Alþýðublaðið - 28.01.1959, Blaðsíða 5

Jón Leifs:
Tónmennt hínna
S
Ræða haldin á aðalfundi tónmenntaráðs UNESCO.
ÞÉR spyrjiS mig um tón-
menntalíf þjóðar minnar og
íslandsdeild' Alþjóðaráðs tón-
mennta. Þegar ég reyni að
láta yður í té þessar upplýs-
ingar, þá vona ég að þér skilj
ið tungutak mitt. Vér smá-
þjóðamenn verðum að læra
svo mörg tungumál, •— oft að
minnsta kosti fjögur, — að
það verður að teljast eðilegt,
þótt vér getum ekki gert oss
eins jafnt skiljanlega á þeim
öllum, — en vér erum sífellt
að leitast við að gera vort
bezta til að auka gagnkvæm-
an skilning og viðskipti milli
þjóða, og vér megum því
fremur vænta þess að stór-
þjóðirnar geri skyldu sína á
svipaðan hátt.
Mjög oft hefi ég verið beð-
ínn að láta í té upplýsingar
um ástandið í tónmenntamál-
um íslands, — en ávallt hefi
ég reynt fremur að dylja þá
staðreynd, að tónmenntalíf
minnar þjóðar er langt frá því
að vera fullnægjandi og að ég
og aðrir íslenzkir tónlistar-
menn standa í mjög ströngu
til að koma tónmenntalífi fs-
lands á meginlandsþroska.
En svo var það að nýlega
sagði amerískur upplýsinga-
fulltrúi á íslandi við mig:
„Þið eigið ekki að blygðast
ykkar fyrir erfiðleika ykkar.
Þið eigið að segja hreinskiln-
íslegá frá þeim öllum, því að
þá megið þið ef til vill vænía
meiri aðstoðar frá öðrum
löndum. Ástandið hjá ykkur
er hið sama og hjá öllum fjar-
lægum og í tónmennt lítt
þroskuðum þjóðum, — og þið
hjálpið um leið þessum þjóð-
um, ef þið veitið hinum ýmsu
sambandsfélögum í tónlist og
alþjóðlegum menntastofnun-
um afdráttarlausar upplýs-
ingar.“
Mér skilst nú, að maður
þessi hafði alveg á réttu að
standa. Þér þekkið minni-
máttarkennd smáþjóðanna.
Þér þekkið ef til vill einnig
minnimáttarkennd stórþjóð-
anna, — sem oft virðist halda
að þær einir séu færar um að
stjórna heiminum, — enda
í SAMHENGI við dag Sameinuðu þjóðanna og
opnun hina nýju húsakynna menningar-
stofnunar Sameinuðu þjóðanna og hljómleika þeirra
var nýlega í París haldinn aðaiíundur Alþjóðaráðs
tónmennta hjá UNESCO. Forstjóri stofnunarinuar
— Bandaríkjamaðurinn dr. Evans — setti fundinn og
minntist sérstaklega á stefnu hennar, sem værj
eindregin til stuðnings efnalegum og listrænum rctti
höfundanna. Jón Leifs mætti með tilstyrk mennta-
málaráðherra fyrir hönd Islandsdeildar
tónmenntaráðsins og hélt ræðu þá, sem hér fer á
eftir :
þótt sagan sýni hið gagnstæða.
Stórþjóðamenn virðast oft
lí-ta niður á smáþjóðamenn
og tala um fjarlæg lönd og
hjáleigur — próvinsur, sem
ekki hafi hið minnsta gildi.
Smáþjóðamenn herma síðan
oft eftir þessum sjónarmiðum
og sýna þá enn minni þjóðum
allra minnstu tillitssemi. —
íslendingar eru meðal hinna
smæstu þjóða. — Sameinuðu
þjóðirnar, menningarstofnun
þeirra: UNESCO og Alþjóða-
ráð tónmennta eru einmitt
vettvangurinn, þar sem út-
rýma þarf þessum úreltu sjón-
armiðum. Hinn einstaki list-
ræni persónuleiki og menn-
ingargildið fer vissulega ekki
eftir íbúatölu.
II. Hinar lítt þroskuðu
smáþjóðir.
Það, sem ég nu segi yður,
hefur almennt gildi fyrir all-
ar fjarlægar smáþjóðir. Þess
vegna bið ég um athygii yðar
óskipta í nokkrar mínútur.
Það er, eins og yður er kunn-
ugt, eitt veigamesta hlutverk
UNESCO að hjálpa lítt þrosk-
uðum þjóðum. Það, sem ég
segi. yður hér um ísland, kann
að. vera mjög svipað ástand-
inu hjá smáum og fjarlæg-
um þjóðum í Asíu eða Afríku
og annars staðar, þar sem tón-
menntalífið er ekki eins
þroskað og á meginlandi Ev-
rópu. Athugið þess vegna í
því sambandi, að ég tala ekki
aðeins fyrir mína þjóð, er ég
tek fram eftirfarandi atriði.
Hjns vegar get ég eingöngu
sagt yður frá minni eigin
reynslu. Aðrir fulltrúar hér
staddir kunna þá auðveldlega f
að muna sams konar aðstæð- 1
ur x öðrum löndum. |
ísland er að vísu laiid, sem |
á lifandi þúsund ára arfleifð |
bókmennta, — eins og þér =
munuð v.ita, — en æðri tón- |
list vor þar nærri ókunn og |
lítt þroskuð allt fram á tuttug- |
ustu öld, -— þrátt fyrir gömul |
og að vissu leyti villimannleg f
Framhald á 10. síðu.
ÆNSKUR TRÚBOÐI, séra
Gunnar Helander, hélt því
nýlega fram á umræðufundi,
sem Félag Sameinuðu þjóð-
anna í Svíþjóð efndi til, að
svertingjar frá Afríku, er
fylgdust með pílagrímum til
Mekka, yrðu þar eftir og
væru hnepptir í þrældóm.
Séra Gunnar Helander
hefur v.erið trúboði þar suð;
ur frá í sautján ár, svo að
hann er öllum hnútum kunn
ugur, Hann segir, að þessi
ánauð svertingjanna hafi
aldrei verið stöðvuð.
Þessi umræðufundur varð
athyglisverður og prestur-
inn hvassyrtur. Hann hóf
mál sitt á því að bera til
baka fullyrðingar í ritlingi
nokkrum, sem dreift var
milli fundarmánna í upphafi
fundarins. Menn frá sendi-
ráði Suður-Afríku stóðu að
útbreiðslu ritsins, ..hinir
nazistísku suður-afríkönsku.
vinir okkar“ eins og prest-
urinn komst að orði.
— Það er kynlegt, að til
skulu.vera menn, sem verja
kynþátíaandúð, sagði prest-
urinn. Samkvæmt því er
svartur próféssor og doktor
í læknisfræSi ,ekki siðmennt
aður af því að hann er svart-
ur, en óvrópskur, menntun-
arsnauður maður er sið-
menntaður, af því að hann
er hvítur.
— Það er ekki víst, sagðí
hann ennfremur, að svert-
ingjar geri sér að góðu
stjórnarfarið í Suður-Afríku.
Það gæti orðið uppreisn í
landinu, og svört stjórn tek-:
ið völdin. Þá yrðu hvítir
menn að þola ánauð aí hendi
svertingjanna, ef kynþátta-
aðgreiningin héldi áfrara.
Eða á að gleyma og fyrir-
■gefa
— Fávíshi stendur alltaf
í sama hlutfalli og kynþátta
andúðín. ,.The poor white
man“ (fátæki-hvíti maður-
inn) er harðasti fylgiandi
aðgi-einingarstefnu forsætis-
ráðherrans. Hins vegar er
menntaðasti hluti hvítra
manna í Suður-Afríku
frjálslyndir í kynþáttamál-
um. f
uiiimmimiiiumii'nimitmiuiitiimiiiminmiimiiiuntmiitmminimumiiimimiiimiummiuimiiimiimtmt
I FÖRNHELGi
............. ...........PvANGON ffiifuE longum feng-
ið það orð að vera óþrifaleg-
asta borg heimsins, — og eha
af fegurstu borgum veraldar.
Þar rísa gullidrifnar Pagóður
til himins, skínandi bjartar í
sífelldu sólarflóði suðiirlanda,
einhver glæsilegustu manna-
verfc allra tírna. En í Rangoon
eru líka ömurlegustu fátækra-
hverfi, sem þekkjast á bvggSu
foóli. Undanfarin ár; eða allt frá
því Burma hlaut sjáifstæði hef
ur verið við völd i landinu
sijórn, sem frekar hefur hugs-
að um hina eílíflegu frelsim
sálarinnar en hin tímanlegu
gæði hreinlætis og gnægta.
U Nu forsætisráðherra Bur'ma
er talinn mjög göfugur og mik-
ilhæfur maður, sem stjórna'St
landi sínu af víðsýni og skiln-
ingi, en hann virtist ekki géra.
............................................................................... u þgss ljÓSa oreill að fleÍFR,
Bréf:
BUIL í BÆNDAÞÆTTI
ÞAÐ er oft undarlegur vís-
dómur, sem útvarpshlustend-
um er fluttur í svonefndum
fræðsluerindum Búnaðarfé-
Jagsins. S.l. mánudag talaði
einn af ráðunautum Búnaðar-
'Xélagsins um ýmislegt, sem lýt-
ur að verðlagsmálum landbún-
.aðarins. í upphafi máls síns
vegsamaði hann mjög ástandið
fyrir fyrri heimsstyrjöldina og
italaði síðan um hvers konar
5,viðskiptahömlur“, sem nú
þjökuðu mannfólkið, íslend-
ínga og aðrar þjóðir, sem eina
suestu ,.plágu “veraldarinnar.
Auðvitað er það rétt, að margt
mælir með frjálsari viðskipt-
um en nú tíðkast í heiminum,
en slíkir yfirborðssleggjudóm-
ar eins og ráðunauturinn við-
hafði, ættu ekki að heyrast í
útvarpi, og sízt úr munni for-
mælenda og starfmanna land-
búnaðarins. Eða skyldi ráðu-
nautnum vera alveg ókunnugt
um, á hvaða sviði hér og annars
staðar eru mestar og strang-
astar viðskiptahömlur? Ætli
hann viti í raun og veru ekki,
að það er í viðskiptum með
landbúnaðarvörur? Hvað ætli
yrði' um íslenzkan landbúnað,
ef allar viðskiptahömlur yrðu
skyndilega afnumdar og fi'jáls
innflutningur leyfður t.d. á
kjöti, smjöri, eggjum o.s.frv.
Telur ráðunauturinn þær við-
skiptahömlur, sem beinlínis
koma í veg fyrir, að landbún-
aður leggist skyndilega í rúst
á íslandi, eina helztu ,.plágu“,
sem þjóðin eigi við að búa?
Gera verður þá kröfu til
þeirra, sem tala í útvarp fvrir
hönd hálfopinberi'a samtaka,
að þeir fari ekki með mark-
iaust fleipur. Þetta bréf er
skrifað til þess að vekja at-
hygli útvarpsins, Búnaðarfé-
lagsins og annarra á nauðsyn
þess. ;j Hlustandi.
Mikíð úrval af ódýrum
íslenzkum bókum.
Bókamarkaður
BÓKKLÖDUNNM
Sími 16031.
er mikilvægt en andlegt frelsi.
Á síðastliðnu ári var hann lát-
inn taka sér frí og við vöidum
tók hershöfðingi að nafni Ne
Win. Hann hófst þegar handa
við ýmsar umbætur, og út-
rýmdi atvinnuleysi með þvi
einfaldl.ega að setja fjölða
manns í þann starfa að hreinsa
borgina, leggja nýjar götur og
því um líkt. Á hverjum sunnu-
dagsmorgni hreinsa íbúar hvers
hverfis íóðir sínar og götur
þær, sem að þeim liggja. Nú.
er svo mokið að Rangoon er
orðin hreinleg borg og and-
rúmsloft hennar, sem aðkomu-
mönnum þótti nær óbærilegt
fyrst í stað, er ekki lakara en
í öðrum borgum AusturlanBa.
Hin nýjá kraftmikla stjórra
Burma virðist "ætla að hríía
þetta gamla menningarland 'úr
dyala ög sinnuleyrá háspekinn-
ar á furðulega skiimmum tíma,
Alþýöublaðið — 28. jan. 1959