Morgunblaðið - 03.03.1991, Blaðsíða 4

4 FREI 1 iR/YFIRLIT ^r^önbiaÖiö's^ú^gW^I-Ívíarz tó'91
ERLENT V
IIMIMLEIMT
Davíð í Ig'öri
tílformanns
DAVÍÐ Oddsson borgarstjóri til-
kynnti á mánudag að hann gæfi
kost á sér í formannskjöri Sjálf-
stæðisflokksins á landsfundi
flokksins 7.-10. mars. Þorsteinn
Pálsson formaður fiokksins gefur
kost á sér til endurkjörs.
Sj ávarútvegsfyrirtæki
sameinast
Þrjú stærstu sjávarútvegsfyrir-
tækin á Akranesi sameinuðust í
vikunni og mynduðu eitt stærsta
fyrirtæki sinnar tegundar á
landinu. Stefnt er að því að fyrir-
tækið verði almenningshlutafélag.
Raunvaxtalækkun
Ríkisstjórnin hefur beint þeim
tilmælum til Seðlabankans að
hann nái fram lækkun raunvaxta
með beinum aðgerðum og fyrir-
mælum þannig að raunvextir
verði sem næst þeir sömu og í
helstu viðskiptalöndum okkar.
Leitað að Hekluförum
Tíu manns á fjórum jeppum
fundust nálægt Heklu eftir
nokkra leit aðfaranótt þriðjudags.
Fólkið villtist af leið vegna dimm-
viðris en lét vita af sér gegnum
farsíma.
Fangi í gæsluvarðhald
Sakadómur Reykjavíkur úr-
skurðaði Steingrím Njálsson í
gæsluvarðhald degi áður en hann
átti að ljúka afplánun á dómi
vegna kynferðisafbrota. Gæslu-
varðhaldsúrskurðurinn byggðist á
að Steingrímur þætti hættulegur
vanaafbrotamaður sem hefði ekki
látið segjast þrátt fyrir fjölda
dóma og læknismeðferðir.
ERLEIMT
1 kíló af amfetamíni náðist
Fíkniefnalögreglan handtók
mann á fimmtudag sem hafði 1
kíló af amfetamíni í fórum sínum
og hafði smyglað því til landsins.
Þetta er stærsta amfetamínsend-
ing sem lögregla hér á landi legg-
ur hald á.
EB vill tollalækkanir gegn
fiskveiðiívilnunum
í tilboðsdrögum, sem sjávarút-
vegsdeild EB er að móta í viðræð-
um við EFTA um evrópskt efna-
hagssvæði, er m.a. gert ráð fyrir
að tollur á söltuðum þorskflökum
verði afnuminn en hann er nú
20%. Á móti þessu vill Evrópu-
bandalagið m.a. fá að veiða 30
þúsund tonna þorskígildi í lögsögu
Islands, Noregs og í Eystrasalti,
og gera fiskveiðisamning við Ís-
land.
í fangelsi fyrir líkamsárás «
Miðaidra maður var í sakadómi
Reykjavikur dæmdur í þriggja og
hálfs árs fangelsi fyrir grófa
líkamsárás gegn sambýliskonu
sinni.
Athöfn frestað vegna íslensks
fyrirvara
Þing Norðurlandaráðs var hald-
ið í Kaupmannahöfn í vikunni og
lauk því á fímmtudag. Á lokadegi
þingsins átti að undirrita sam-
þykkt um breytingar á starfshátt-
um ráðsins en þeirri athöfn varð
að fresta vegna fyrirvara frá ís-
lendingum um eitt atriði sam-
|>ykktarinnar.
Persaflóa-
stríði lokið
George Bush, forseti Banda-
ríkjanna, lýsti yfír því í ávarpi
aðfaranótt fímmtudags að Persaf-
lóastyijöldinni væri lokið. Banda-
menn hefðu náð því markmiði sínu
að frelsa Kúveit úr höndum íraka
og vígvél Saddams Husseins
hefði verið upprætt. Á fímmtudag
féllust írakar á allar 12 sam-
þykktir Sameinuðu þjóðanna í
Persaflóadeilunni og játuðu þar
með uppgjöf. Hersveitir fjölþjóða-
liðsins sigruðu her íraka, þann
fjórða fjölmennasta í heimi, á
aðeins fjórum sólarhringum.
Stríðið kostaði 79 bandaríska her-
menn lífið og 44 er saknað en
ekki er vitað nákvæmlega hversu
margir hermenn féllu frá öðrum
þeim ríkjum er þátt tóku í aðgerð-
unum. Þó liggur fyrir að mann-
fall var mjög lítið með tilliti til
þess hve innrásin í írak og Kú-
veit var umfangsmikil aðgerð.
Fullvíst þykir að tugþúsundir íra-
skra hermanna hafi fallið og
175.000 írakar eru nú í fangabúð-
um bandamanna.
Saddam til Alsír?
Franska dagblaðið Le Monde
kvaðst á föstudag hafa heimildir
fyrir því að Saddam Hussein,
íraksforseti hefði óskað eftir þvf
að fá hæli í Alsír. Leitað hefði
verið eftir samþykki leiðtoga
bandamanna fyrir þessari ráðstöf-
un. Fréttaskýrendur hafa almennt
látið það álit í ljós að óhugsandi
sé að skipulegt uppbyggingarstarf
verði hafíð í Irak á meðan Saddam
er þar við völd en efnahagur
landsins er í rústum eftir styijöld-
ina við bandamenn og stríðið við
írani á árunum 1980-1988.
Grimmdarverk í Kúveit
íbúar Kúveit-borgar segja að
hemámsliðið hafi framið viður-
styggileg grimmdarverk á þeim
tæpu sjö mánuðum sem borgin
var á valdi íraka. Fullyrt er að
þúsundir Kúveita hafí verið teknar
af lífi á hinn hroðalegasta hátt,
fangar hafí sætt pyntingum, kon-
um hafí verið nauðgað, böm og
ungmenni drepin, eignir manna
eyðilagðar, öðmm stolið. Iraska
innrásarliðið stóð fyrir stórfelld-
um spellvirkjum í Kúveit. Kveikt
var í olíulindum, byggingar
sprengdar í Ioft upp og mikil nátt-
úruspjöll unnin. Sýnt þykir að
endurreisnarstarfið taki mörg ár
og að mánuðir muni líða áður en
olíuvinnsla Kúveita kemst aftur á
skrið.
íraski herinn úr sögunni
Hersveitir fjölþjóðaliðsins lögðu
her íraka í rúst í Persaflóastyij-
öldinni. Herforingjar bandamanna
fullyrða að óhugsandi sé að írakar
geti á ný ógnað nágrönnum
sínum. Bryndrekadeildir íraka
voru upprættar og tæp 70% þeirra
liðsflutningavagna og stórskpta-
vopna sem Saddam Hussein réð
yfír eyðilögð. Um 4.000 skrið-
drekum íraka var grandað en
bandamenn kveðast hafa misst
tvo dreka. Kjamorku- og eitur-
efnastöðvar Saddams vom jafnað-
ar við jörðu í loftárásum banda-
manna og flota íraka gjöreytt.
Niðurstöður nýrra raiinsókna í Bretlandi, Bandaríkj unum og Israel:
Samband milli neyslu vít-
amína og greindarvísitölu
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
NIÐURSTÖÐUR nýrra rannsókna benda til þess, að aukin neysla
vítamína hækki greindarvísitölu barna og unglinga. Enginn óháð-
ur vísindamaður hefur enn fengið að skoða niðurstöðumar.
RRC-sjónvarpið sendi á dögun-
um út þátt, þar sem settar voru
fram niðurstöður um að aukin
neysla vítamína barna og unglinga
hækki greindarvísitölu þeirra.
Daginn eftir setti fyrirtæki, sem
styrkt hefur rannsóknimar, á
markað nýja tegund vítamína,
Vitachieve.
Fyrir tveimur áram komu fram
svipaðar niðurstöður í einum
vísindaþætti RRC-sjónvarpsins.
Næsta morgun seldust upp
vítamín í flestum apótekum lands-
ins. Frekari rannsóknir á sam-
bandi neyslu vítamína og greind-
arvísitölu virtust afsanna, að um
eitthvert samband væri að ræða.
í framhaldi af upphaflegu rann-
sókninni var stofnun sett á lag-
Tékkóslóvakía:
gimar til að standa að stærri rann-
sókn, sem fram hefur farið í Bret-
landi, Bandaríkjunum og ísrael.
Fyrstu niðurstöður þessarar könn-
unar benda til að aukin neysla
vítamína geti hækkað greindarv-
ísitölu um 4 stig. Þessar niðurstöð-
ur em einvörðungu úr bandaríska
hluta rannsóknarinnar.
Ýmsir þekktir vísindamenn hafa
staðið að þessari nýju rannsókn.
Þeirra á meðal em Hans Eysenck,
sálfræðingur, og Linus Pauling,
Nóbelsverðlaunahafí í lífefna-
fræði. Fjölþjóðafyrirtækið Booker,
sem framleiðir matvæli, setti á
markað vítamínpillur fyrir börn
og unglinga daginn eftir að niður-
stöðumar vora birtar. Viðskipta-
hagsmunir þess hafa ráðið því, að
niðurstöðumar vora ekki birtar
fyrr.
Góðgerðarstofnanir, sem að-
stoðuðu við breska hluta rann-
_sóknarinnar, era óánægðar með
þessa notkun niðurstaðnanna til
að auglýsa vítamínpillur. Sumir
vísindamenn vara foreldra við að
gefa bömum sínum of mikið
vítamín, sem geti valdið eitran.
Aðrir vísindamenn efast um
þetta samband neyslu vítamína og
hækkaðrar greindarvísitölu. Þeir
benda á rannsóknir, sem gerðar
voru í framhaldi af fyrsta sjón-
varpsþættinum fyrir tveimur
áram. Sömuleiðis finnst þeim
gransamlegt, að ritgerð með nið-
urstöðunum hafi ekki verið send
inn til viðurkennds vísindatímarits.
En viðurkennd vísindatímarit
senda allar ritgerðir til dóm-
nefnda, áður en þær fást birtar.
Pólitísk óvissa tefur
fyrir efnahagsumbótum
í byrjun janúar voru fyrstu skrefin stigin í Tékkóslóvakíu í átt-
ina að markaðshagkerfi. Þá var verðlag gefið fijálst en niður-
greiðslur hafa verið miklar fram til þessa; Þótt fyrstu áhrifin séu
hærra verð á öllum varningi, lætur fólk sig hafa það án þess að
kvarta mikið.
Snem ma í febrúar var skýrt
frá því í lítilli blaðafrétt, að
fr anskir iðnrekendur, sem vænst
var í borginni Plzen, hefðu ekki
látið sjá sig þar. Þeir ætluðu að
stofna þar til samstarfs í atvinnu-
málum. Það var ekki gefin nein
skýring á því að Frakkarnir komu
ekki til fundarins. Líklegasta
ástæðan fyrir fjarvera þeirra er
einfaldlega sú, að þeir höfðu ekki
áhuga á samvinnu við Tékka,
vegna þess að þeir höfðu vantrú
á pólitískri og efnahagslegri
framtíð þeirra.
Það er ekki of fast að orði kveð-
ið, þegar sagt er, að stöðugleiki
sé ekki mikill í stjórnmálum
Tékkóslóvakíu. Vaclav Havel for-
seti hafði rétt nýlokið við að bera
klæði á vopnin milli Tékka og
Slóvaka, þegar annar alvarlegur
ágreiningur komst á dagskrá:
Klofningur innan helsta bakhjarls
byltingarinnar, Borgaravett-
vangs. Hreyfingin er klofín í
tvennt vegna stöðugra deilna milli
forystumanna hennar.
Fyrir fáeinum vikum tilkynnti
Vaclav Klaus, formaður Borgara-
vettvangs og fjármálaráðherra
Tékkóslóvakíu, að hreyfingunni
hefði verið
breytt í hægri-
sinnaðan flokk
og innan henn-
ar yrði tekið
upp hefðbundið
flokksskipulag.
Þessi ákvörðun olli miklum deilum
og leysti engan vanda innan vé-
banda Borgaravettvangs. Unnt er
að skilja sjónarmið Klaus með því
að horfa á vinnubrögð þingmanna
hreyfíngarinnar á þjóðþinginu,
þar sem þeir deila um fmmvörp
án nokkurs vilja til málamiðlunar.
1 þingkosningunum sem efnt
var til eftir hmn kommúnismans
hlaut Borgaravettvangur um
helming atkvæða í tékkneska
hluta landsins. Með þessu vildu
menn sýna samhug í baráttunni
Vaclav Klaus, formaður Borg-
aravettvangs og fjármálaráð-
herra Tékkóslóvakíu.
gegn kommúnisma. Undir niðri
höfðu kjósendur Borgaravett-
vangs ólíkar skoðanir á mörgum
málum. Þær hafa smátt og smátt
verið að koma í ljós og era langt
til vinstri eða hægri og allt þar á
milli. Enginn gat vænst þess að
þingmenn
hreyfingarinn-
ar yrðu allir á
einu máli, þeg-
ar þeir tækju
til við að ræða
og taka
ákvarðanir um mikilvæg málefni.
Sumir stjórnmálamenn eru
þeirrar skoðunar, að efna eigi sem
fyrst til þingkosninga að nýju, ef
deilumar innan Borgaravettvangs
leiða til þess að þingið getur ekki
tekið á neinum málum. Afgreiðsla
lífsnauðsynlegra mála tekur lang-
an tíma I þinginu og stangast
hægagangurinn þar á við þörfína
fyrir skjótar ákvarðanir utan
þingsalanna. Fyrir þessu geta
aðeins verið tvær ástæður: Annað
hvort skortir þingmenn hæfileika
BAKSVIP
eftir Jaroslav Novák
til að sinna störfum sínum eða
þeir átta sig ekki á því, hve
ástandið er alvarlegt.
Þeir sem gagnrýna Vaclav
Klaus, höfund efnahagsmunbót-
anna, benda réttilega á, að tveim-
ur mánuðum eftir að fyrsta skref
þeirra var stigið, það er með af-
námi verðlagshafta, er þjóðin ekki
nær markaðsbúskap en í desemb-
er 1990. Einu augljósu áhrif frels-
is í verðlagsmálum em gífurlegar
verðhækkanir. Matvæli em þriðj-
ungi dýrari en áður en ýmsar
pappírsvömr, svo sem servíettur
og salemispappír era þrisvar sinn-
um dýrari en áður. Er þetta ekki
eðlilegt, þegar gamli framleiðand-
inn einokar enn markaðinn og
ákveður verðið? Hið sam má segja
um dreifingaraðila, sem hagnast
verulega á starfsemi sinni.
Þótt ríkisstjóminni sé mikið í
mun að breytingar hefjist, hefði
hún átt að fara sér hægar í verð-
lagsmálum. Hvaða vit er í því að
gefa verðlag fijálst, ef ekki er um
neina samkeppni að ræða? Hún
kemur ekki til sögunnar fyrr en
með einkavæðingu og afnámi
þjóðnýtingar. Nýlega hófst einka-
væðing lítilla verslana og veit-
ingahúsa. Ætlunin er að bjóða
stærri fyrirtæki til sölu síðar á
árinu.
Allt tengist þetta náið svo-
nefndum „endurreisnarlögum“ en
samkvæmt þeim ætti að greiða
eigendum þjóðnýttra húsa og
eigna bætur. Auðvelt er að skilja
að ágreiningur sé um frumvarpið
á þingi. Annars vegar kallar það
á mikil útgjöld ríkisins en hins
vegar verður að stuðla að því að
réttlætið nái fram að ganga.
Tékkóslóvakar hafa opnað dyr
lands síns gagnvart umheiminum.
í fyrstu þrýstu erlendir aðilar á
dyrnar og virtust hafa mikinn
áhuga á að verða fyrstir til að
fjárfesta. Nú hika þeir vegna þess
að þeir hafa fylgst náið með fram-
vindu mála í landinu og em ekki
vissir um að í Tékkóslóvakíu ríki
nægilegt öryggi fyrir fjármuni
þeirra.
Höfundur er blaðnmaður í Prag.