Morgunblaðið - 06.10.1990, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. OKTÓBÉR 1990
Leíkhús í sinní
fegurstu mynd
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 558. þáttur
__________Leiklist______________
Súsanna Svavarsdóttir
Eg er meistarinn.
Höfundur: Hrafnhildur Hagalín
Guðmundsdóttir.
Leikstjóri: Kjartan Ragnarsson.
Leikmynd og búningar: Hlín
Gunnarsdóttir.
Gítarleikari: Pétur Jónasson.
Lýsing: Lárus Björnsson.
„Eg er meistarinn," var frumsýnt
á Litla sviði Borgarleikhússins í
fyrrakvöld. Leikrit sem fjallar um
þrjá gítarleikara, miðaldra meist-
ara, unga konu sem var undrabarn
og metnaðarfulian sambýlismann
hennar; eða öllu heldur um tilfinn'
ingaleg samskipti þeirra, orsök
þeirra samskipta og afleiðingu.
Ungu gítarleikararnir, Hildur og
Þóra, hafa búið saman frá því þau
voru í framhaldsnámi erlendis og
nú er liðið eitt ár frá því þau komu
aftur heim. Hildur, undrabarnið,
kennir á gítar, Þór æfir sig og bíður
eftir svari við einhverju af þeim
nokkur hundruð bréfum og snæld-
um sem hann hefur sent um heim-
inn til að koma sér-á framfæri. Þór
talar um væntingar sínar og um
tónlistina, en Hildur hlustar og innri
barátta hennar er í þögninni. Virð-
ist vera ósköp einföld og venjuleg
saga um konuna sem fórnar frama
sínum, vegna minnimáttarkennd
sambýlismannsins gagnvart henni.
Þar til meistarinn kemur í heim-
sókn - ætlar að stoppa í nokkra
daga. Þór reyndi hann að kenna,
en sendi hann á endanum til ann-
ars kennara. Hildi kenndi hann í
§órtán ár, frá því hún kom til hans,
sex ára gömul. Þessi fjórtán ár
sullast upp á yfirborðið og hugtök
eins og ást, hatur, snilld, fá nýja
merkingu. Astin milli meistarans
og Hildar; meistarans sem skapaði
hana, sem gítarleikara, með „blíðu
á mörkum hins þolanlega, grimmd
á mörkum hins þolanlega. „Tónlist-
in var Guð og Hildur átti tvo Guði;
Meistarann og tónlistina. Meistar-
inn gerði ofurmannlegar kröfur til
hennar — hún átti að vera fram-
hald af honum. Ekki manneskja;
stúlka, kona, heldur hans eigin
sköpunarverk. Að einhverju leyti
mistókst ætlunarverk hans og Hild-
ur varð kona. Meistarinn gerði sér
það ljóst, þegar Hildur og Þór fóru
að vera saman — svo Guðinn henn-
ar Hildar yfirgaf hana. Og nú er
hann kominn og krefst þess að
endurheimta sál hennar.
Þór er andstæða meistarans.
Þótt eigingirnin og afbrýðisemin
nísti hann eins djúpt, hirðir hann
lítt um sál Hildar. Fyrir honum er
Hildur mælikvarði, spegill, á hversu
vel honum gengur í lífinu. Hún er
betri gítarleikari, en það er hann
sem vinnur að frama á einleikara-
brautinni. Hún kennir. Það fer al-
gerlega framhjá honum, hversu illa
Hildi líður. Reyndar fer það fram-
hjá henni sjálfri, því Þór er svo
undur ástfanginn af henni — elskar
hana, ennþá, eins og hún er, vinn-
andi fyrir honum. Ekki eins og
meistarinn — sem elskar hana, eins
og hún gæti orðið.
Það var sérkennileg reynsla að
sitja á frumsýningu í Borgarleik-
húsinu, á fimmtudagskvöldið. Jú,
maður reiknaði með verki sem skrif-
að væri af þekkingu á tæknilegum
atriðum varðandi gítarleik, svona
eins konar „fagidjótaverki". En
ekki þessu. Ekki leikhúsi sem ógn-
ar, með eldi sem hótar að brenna
mann upp til agna í sömu andrá
og það læsir í mann ísköldum klóm.
Ekki leikhúsi sem særir mann djúpt,
djúpt, um leið og það huggar. Ekki
Erlendis er ekki fátítt að sama
mannsnafn sé haft bæði á konu
og karli. Þetta á ekki við meðal
okkar íslendinga, en þó eru
nokkur dæmi þess að útlend
nöfn hafi verið notuð á bæði
kynin, en þá sjaldnast samtímis.
Ég get nefnt Abel, Elís og Rós-
inkar.
Randalín er gamalt norrænt
nafn, gerviheiti Áslaugar Sig-
urðardóttur í Ragnars sögu loð-
brókar. Þetta er mesta sóma-
nafn. Rönd gat þýtt skjöldur,
og -lín er líklega orðið til úr
gyðjuheitinu Hlín. Það er í hljóð-
skiptum við hlein og merkir
kannski „sú sem styður“.
Randalin hefur verið gott
skjaldmeyjar- eða valkyijuheiti.
Filippus Sæmundarson á
Stórólfshvoli (d. 1251) gaf dótt-
ur sinni nafnið Randalín, en
þeir Oddaveijar voru nýjunga-
gjarnir í nafngiftum og miðlungi
þjóðlegir (Andréas, Filippus,
Karlamagnús, Rikissa). Ekki
er í Sturlungu nefnd önnur
Itandalín en hin ríkiláta Odda-
veijafrú, kona Odds Þórarins-
sonar á Valþjófsstað. Kallar
Barði Guðmundsson hana
„myndskerann mikla“ og heldur
að hún hafi skorið út hurðina
frægu, enda segir að Randalín
væri oddhög.
Nafnið Randalín lifði um ald-
ir, og hétu svo níu íslenskar
konur 1703. En svo dró úr smátt
og smátt, enda líklega fæstir
sem vissu að rönd hafði þýtt
skjöldur. Á síðari hluta 19. aldar
deyr nafnið út, en tekið er að
nota orðið randalín sem sam-
nafn, og fær merkinguna „kona
í röndóttum flíkum“ og síðar
(bröndótt) kýr og nú á dögum
allra helst terta, „lagkaka".
En nú skrifar mér Magnús
Jónsson í Hafnarfirði að uppi
hafi verið á Suðurnesjum ekki
fyrir mjög löngu karlmaðurinn
Randalín Einarsson, kenndur við
bæinn Rifshala í Vatnsleysu-
strandarhreppi.
Þá spyr Magnús Jónsson:
„Hét sendimaður Noregskon-
ungs hér virkilega Loðinn Lepp-
ur? Heldur er það ótrúlegt."
Umsjónarmanni þykir það
ekkert lygilegt. Loðinn var ekki
\
aðeins dvergsheiti og Óðinsheiti,
heldur algengt mannsnafn í
Noregi og ekki mjög fátítt á
íslandi. „Allmánt i Norge ock
támligen vanligt áven pá Is-
land“, segir sænski nafnfræð-
ingurinn Erik Henrik Lind.
Síðasti Loðinn sem ég hef fund-
ið á íslandi, var 61 árs 1801,
Loðinn Guðmundsson í Bygg-
garði í Gullbringusýslu.
Magnús Jónsson skrifar
seinna nafn sendimanns Eiríks
Magnússonar „prestahatara"
með stórum staf, en líklega er
leppur viðurnefni. Þorkell Þjóst-
arsson í Hrafnkels sögu er
nefndur leppur, og segir í sög-
unni:
„Sjá maður var auðkenniligur,
því að hann hafði ljósan lepp í
hári sínu inum vinstra megin.“
Leppur merkir þarna lokkur.
Fleiri menn báru viðurnefnið
leppur að fornu en Loðinn og
Þorkell, og fylgdi þá ekki óvirð-
ing, eins og nú væri.
★
Ég spurði _ í 555. þætti um
málsháttinn Ýla skal hind sem
með úlfum býr. Einn maður
hefur komið svo að máli við
mig: „Skv. orðabók þýðir „ýla“
m.a. ýlfra. Með breyttri orðaröð
getur málshátturinn litið svona
út: „Hind, sem með úlfum býr,
skal ýlfra“. Þannig sýnist mér
merkingin augljós og gamal-
kunn, sbr. Haga skal sér í Róm
að hætti Rómveija." Þetta þykir
mér góð úrlausn, en því spurði
ég um þennan málshátt, að ég
vissi hans ekki dæmi nema í
Heimsljósi Halldórs Laxness
(Höll sumarlandsins, 22. kap.).
★
Hlymrekur handan kvað:
Þau Bjössi og Sigga hjá Sjóna & co
gengu í sambúð, þú veist svona hjónakó,
og svo fóru bæði
þau blessuðu skæði
í brúðkaupsferð suður í Mónakó.
★
Orðið bos (hvk.) getur bæði
merkt skafrenningur og svo
hreiður, bæli, hýbýli. Asgeir
Blöndal Magnússon heldur að
skyldleikatengsl séu milli þessa.
Að draga í bosið er sama sem
að draga í búið, vera duglegur
að bjarga sér, og sá sem er
skroppinn úr bosinu, hann er
að verða maður með mönnum,
ekkert smábarn lengur, enda
getur bos stundum táknað
barnafatnað eða reifar.
Bosviðri=skafrenningur er
skylt sögninni að bysja, sbr.
554. þátt. Nefna má meðal
skyldra orða bausn=bægsli á
hval eða uggi á hákarli, „líkl.
sk. beysinn sk. og bústinn og
tekið mið af þykkt bægsla og
uggans, en bausnir voru hafðar
til átu“, segir Ásgeir Bl. Magn-
ússon. Þá má nefna orðið búsi
sem getur þýtt „lítill, feitur og
stirðlegur drengur, klaufi;
(bitlítill) hnífkuti", sbr. stirð-
busi, og busilkinna „kinnamikil
og pattaraleg kona“. Þessu skylt
er einnig bosmi sem táknar eitt-
hvað fyrirferðarmikið og digurt.
Kona, sem er vel í vexti, er
stundum sögð bosmamikil, sbr.
og þýsku Busen og ensku bos-
om=bijóst.
★
Heimskra manna háttur er
að hæða konur í orðum.
Út af þeim þó allir vér
erum komnir forðum.
(Sr. Jón Bjarnason í Presthólum, um
1560-1630.)
★
Aðsent:
1) Heyrst hafa auglýsingar
hérlendis, svo sem: „Fljúgum til
Evrópu.“ Spurt er: Hversu langt
er frá íslandi til Evrópu? Er
ekki masminnst að fara þetta
fótgangandi?
2) Spyrill á Stöð 2 við ungan
mann sem dvalist hafði í Sov-
étríkjunum: Geturðu bjargað þér
á sovésku?
P.s. Ein lína úr handriti
síðasta þáttar féll niður. Rétt
er málsgreinin um Grana svo:
Grani var sá hestur kallaður
að réttu sem hafði hárbrúsk á
snoppu, og er frægastur þeirra
nafna hestur Sigurðar Fáfnis-
bana, og var bæði hugaður og
vitur. Grani er einnig manns-
nafn, en ekki vinsælt um þessar
mundir, hvort sem Grani Gunn-
arsson í Njálu ber einhveija
ábyrgð á því.
011 RH 0107A LÁRUS Þ. VALDIMARSS0N framkvæmdastjóri
L I IUU"fclw/v KRISTINNSIGURJÓNSSON,HRL.loggilturfasteignasali
Til sýnis og sölu meðal annarra eigna:
5 herb. sérhæð - frábært útsýni
Efri hæð um 120 fm v/Digranesveg, Kóp. Nýtt eldh. Nýtt bað. Nýtt par-
ket og teppi. Sérþvottah. Sérinng. Sérhiti. Bílskréttur. Teikn. á skrifst.
Stór og góð - frábært verð
6 herb. íb. í lyftuh. v/Asparfell 132 fm. 4 rúmg. svefnherb. Tvennar
svalir. Sérinng. af gangsvölum. Sérþvottah. Bílsk. Ágæt sameign. Verð
aðeins kr. 8,1-8,5 millj.
Góð eign við Vogatungu, Kóp.
Endaraðhús m/5-6 herb. íb. á hæð. Á jarðhæð má gera litla séríb.
Ennfremur vinnupláss. Sérbyggður bílsk. Fallegur blóma- og trjágarð-
ur. Eignaskipti möguleg.
Á vinsælum stað í Túnunum
5 herb. íb. í fjórbhúsi á hæð og á rishæð. Sérinng. Sérhiti. Laus strax.
Skuldlaus.
í lyftuhúsi við Miðvang
Glæsil. 2ja herb. suðuríb. Sérinng. af gangsvölum. Sérþvottah. Ágæt
sameign.
Ennfremur góðar 2ja herb. íb. í lyftuhúsum við Dúfnahóla og Asparfell.
Skammt frá sundlaugunum í Laugardal
Stór og góð 3ja herb. kjíb. 84,5 fm auk geymslu og sameignar lítið
niðurgr. Sérinng. Sérhiti. Nýtt gler. Skipti mögul. á stærri íb. t.d. í
nágrenninu.
Iðnaðarhúsnæði við Höfðatún
á 1. hæð 142 fm nt. auk lítillar geymslu i kj. og kaffistofu í risi. Laust
1. jan. nk. Teikn. á skrifst.
Ódýr íbúð í gamla bænum
Á aðalhæð í steinh. lítil 3ja herb. m/föndurherb. í kj. Laus strax. Verð
aðeins kr. 3,8-4,0 millj.
Þurfum að útvega fjársterkum kaupanda
2ja herb. ib. helst við Hraunbæ. Rétt eign veröur borguð út fyrir ára-
mót þar af kr. 1,7 millj. við kaupsamning. Afh. samkvæmt óskum selj-
anda.
í borginni eða Garðabæ
óskast einbhús 140-200 fm helst á einni hæð. Miklar og góðar greiðslur.
Helst í Austurborginni
Þurfum að útvega sérb. 120-150 fm þ.e. einbhús, raðhús eða sérhæð.
Rétt eign veröur borguð út.
• • •
Opið í dag kl. 10-16.
Almenna fasteignasalan sf.
var stofnuð 12. júlí 1944.
LAUGAVEGM8SIMAR2115^
ALMENNA
FftSTEIGMtSMMI