Morgunblaðið - 03.03.1991, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. MARZ 1991
25
I
1962, upphefst frjóasta tímabilið
í lífi hennar - en skilnaðurinn er
hrópandi staðfesting á því að
henni hefur mistekist allt í lífinu;
örvænting hennar vex hratt og
íjórum mánuðum seinna sviptir
hún sig lífi; allt fyrir ástina, því
eins og hún sagði sjálf svo oft;
ástin er fullkomnust i dauðanum.
Leikgerð Rose Leiman Goldem-
berg nær þessum þáttum í lífi
Sylviu ágæta vel. Þó verður manni
á að spyija, hversvegna hún hafi
ekki skrifað leikrit um hana, þar
sem svo miklar heimildir eru til
um líf Sylviu, bæði í seiidibréfúm
og dagbókum hennar. í leikgerð-
inni hittast Sylvia og Aurelia,
móðir hennar aldrei. Þær tala á
víxl upp úr bréfunum og leikgerð-
in verður nær leiklestri. Og enda
þótt textinn sé magnaður, vantar
eitthvert líf í sýninguna og hvarfl-
aði að mér sú hugsun að ef maður
ekki þekkti verk Sylviu, gæti hinn
raunverulegi sársauki hennar farið
fyrir ofan garð og neðan. Einnig
gleði hennar.
Guðbjörg Thoroddsen fer með
hlutverk Sylviu. Hún flytur' text-
ann vel og hnökralaust, en það
er eins og stíll leikgerðarinnar
komi í veg fyrir að hún nái sam-
bandi við persónuna. Það verður
áberandi í svo mikilli nálægð sem
er á Litla sviðinu að það kviknar
aldrei líf í augum hennar og hún
kemur ofsafenginni gleði Sylviu
ekki til skila, ekki heldur örvænt-
ingu hennar; Sylvia virðist alltaf
vera heldur melankólísk.
Ef ástína vantar
Helga Bachmann og Guðbjörg Thoroddsen í Bréfum frá Sylviu.
_________Leiklist_____________
Súsanna Svavarsdóttir
Þjóðleikhúsið
Bréf frá Sylviu
Höfundur: Rose Leiman Goldem-
berg
Þýðing: Guðrún J. Bachmann
Leikstjórn: Edda Þórarinsdóttir
Hreyfingar: Sylvia von Kospoth
Tónlist: Finnur Torfi Stefánsson
Leikmynd: Gunnar Bjarnason
Lýsing: Asmundur Karlsson
Ljóðaþýðingar: Sverrir Hólm-
arsson
Bréf bandaríska ljóðskáldsins
Sylviu Plath eru undirstaðan í leik-
gerð þeirri sem nú er sýnt á Litla
sviði Þjóðleikhússins; bréf sem hún
skrifaði móður sinni á árunum
1950, þegar hún var í mennta-
skóla, til 1963, þegar hún fyrirfór
sér, aðeins rúmlega þrítug. í bréf-
unum skráir Sylvia mjög nákvæm-
lega líðan sína og hugsanir og
gefa þau því mjög gott yfirlit yfir
sigra hennar og vonbrigði, gleði
og sorgir.
Þar sem Sylvia skrifaði móður
sinni yfir 600 bréf á þessu tíma-
bili, er augljóst að í tveggja tíma
leikgerð er aðeins hægt að stikla
á stóru. Og það er gert. En það
er ekki aðeins stiklað á stóru í
atburðarásinni, heldur á því sem
Sylvia taldi aðalatriðin í lífi sínu;
framanum og ástinni.
Sylvia vildi frá upphafi verða
rithöfundur og það er óhætt að
segja að því takmarki hafi hún
náð, ótrúlega snemma. Þar gekk
henni allt í haginn; hún var eins
og kjarnavirk móttökustöð; opin
fyrir áhrifum, leiðsögn og gagn-
rýni og þroskaðist með undraverð-
um hraða í sköpun sinni. Hún átti
ekki í neinum vandræðum með að
fá ljóð sín birt og bækur sínar
gefnar út og strax á þrítugsaldri
var hún orðin þekkt ljóðskáld. Ein-
hveijum gæti þótt að þarmeð hefði
Sylvia allt sem hún gat óskað sér.
En eins og Simone de Beauvoir
sagði svo oft: Það er sama hversu
langt kona nær í veröldinni; það
er sama hvað hún nær góðum
prófum, fær góða stöðu og það
er sama hversu góðum árangri
hún nær þar, ef ástina vantar í
lif hennar - það er að segja karl-
mann - þá finnst henni sér hafa
mistekist. Þetta átti svo sannar-
lega við um Sylviu Plath. Það er
ljóst frá upphafi að ást karlmanns
er henni álíka nauðsynleg og súr-
efni. Sjálf er hún gefandi; hún er
glaðlynd og vill dreifa kærleika
sínum yfir allt og alla. Sársauki
hennar felst í þvi að hún hefur
engan nógu sterkan til að taka
við honum ...
... þar til hún hittir breska ljóð-
skáldið Ted Hughes sem hún gift-
ist. En lífið verður þó ekki dans á
rósum. Allur hugur hennar snýst
um að honum gangi vel; hún telur
mikilvægara að hann fái að njóta
sín og dregur sig í hlé - um
skeið. En sprengikraftur sköpun-
arinnar vill ekki þegja og brýst út
í óstöðugu geðslagi; Sylvia sveifl-
ast milli yfirþyrmandi hamingju
og óhugnanlegrar örvæntingar og
milli ákvörðunar um að vera frá-
bært Ijóðskáld og fullkomin eigin-
kona og móðir. Hún getur ekki
samrýmt þessi tvö hlutverk og
þegar brestir koma í hjónabandið,
gerir hún sér grein fyrir að þó að
hún hafi lært mikið af Ted, er
staða hennar að kæfa skáldið í
henni. Eftir að þau skilja í október
Helga Bachmann fer með hlut-
verk Aureliu, móður hennar. Hún
er sögumaður; segir bæði sína eig-
in sögu og að hluta til sögu Sylv-
iu. Þær er ólíkir persónuleikar.
Aurelia er afar öguð og stillt og
því kemur Helga mjög vel til skila.
Helstu veikleikarnir voru í upp-
hafi, þegar manni finnst Aurelia
eiga að vera full eftirvæntingar
vegna dótturinnar að hún sýnir
enga gleði. En eftir því sem harm-
leikur Sylviu verður stærri, verður
beygur Auroru meiri og þar nær
Helga sér mjög vel á strik, og í
lokakaflanum, þegar hún segir frá
dauða Sylviu, skilur hún áhorfand-
ann eftir með fjallstóran haug af
þeim sársauka sem Sylvia skildi
eftir handa veröldinni - í ljóðum
sínum. Gleðina tók hún með sér
yfir móðuna miklu.
Leikmyndin í þessari sýningu
er ömurleg. Tvær grindur með
tröppum, sem líkjast áhorfendap-
öllum á íþróttaleikvangi. Leikkon-
urnar hafa það hlutverk að færa
þær fram og til baka, án sýnilegs
tilgangs. Það hlýtur að vera til
önnur leið, til að skapa þessari
sýningu hreyfíngu. Þessar til-
færslur voru truflandi og virtust
ekki gera annað heldur en að hefta
eðlilegt flæði sýningarinnar. Tón-
list Finns Torfa var, aftur á móti
einkar falleg; viðkvæm og ljúf og
þyrlaði upp sársaukanum, sem
leikgerðin náði ekki út. Leikstjórn-
in er vel unnin og greinilegt að
Edda kann að moða úr því sem
aðstæður leyfa, það er massívur
texti, vond leikmynd og lítið rými.
Þýðing texta er góð; lipur og flæð-
andi og ljóðaþýðingarnar framúr-
skarandi, þær bestu sem ég hef
heyrt á ljóðum Sylviu Plath.
Ráðuneyti ráðleggja
um eldsneytissparnað
IÐNAÐARRÁÐUNEYTIÐ og
viðskiptaráðuneytið hafa gef-
ið út bækling með ráðlegging-
um og hvatningum til að
minnka eldsneytisenotkun við
akstur.
í bæklingnum eru talin ýmis
ráð til að.spara eldsneyti við akst-
ur og notkun heimilisbílsins.
Einnig er fólk hvatt til að spara
eldsneyti, meðal annars með því
að ganga þegar þess er kostur
eða að nota almenningsfarar-
tæki.
Bæklingurinn liggur frammi á
bensinstöðvum og víðar.

NOWðo Bknonn
op pOsOnn'
•
AMnN otiwi I bð!
Sk»pulfrggðti fprbtfl
D
Alttr mab strwtól
O
BalAu Swnll á
bon»wr«Miouml
o
tngo rykkil
*
l>no»ii R>»lng|
*
AK1U W<jlo<l«l
EVkOrt mjIukKM • biinuml
»
Utlu Bttllo!
♦
Efcki loo*ogpr»o -
SfOplU £ Wttniml
PÁSKAFERÐ
SVISS OG SUÐUR-ÞÝSKALAND
10 daga rútuferð um Suður-Þýskaland og Sviss.
23. mars til 1. apríl
Verð kr. 69.700,-
Innifalið í verði:
Beint flug til Basel í Sviss, hringferð með íslenskri leið-
sögn, gisting á góðum hótelum ásamt morgunverði.
Leitið nánari upplýsinga.
HINN EINI
OG SANNI
Opnunartími:
Föstudaga kl. 13-19 . Laugardaga kl. 10-16. Aðra daga kl. 13-18