Morgunblaðið - 06.10.1990, Blaðsíða 38
38
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. OKTÓBER 1990
Minning:
Þorsteinn Matthíasson
kennari og rithöfundur
Fæddur 23. apríl 1908
Dáinn 28. septmeber 1990
Fyrir um 30 árum var það
kvíðvænlegt skref heimalnings í
sveit að hefja nám í unglingaskóla
nágrannaþorpsins. Ekki dró úr
kvíðanum að nýr skólastjóri var að
taka við stjórn skólans. Af þeim
manni voru sagðar þær sögur að
hann væri risi að vexti, rammur
að afli og beitti því síðarnefnda
óspart til að hemja óstýriláta nem-
endur.
Þorsteinn og Jófriður ásamt þrem
sonum fluttu til Blönduóss haustið
1959. Tveir eldri synirnir stunduðu
þá nám við Menntaskólann á Akur-
eyri en sá yngsti varð bekkjarfélagi
minn næstu þijú árin.
Kynni mín við þessa ijölskyldu
urðu náin þar eð ég dvaldi á heim-
ili þeirra tvo síðustu veturna fyrir
landspróf.
Það var hinum nýja skólastjóra
mikið metnaðarmál að útskrifa
landsprófsbekk frá Blönduósi vorið
1962. Þetta tókst, en oft þurfti að
t
Móðir okkar,
ANNA SVEINSDÓTTIR,
fyrrum prestfrú á Kirkjubæ í Hróarstungu,
andaðist 4. október.
Börnin.
t
Faðir okkar, tengdafaðir, afi, langafi og langalangafi,
EINAR VÍDALÍN EINARSSON
loftskeytamaður,
Vogatungu 65,
Kópavogi,
andaðist á Landspítalanum fimmtudaginn 4. október.
Sigurborg Einarsdóttir,
Agnar Einarsson, Guðrún Hall,
Maria Einarsdóttir, Valgarð Sigmarsson,
Þórey Eiríksdóttir
og aðrir vandamenn.
t
Móðir okkar og tengdamóðir,
GUÐFINNA Á. ÁRNADÓTTIR,
Gnoðarvogi 20,
Reykjavik,
lést aðfaarnótt 5. október 1990.
Árveig Kristinsdóttir,
Bergþóra Kristinsdóttir, Benedikt Kristjánsson,
Hrafnhildur Kristinsdóttir, Sigurður Axelsson,
Guðlaug Kristinsdóttir, Rósant Hjörleifsson.
t
Innilega þökkum við þeim fjölmörgu, sem sýndu okkur samúð
og hlýhug við andlát og jarðarför föður okkar,
ÓLAFS GUÐMUNDSSONAR.
Sigriður Óiafsdóttir Candi,
Hanna Ólafsdóttir Jörgensen,
Ólafur Ólafsson
og fjölskyldur.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og út-
för ‘eiginmanns míns, föður okkar, tengdaföður og afa,
JÓHANNESAR L.L. HELGASONAR
hæstaréttarlögmanns.
Anna Fríða Björgvinsdóttir,
Helgi Jóhannesson, Anna María Sigurðardóttir,
Kristín Jóhannesdóttir, Gísli Þór Reynisson,
Anna Friða Gisladóttir.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og hlýhug við andlát og útför
móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
ÞÓRUNNAR MAGNÚSDÓTTUR
frá Hurðarbaki, Svínadal.
Magnús D. Ólafsson,
Sigríður Ólafsdóttir,
Ingólfur Ólafsson,
Óskar Ólafsson,
Steinunn D. Ólafsdóttir,
Árni Ólafsson,
Kristin Jónsdóttir,
Theódór Ó/afsson,
Erla Bjarnadóttir,
Margrét Þ. Jafetsdóttir,
Jón Pétursson,
Rannveig Bjarnadóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
brýna bekkinn. Þá var beitt hæfi-
legu lofi og skarpri gagnrýni í
bland. Agavandamál þekktust vart
og leyfðist okkur hæfilegt brall,
bæði við kennara og skólastjóra en
ávallt vissum við hvar hin ósögðu
takmörk voru.
Á nýbyijuðu ári 1961 var oft
vakað fram eftir á kennarastof-
unni. Þorsteinn vildi gefa út rit „til
fróðleiks og skemmtunar, einskonar
kvöldvöku nútímans" eins og hann
orðaði það. Honum tókst að fá fleiri
til liðs við sig og ritið „Húnavaka"
kom út í fyrsta sinn, fyölritað, á
samnefndri héraðshátíð um vorið.
Dvölin á heimili Fríðu og Steina
þessi góðu unglingsár ól af sér ein-
læga vináttu við þau og Jón, yngsta
son þeirra. Þau hjón voru í mörgu
ólík. Hún mild, hlý og fínleg eins
og mótuð af mjúkum línum og litum
Dalabyggðar. Hann- stórvaxinn,
líkur fornkappa, bar keim af harð-
fengri náttúru í sinni heimabyggð
á Ströndum. Brosið og kímnin voru
þó ávallt skammt undan og oft
varð skólastjórasvipurinn að víkja
fyrir þeim eiginleikum. Bæði voru
prýdd listfengi og næmi sem í sumu
birtist sem veikleiki. Þorsteinn lagði
hönd að mörgu og dvaldi víða, það
var einhver óeirð eða lífsþorsti sem
leiddi hann áfram. Hann hafði
næmt auga fyrir íslensku máli og
bjó yfir þeirri náðargáfu að geta
miðlað þekkingu þannig að ekki
gieymdist.
Síðan í þá daga hafa leiðir ekki
oft legið saman en hlýjar kveðjur
og bréf hafa fært mér þá vissu að
góðvild og vinátta þessa læriföður
vekti yfir hveiju mínu fótmáli.
Jóhannes Torfason
Vinur minn Þorsteinn Matthías-
son hefur kvatt. Eins og fuglarnir
sem fljúga til suðrænna landa þeg-
ar húmar og haustar að hér heima.
Margar og góðar minningar koma
upp í hugann þegar góðri samfylgd
lýkur.
Bam var ég, líklega sex ára,
þegar ég kynntist fyrst fjölskyld-
unni frá Kaldrananesi, þá Matthíasi
Helgasyni föður Þorsteins. Hann
kom að vetrarlagi á bernskuheimili
mitt á Gautshamri við Steingríms-
§örð. Birtu var tekið að bregða.
Eg sat í rúmi uppi á lofti og las
upphátt fyrir eitthvert yngra systk-
ini, þegar upp á skörina kom hávax-
inn fallegur maður og mælti þau
orð sem ég síðan hef ekki gleymt:
„Þetta skal ég segja Halldóri, að
ég hafi komið á bæ þar sem var
lítil stúlka, ekki stærri en fingur-
björg á hvolfi og hún var fljúgandi
læs.“ Halldór var dóttursonur Matt-
híasar á líku reki og ég. Síðar átti
ég eftir að kynnast Kaldrananes-
heimilinu er ég sumarlangt fékk
að gæta sona Þorstejns Matthías-
sonar og Jófríðar Jonsdóttur frá
Ljárskógum. Þorsteinn var þá orð-
inn skólastjóri í Hólmavík og hafði
verið kennari minn einn vetur, ég
var að ljúka fullnaðarprófi — tólf
ára gömul.
Kaldrananesheimilið var gróið
menningarheimili sem gott var að
kynnast. Gömlu hjónin Margrét og
Matthías bjuggu þá enn á heimilinu
og nutu virðingar allra. Margir
lögðu leið sína að Nesi, enda Matt-
hías sveitarhöfðingi. Húsfreyjan
Jófríður, ljóðelski sólargeislinn,
stýrði heimilinu mjúkri hendi. Aldr-
ei minnist ég þess að frá henni
heyrðist styggðaryrði um nokkurn
mann. Ævinlega vildi hún gott til
leggja, ljúfum brosum og hlýjum
orðum var hún rík af. Þorsteinn var
gæfusamur að fá svo góðrar konu
sem Jofríðar og það vissi hann.
Synirnir ungu voru yndislegir
drengir, fallegir, frískir og
skemmtilegir og nutu mikils ást-
ríkis og umhyggju_ foreldra sinna
og föðurforeldra. Á þessu sumri,
sem í minningunni er svo bjart og
hlýtt, eignaðist ég vináttu þessarar
Ijölskyldu sem aldrei sló fölskva á.
Þegar árin liðu og við áttum starfs-
vettvang sunnan heiða stóð heimili
Jofríðar og Þorsteins mér ævinlega
opið og víst hefðu þau ekki verið
mér betri þótt ég hefði verið þeirra
barn. Af þeirra fundi fór ég alltaf
ríkari. Mér finnst að ég hafi svo
margt af þeim þegið og lært.
Þorsteinn var afburða góður
kennari. Hann hafði einstakt lag á
að koma inn tilfinningu fyrir
íslensku máli hjá nemendum sínum.
Góður sögumaður, vel ritfær og
varð afkastamikill rithöfundur.
Hann hafði næmt auga fyrir fegurð
íslenskrar náttúru og átthaga-
tryggð hans átti sér engin mörk.
Kærleikar hans til heimahaganna
speglast í fallegu ljóði sem hann
orti „Átthagavalsi Strandamanna",
sem kór átthagafélagsins hefur
sungið fagurlega inn á plötu við lag
Jónatans Olafssonar. Eg man einn-
ig gleði hans þegar hann sagði mér
að nú væri hann búinn að koma
upp kofanum sínum heima í Bjarn-
arfirði. Þar undi hann sér vel. Á
þeim árum sem ég var í hjúkruna-
rnámi hringdi Þorsteinn til mín ein-
hveiju sinni sem oftar og sagðist
ætla að skreppa heim, hvort ég vildi
kannski koma með. Ég átti nætur-
vaktarfrí og tók því boðinu með
þökkum. Heim fórum við og hittum
vini og vandamenn, ég í foreldrahús
í Hólmavík. Það sem gerir þessa
ferð sérstaklega minnisstæða er það
að á leiðinni suður stöðvaði hann.
bílinn á hæðarbrún, það var björt
sumarnótt, dögg glitraði á grasi,
það var ilmur af jörðinni, einhvers
staðar kvakaði fugl. Við stigum út
úr bílnum og Þorsteinn vinur minn
og fóstri lagði handlegginn yfir
axlir mér og sagði: „Líttu í kringum
þig Svana mín, finndu ilminn, held-
ur þú að nokkurs staðar á jörðinni
sé til fallegra land en landið okk-
ar.“ Þetta augnablik var í raun
helgistund. Ég fékk þá tilfinningu
að ekki einungis væri þetta fallega
friðsæla land okkar land, heldur
væri ég hluti af þessu landi. Svona
var Þorsteinn. Meðvitað eða ómeð-
vitað var hann að kenna, beina sjón-
um nemanda að því sem hann taldi
rétt að rækta, hann kunni að
kveikja ljós.
Þegar ég minnist Þorsteins koma
mér í hug orð Valdimars Briem í
sonnettu hans úr biblíuljóðum:
Einn geisli lýst upp getur myrkan klefa,
einn gneisti kveikt í heilum birkilundi,
einn dropi vatns sér dreift um víðan geiminn.
Ein hugsun getur burt rýmt öllum efa,
eitt orð í tíma, vakið sál af blundi,
einn dropi líknar Drottins frelsað heiminn.
Með einlægri þökk kveð ég Þor-
stein. Þökk fyrir vináttu, tryggð og
kærleika í öll ár. Víst hefði ég vilj-
að umgangast hann meira, hitta
hann oftar og skrafa við hann.
Amstur dagsins sér til þess að
ýmislegt verður ógert sem betur
væri gert. Sonum hans, Matthíasi,
Halldóri og Jóni, og fjölskyldum
þeirra votta ég samúð mína og fjöl-
skyldu minnar. Megi góðar minn-
ingar sefa sorgina. Móðir mín,
Þuríður Guðmundsdóttir frá Bæ,
sendir einnig innilegar samúðar-
kveðjur til fjölskyldu Þorsteins og
þakkar honum áratuga langa vin-
áttu og trausta leiðsögn barna sinna
en hann var kennari margra þeirra.
Guð blessi minningu Þorsteins
Matthíassonar frá Kaldrananesi.
Svanlaug Alda Árnadóttir
Jón Trausti Aðal-
steinsson - Minning
Eitt sinn lagði ég út á land úr
henni Reykjavík. Ekki aðeins austur
yfir Elliðaár, heldur alla leið til
Raufarhafnar. Eiginlega eins langt
og auðið er.
Þar var allt umvafið einhverri
ólýsanlegri birtu, svo ótrúlega
skærri og skínandi. Attaði ég mig
þá á því, að svo norðarlega hefði
ég ekki áður á ævinni verið. A.m.k.
ekki á þessum árstíma.
Og einmitt nú, einu ári síðar, sé
ég þetta sama spil ljóss og skugga.
Aðeins skuggarnir teygja sig lengra
en þá. En það var í aftureldingu
laugardaginn 29. september sl. er
hingað spurðist lát Jóns Trausta í
bílslysi þá um nóttina.
Tilviljanir ráða því að mestu
hveija aðkomukona hittir og hveij-
um hún kynnist. Og það voru ein-
mitt þessar tilviljanir sem réðu því
að við spjölluðum stundum saman,
ungi maðurinn einlægi og ég. Helst
var það þegar hann heimsótti
„besta vin sinn“, Joa löggu.
Eins og Jón Trausti átti ættir til
hafi hann yndi af tónlist. En óneit-
anlega varð ég undrandi þegar hann
allsendis að óvörum opnaði hjá mér
rykfallinn harmoníkukassa og
spurði hvort hann mætti ekki spila.
Og víst mátti hann spila.
Þarna sat hann, kornungur mað-
urinn, og laðaði fram mörg lauflétt
íögin. Þetta fannst mér gaman og
langaði líka.
En bassaputtarnir á mér reynd-
ust stirðir og létu illa að stjórn.
Augljóst var að auðveldara yrði að
kenna Jóni Trausta að dansa en
mér að spila á harmoníku. Þá var
ekkert sætara en að sækja þá snill-
inga sjötta árataugarins og setja á
fóninn. Ef til vill er það einmitt
alþýðumenningin sem á sér opna
leið yfír bilið kynslóða. Og sem ég
nú berst við belginn og er enn á
C-bassanum treysti ég því að hinum
megin sé örugglega einhver til í að
tjútta.
Jón Trausti var góður strákur
og gæflyndur, sem sakir æsku
sinnar og einlægni átti eftir að
ávinna sér það afl sem allir þurfa
að ala með sér eftir því sem á
ævina líður.
Með kvæðinu Hausti vil ég votta
Siggu, Steina og öðrum aðstand-
endum samúð okkar Jóhanns héðan
úr Nónási 6.
Jörðin leggst í langan vetrardvala.
Lífíð sefur rótt um myrka stund.
En seinna kemur sumarrós á bala
og sólin kyssir lautir, hæðir, sund.
Þannig lífið einlægt áfram heldur
og ávallt sigrar myrkur dauðaþraut.
I sálu manns er óslökkvandi eldur
og er í Ieit að nýrri þroskabraut.
(Elín Eiríksdóttir.)
Adda