Alþýðublaðið - 09.12.1932, Blaðsíða 2

2
JtMWBUSlá-AÐIB
Einkasala á saltdski.
Eins og mötínium er kunnugt
hafa n-okkrar skipshafnir á tog-
urmn stofnað með sér samvinnu-
féiög og keypt e'ða leigt skip til
a'ð íeka fiskveiðar.w Þetta hafa
'menn gert vegna vandræöa nú í
atvinnúleysiiniu. PÍeáiri og fleiri
skip em bundin við hafnargarð-
itm, fleiri og ffeiiiL sjómenn'rekmlr
i land í atvinnuleysið og vonr
leysið um að sjá heiniilum sín-
um farbor.öa. Mönnum er pví ekki
láiandi, pó a'ð þeir neyni hvað sem
er til að afla sér tekna, ef þeia’
þykjast eygja von til þes'S., Fæst!-
íl> þessana manna hafa átt nieina
peninga að ráði til að leggja í
þessi samvinnufélÖg. Skipin eru
keýpt svo að siegja öll í skuld og
með 8—9o/o vöxturn, og öl) of
háu verði. Trygging bankavalds-
ins fslenzka fyrir greiðsilu þess-
ana vaxta liigguir í afla skipanna.
Og íslenzka bankavaldið gengur
stift eftin vöxtunum, því að það
á' aftur ,gð gneiða þá til síns.
har.öa húsbónda, eniska banfcaauð-
valdsins, sem nú hefir skattlagt
hvern alþýðumairm/ í þessu landi
með þeim okurlánum, sem
skammisýnar ríkisstjórnir auð-
valdsflokkanna islenzku, íhaldstns-
og Framsðknar, hafa tekið í Engl-
landi. Þess vegna verð'a þessir
samvinnu s jómehn að greiða
bankaauðvaldinu fyrst og fremst
vexti og afborganir ekki síður en
aðrtr svo kallaðir eigendur hinna
togaranna. Að vísu má geta þess1,
að hinir síðari hafa oft sloppið
,m‘eð það', að bæta bara vöxtunum
við höfuð'stölinn, og síðan hafa
bankarnir látið verkaiýðmn borga
fyrir þá með hærri vöxtum til
kaupm'an'na og kaupfélaga, sem
þau hafa innheimt af vsrltalýð'n’-
um með hærra vöruverðá. — En
samvinnusjómennárnir jmrfa tæp-
ást að gem sér vonir um slíkar
eftirigjafin Fyrst verða þeir að
gjalda bönkunum og annan kostn-
að og síöan mega þeir skifta arð-
inum af vinnu sinni.
En nú e® það vitaniegt, aö sá
arðluB fer eftir því, hve hátt verð
þeir fá fyrir fiskinn. Og hverjir
ráða því ? — Ekki sjómennimir.
Peir eiga enigar fiskþurkunar-
síöövar og óvíst er, hvort þeir
fengju láú til þess að kaupa
verkun á fiskinum, þó að þeir
gætu beðið svo lengi éftir kaupi
sínu. Þeir neyðast fiví til qði selja
fiskinn áverMcfcm upp, skip-
utmtn, Og þeir sem geta keypt,
exiu ekki aðrir en fiskveiðafélögin
fjársterku, „Kvöldúlfur“ og „Alli-
anc, og einhver fleiri. Þau eru
alveg einráð um það, hvaða verð
þau gefa fyrtr fiskinn óverkað-
an. Auöyaldsþróunin í fiskfram-
leiðsl u hér á landi og fisksölu er
nú svo lapgt komið, að hin
„frjájlsa samkeppni“ byrjuna'rstigs
hennar er nú horfin, en einvaldir
hringar komnár í staðinn. Þessir
Alykfnn sambandsins-
smáframleiðendur, samvininusjó-
mennirnir, eiga því ekki í annað
hús að venda með framleiðslu
sína en til hrtniganina og verða að
sæta þeim kjönum, sem þeir
bjóðöj Og svo segja vesiings
heimsku smáborigaiiarnir og
margir fákænir verkamienini, að hér
sé ekkert auðvald, hér séu allir
jafnir.
Afleiðingaruar af þessu eru
auösæjau Hringarnir kaupa fisk
samvinnusjómannanna því verði,
sem þeim er miestur hagur aö,
Ef þeir sjá sér hag í að láta sjó-
mennána halda áfram útgerSiuni
vegna þess;, að gróði er nieiri af
viðiskiftum við þá en af eigjn
útgerð1, munu þeir gjalda ná-
kvæmlega það ver'ð, sem nægir til
þess, að sjómennirpir dragi fram
líífið af „arði“ sínum, en vitan-
iega verður sá arður alt af mitmi
en alment ka'up sjómaninia er nú
fyrir jafnmikla virtnu. Og svo
hugsa hrtngarnir sér vitanlega að
nota sér það til þess að kftýja
fmm laíkkun á hinu fasta kaupi
sjómanna, Enn fnemnr ætla þeir
sér að fá samvinnusjómenmina til
að bem sér vitni tun það, hvað
útgiexiðin beri sig illa og útvega
sér þannig talsmenn hjá verka-
lýðúum. sjálfum. —
En ef þeim býður svo við að
horfa, læiíka þeir verðið á fiskin-
'Um, svo að samvinniufélögin verði
að gefast upp við að gjalda
bankiaauðvaldinlu vextinai, bank-
arnir taka aftur við skipunum,
en sjómleninimir ganga slyppir frái,
kauplausin og hafa mist þesisa fáu
spariaurai, sem þeir lögðu í isfcipa-
„kaupin“.
Þegar þessi nök eru athuguð, er
ekki að furða, þó að auðvalds-
blöðin, Mgbi. o. fl. hafi dáð mjög
þessi salmvinnufélög, því að þárna
hafa þau séð, að ajuðvaldið gat
deilulaust ixaft í öllum höndum
við sjómennina viö að reita af
þeim arð vinrau þeirra,
Eina ráðið til þess að veikja að
nokkriu vald fiskfmm'leið'sluhring-
anna gagnvart sjómönnum og
sömuleiðis ti að korna sterkara
skipulagi á saltfisksútflutninginn,
sem er langsímilega þýðingar-
mesta veúzlun fsiendinga og undir-
istaðian undir velmegun þjóðaránm-
ar, er, því að stoína eipJtctsölit úscdt-
fisfdiy Hefir það mál oft verið
úætt hérj áður i blaðinu og færð
r,ök að því frá öðirum hliðum.
Þingmienin Alþýðuflokksins bafa
bortð málið fnarn á alþingi þing
eftir þing, en það hefir jafnan
fallið. En sambandsþinigið nú í
haust var enn þeirira:r skoðunar,
að einkasala á saltfiski væri
nauðisynleg, þó að vitanfegt sé,, að
hún getur ekki ráðið meina alls-
herjarþót á atvinnuleysi sjómamra
og fátækt, meðan auðvaldsiskipu-'
lagið er rikjandi. Því samþykti
þingið þessa tillögu:
viÞdp} ssm fjöldi sjómatma hefir
á síift-xsi Liðnfmi ámm lacjt í úi,-
gprp með samvmmmiðt, !álittur 11.
pjng Alfiýðusctimbands Islands erm,
mjjct ncuiðsyn bena t\ij pess, að
pinigmenn Alfiýmjíokksins berj-
ijaí ftjrjr, fivíÁ að kamið s,é á einkcí-
sölin á s,ctltftski,“
Munu því þingmennirnir leggja
siíkt frumvarp fyrir næsta þing.
Nú hefir ólafur Thors, útvegs-
máláráðheririai, látið kónginn gefa
sér heimild tiil að veita Sölur
sambandi íslenzkiia fiskframleið-
enda einikasölu á öllum saltfiski
á landinu eftir 1. ja:n. Er svo
sagt í gneina'iigeTð, að þetta sé
gert tii þess að verjast verð-
Tctlli á eldrt biigðum. Er miikið til
í því, að einkasala Söiusam-
bandsins geti orðið ti.1 að halda
verðinú uppi í útlöndum, En aðal-
ledgendur þess eru Kvöldúlfur og
Alliance- Höfuðtilgangur þessara
laga er vitanlega sá, að triyggja
þessum félögmn gróða af hverj-
um ugga, er út sjónum kemiur.
Með „lögum“ hefir því Ólafur
Th'Ors trygt fiskhringuuum full-
komið einræð-i yfir því verðii, sem
þeir gneiðia fyrir saltfisk s'má-
frataileiðtenda, svo að þeir em
þeim nú aigeiiliega háðir.
Fiskveiðar og fisksala tslend-
iraga hefir þa'nhig náð hámarki
auövaldsþiní unar'innar, alt ér kom-
íö á eina höttd, öll samkepptti er
útilokuð, Þetta er að því leyti
gott, að það kantt að opnia augu
almennings fyrir bfekki'pgarhjal-
ánu lum hittá „frjálsu siattikeppni“,
sem fáfróðir smáborgana'r segja
að alt gott spretti upp af.
Þetta er að vísu einkasala á
isa.ltfis.ki, eo það er ekki þ'etta
fyrirkO'mulag, sem Alþýðúfloikk-
ur|inn æskir eftir, því að það er
til þess eins að tryggja hag hinína
fá'u eigenda Fisksölusambandsins,
heldur vdll hann það fyrirkomuiag
saltfiskssölunnar, sem gætir hags
sjómanna og verkamanna fyrlst
og fremst, A.
Frabkar og Bretar ætla að
borga Bandarikiamominm,
Bertíú', 9, dez. Ráösteínu Frakka
og Bneta, sem stóð yfir í París
um skuldagrieiðísilumálin, er nú
liokið1. Varð sú niðurstaðan, að
bæðl rjkin háfa afráðið að greiða
Bandarikjunium upphæðir þær,
sem faMá í gjalddagia á fimtii-
dágittú læmur, 15. dezeanher. Her-
mot miunl í vænitánilegri orðisiend-
ingu Frakka . sérstaklega geta
þiess, að þessar upphæðir verði
að koima til frádráttar, þegar gert
verði nýtt sikipulág á skulda-
gneiöisl'umjálunum. Heralot ætlar i
diág að tiiikynina þingdied/ldunum,
hver niiðúrstáða hafi orðið í máj-
inu. (0.)
i Finnlandi.
Helsingfors, 8, dez. U. P. FB.
Sunila í'orsætisráÖberra hefirbeð-
isit laúsniar fyrtr sjg og ráðuö
neyti sitt. Afhenti hann Svinhuf-
vud forsieta lausnarbeiömna i
gærkveidi. Var orsöikin sú, aé
forseti rífcisins hefir beáitt neit-
unarvaldi stínu og neitað að und-
irskrtfa lög, sem ríkisstjórnin bar
fram á þingi og fék-k siunþykt,
en samfcvæmt þeim átti að koma
á betra skipulagi og samúæmi
að þvi er útláusvexti snertir.
Bjömsons-hátíðin.
Osló, 8, dez. NRP. FB. I gær-
kveldi yar frmnsýning í Þjóð-
leikhúisinu á leikritii Björnsons,.
„Konlgebrödrene“, er hann sumdx
árið 1871, en hefir ekki verið’
leikiið fyr-i Dagl):lö<Sn í Osló'hald®
því ákveði'ð fnam, að leikritiÖ sé
eittlivert hið bezta leikrita
Björnisonis,
Hátiðartiöldin náðu hámarki í<
dag á aldar-afmiæliisdeginum-
Fyrri hluta dags í dag fór fram
hátíMeg . ath.öfn við gröf skálds-
ins. Matigir sveigar voru lagðir
á gröfina, þar á mieðal frá Stór-
þinigiúú, frá ríkiisstjórninni og frá
Norðmiönnum vestan hafs. Litto
síöar fór íram minningariiátið i
háskólamim.
Upplestun.
Bjarni M. Gíslasnno-
ísland! Þó séu enn þá vegir
skygðir
þitt átak skal lyfta tímans fargi
þungu.
Hví skyldi svæfa sannteiks þor
og dygðir
er svell'ur afl og göfgi á þinnr
tungu?
Þegar raistir rísa — og vandast
málin
reynir á það hversu heil er sálin,
Það er Bjarni M. Gíslason,
kornungur sjómaöur, sem þannig
kveður, eins og kunnugt er, þv!
kvæði hatts eru niokkuð kupin or;ð-
in, Bjarni er að mörgu leyti ein-
kenuilegur ungljngur; hann á
stutta æfi áð baki sér ,ien hún er
auðug áf reynslu, þvi oft hafa-
rastir risið — og vandast málin
hjá þessum tinga sjómanni, sem<
frá æsku hefir orðið að starfa fc
miklu ósamræmi við sitt innína
líf. Bjiarini hlaut skáidskapargáf-
una í vöggugjöf, en fátækt og
erfið lífskjör hafa valdið þvi, að
Bjami hefir ekki getað öðlast
mentun, sem er hans sterkasta
þrá, vegna þeirrar listar, sem
hann hefir helgað sér. Þrátt fyrir
erfið lífskjör virðiist Bjami mik-
ilvirkur, þegar litið er á, að verk
hans verða öll til í tömstunduro
eða við vinnu. Bjarni ætlar nú að>