengi of hrað-
fara tíma og rótleysis í þjóð-
félaginu, og þetta muni lækn-
ast af sjálfu sér þegar kyrrð
og ró kemst á hlutina að nýju.
Þessi skoðun virðist eiga sér
hvað mest ítök meðal þeirra
sem stjórna skólamálum á ís-
landi. Þá eru enn aðrir sem
ásaka kennaraliðið fyrir léleg-
an námsárangur nemenda og
þann drunga og lífsleiða, sem
óneitanlega ríkir innan veggja
skólans. Um fyrri staðhæfing-
una er það helzt að segja, að
námsleiðinn er ekkert tímafyr-
írbrigði, heldur er hann ein-
göngu sprottinn upp af nei-
kvæðum kennsluaðferðum,
kennsluaðferðum, sem þegar
frá upphafi vega hafa strítt
gegn heilbrigðri þróun. Þá leið
ir það af sjálfu sér, að ekki
verða kennarar með réttu á-
sakaðir um það sem miður fer
í kennslunni, meðan þeir eru í
meginatriðum skyldaðir til að
byggja starf sitt á röngum for-
sendum.
Krafan um breytt skólahald
er ekki sízt borin fram af leik-
mönnum. En hvað gera skuli
í raun og veru, um það er enn
sem komið er flest á huldu í
umræðum manna um þessi
mál. Menn virðast ekki hafa
Öskar Aðalsteinn
komið auga á fastan grundvöll,
sem byggja megi á nýtt og öfl-
ugt skólahald. Merkasta ný-
mælið í þessum efnum mun
vera listkynning í skólum.
Þessi starfsemi hefur að mestu
farið fram í höfuðstaðnum og
er enn sem komið er aðeins á
byrjunarstigi.
En nú vörpum við fram þess-
ari spurningu: Með listkynn-
ingu í skólum -—■, er hér ekki
lagður sá grundvöllur, sem
hægt er að byggja á endurnýj-
að og öflugt skólahald, sé rétt
og viturlega á málum haldið?
Og okkur þykir ekki einasta
ómaksins vert að spyrja þann-
ig. Við nánari athugun teljum
við rétt að ræða málið frekar,
og gerum það lítillega með
fáu orðum sem hér fara á eftir.
V ið skulum hugsa okkur,
að listamannaheimsóknir væru
nú þegar orðnar að föstum lið
í skólastarfseminni hvarvetna
á iandinu. Þetta væri að vísu
stórkostlegur ávinning'ur fyrir
allt skólahaldið. Slíkar heim-
sóknir mundu losa um gamla
fjötra og hreinsa að nokkru
hið staðnaða andrúmsloft sem
skólarnir búa við. Þó yrði þetta
ekkert lokatakmark, síður en
svo. Listin á ekki og má ekki
aðeins vera ,,gestur“ í skólan-
um. Hún á að eiga þar heima,
ef svo má að orði komast. Við
eigum að taka listina í þjón-
ustu kennslunnar. Lisíin, í öil-
um sínum fjölbreytileik, mun
vera öflugasta hjálpartækið,
sem völ er á, íil að vekja
kennslugreinarnar af bví dauða
dái, sem þeim hefur verið búiðj
mcð núverandi fyrirltomulagi.:
En með því að gera listina að
lifandi þæíti í öllu slcólakerf-
inu, mundum við innleiða nýtt
og ferskt andrúmslofí í skóla
Iamlsins. — Stöðnuninni
yrði hrundið. Líf mundi kvikna
þar sem áður var auðn og tóm.
Þróttmikill vorgróður mundi
spretta, þar sem áður var mel-
ur einn og mosaskófir.
: Við spyrjum nú, hvernig
þetta umbótastarf yrði bezt
unnið? Þar kemur að sjálf-
sögðu margt til greina. Hér
verða fyrirsvarsmenn skóla-
mála, uppeldisleiðtogar, hverju
nafni sem þeir nefnast og lista-
menn að eiga með sér gagn-
kvæma samvinnu um endur-
samningu kennslubóka og end-
urskipulagningu kennsluað-
ferða. Þessi hlið málsins verð-
ur ekki rædd að gagni í stuttri
blaðagrein. En mætti ég aðeins
bregða hér upp nokkrum smá-
myndum, sem skýra að nokkru
vinnubrögðin í skólanum, eftir
að hinu nýja fyrirkomulagi
hefur verið hrundið í fram-
kvæmd:
Teiknikennsla; Þessi náms-
grein er álitin nauðsynleg til
að æfa hönd nemandans og
auka fegurðarskyn hans. Börn-
um eru kennd undirstöðuatriði
dráttlistar og meðferð einföld-
ustu lita. Lengra nær þetta yf-
irleitt ekki. En hvers vegna ekki
að skjóta hér inn lífgandi frá-
sögnum af starfsferli og bar-
áttu fremstu myndlistarmanna
okkar? Saga mikilhæfra braut-
ryðjenda er ævinlega ævintýri
líkust og mundi heilla hvern
óskemmdan barnshug. Og
hvers vegna ekki að sýna börn-
unum merkustu myndir meist-
aranna, litprentanir ef ekki
vill betur, og segja þeim þær
sögur sem á bak við myndirn-
ar standa? Slík kennsla gæfi
hugmyndaauðlegð barnsins byr
undir vængji, nærði sköpunar-
mátt þess og gleðina yfir að
vera til.
fslendingasaga: Mér þykir
alltaf vænt um söguágrip Jón-
asar Jónssonar. (Þátturinn um
Gullöldina verður -ekki betur
skrifaður fyrir börn). Þetta er
einstætt fyrirbrigði af skóla-
skræðu að vera. Það er ein-
staklega bjart yfir frásögninni,
líf o gspenna í stílnum. Og hér
gerist hið einstæða þegar um
skólalærdóm er að ræða: Nem
andann langar til að vita meira
Framhald á 10. síðu.
á h o r n i n u
★ Loksins var hafizt
handa
'k Smyglvörur í flestum
um? Er ekki hægt að finna slíkí
dót í verzlunum, sem selja allt
milli himins og jarðar, í skran-
búðunum? Hvernig var me5
jólaskranið?
verzlunum
★ Þeir hylma yfir með
þeim
'k Siðferðileg endurvæð-
ing
TOLLGÆZLAN hefur gert
útrás og orðið fengsæl. Um lang
an tíma hefur hver, sem hefur
viljað, getað fengið tyggigúmmí
af ýmsum tegundum í flestiun
verzlunum bæjarins. Margir
spurðu: „Af liverju er verið að
flytja þetta inn? Höfum við ekki
annað við gjaldeyrinn að gera
en að kaupa fyrir hann tyggi-
gúmmí?“ — Þeir vissu ekki, að
þessi vara var ekki keypt inn í
landið eða flutt til þess á lög-
íegan hátt. Þá grunaði ekki að
öllu þessu tyggigúmmíi væri
smyglað.
SVONA ER ÁSTANMÐ: —
Smyglvörur eru seldar hverjum
sem hafa vill í opnum búðum.
Það er hámark ósvífninnar, eða
réttara sagt, sýnir það, hve þjóð
in er orðin sljó gagnvart lög-
um, reglum og nauðsyn þjóðfé-
lagsins. Mér þykja sektirnar litl
ar, allt að því grín. Það er ekki
vegna þess, að ég vilji hefnast
á þeim verzlunum, sem hér hafa
reynst sekar. Heldur verða sekt
irnar að vera lexía fyrir alla
aðra. Fimm þús.und króna sekt
hefði átt að vera lágmarkið. En
ef til vill leyfa lögin ekki hærri
sektir en beitt var.
EN AF TILEFNI þessara tíð-
inda vil ég segja þetta: Verzl-
anir eru fullar af skrani, sem
áreiðanlega er ekki allt flutt inn
á löglegan hátt. Ég skil ekki í
öðru en að tollyfirvöldin gætu
fundið þetta skran ef þau gerðu
út menn til rannsóknar. Er ekki
slikt að finna í skartgripabúð-
ANNARS ERU einstök mál í
þessu sambandi ekki aðalatrið-
ið, heldur sú geigvænlega stað-
reynd, að svo virðist, sem fólk
sé alveg sljótt fyrir þessu. Þa&
er gróðafíknin, sem rekur menn
áfram. Það er líka athyglisvert,
að verzlanirnar þykjast ekki
þekkja þá, sem selt hafa þeim
smyglvörurnar. Hvers vegna
þekkja þær þá ekki? Kaupa þær
yfirleitt vörur af mönnum, sem
þær, eða eigendur þeirra, bera
engin kennsl á? Kaupa þær jafn
vel inn án þess að geta gert grein
fyrir því, hvort varan er frjáls
eða þjófstolin?
ÉG HELD, að menn, sem þann
ig sjá um: verzlun sína, séu
ekki hæfir til að hafa
verzlunarleyfi. — Væri
ekki rétt fyrir löggjafann að at-
huga þetta? Væri ekki rétt a5
atliuga skilyrðin fyrir því að
menn geti haldið verzlunarleyf-
um sínum? Og enn vil ég spyrja:
Er ekki tekið eitthvað tillit til
þess í dómum í svona málum,
hvort sakborningur neitar að
gefa upplýsingar eða ekki?
ER ÞAÐ EKKI sama sem yf-
irhylmun, að neita að gefa upp
nöfn smyglara eða þjófs? Mig
grunar að margt ljótt mundi
koma í ljós, ef nöfnin fengjust
hjá verzlununum. Að minnsta
kosti er rétt að ganga eins fast
að verzlununum um upplýsing-
ar og lögin frekast heimila. Toll-
yfirvöldin og lögreglan þurfa
ekki að fara í neinar grafgötur
með það, að almenningur krefst
þess, að binir seku skuli gefa
upp nöfn þeirra, sem hafa út-
vegað þeim hina ólöglegu vöru.
OG SVO: Áfram með að upp-
ræta smygl og yfirhylmingar.
Reynum öll af fremsta megni að
koma á siðferðilegri endurvæð-
ingu.
Hannes á horninu.
EkKERT LÁT verður á
taug'astríðinu í Berlín. Rússar
virðast ekki enn hafa skipt
um skoðun í Þýzkalandsmál-
inu, þótt margt bendi tii að í
framtíðinni muni þeir ef til
vill geta fallizt á viðunanlega
lausn þess. í fyrstu var álitið
að för Mikoyans til Banda-
ríkjanna stæði í sambandi við
einhverja tilslökun Rússa í
Berlínardeilunni, en líklegt
er, að erindi hans vestur um
haf sé annað og’ merkilegra
en að komast að samkomulagi
um svo* einangrað fyrirbæri
og Berlín. Á þvi leikur eng-
inn vafi, að Rússar hafa tap-
að stigum í iyrstu umferð
taugastríðsins í Berlín.
Skömmu eftir að þeir lögðu
fram Berlínartillögur sínar
fóru fram kosningar í Berlín
og töpuðu kommúnistar miklu
fylgi þrátt fyrir gífurlega víð-
tæka og kostnaðarsama kosn-
ingabaráttu. Kosningaúrslit-
in sýndu, að almenningur í
Berlín er fylgjandi stefnu
Vesturveldanna í þeim mál-
um, er borgina varða. ÖU að-
ildarríki Atlantshafsbanda-
lagsins eru sammála í afstöo-
unni til Þýzkalandsmálsins.
Rússarnir vonuðust eftir að
Vesturveldin yrðu ósammála.
í Berlínardeilunni, en þeim
varð ekki að von sinni.
Þrátt fyrir hótanir Rússa
hefur ekki orðið vart annars
en þýzkir verzlunarmenn og'
iðjuhöldar haldi áfram að
leggja fé í fyrirtæki í Berlín.
Þess hefði mátt vænta að þeir
hefðu dregið saman seglin í.
Berlín eftir að ástandið gerð-
ist ótryggara, en sú varð ekkí,
raunin og hlýtur það að hafa
geysimikil siðferðisleg áhrif á.
íbúana. Viðkvæði. Berlínar-
búans er nú: Við höfum kom-
izt í gegnum svo margt að
við kvíðum ekki framtíðinni.
Sandblásfur
Sandblástur og málmhúð
un, mynztrun á gler og‘
legsteinagerð.
S. Helgason.
Súðavogi 20.
Sími 36177.
Alþýðublaðið — 16. jan. 1959