Morgunblaðið - 21.03.1991, Blaðsíða 32

PO
32
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. MARZ 1991
+
Aðfld Sviss að EB
talin ótímabær
Zurich. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
FLOKKUR sósíaldemókrata varð fyrstur svissneskra stjórnmálaflokka
til að taka af skarið og lýsa yfir stuðningi við inngöngu þjóðarinnar
í Evrópubandalagið (EB) á landsfundi fyrr í þessum mánuði. Mikill
meirihluti samþykkti stefnuyfirlýsinguna, en hún er ekki öll þar sem
hún er séð. Henni fylgja skilyrði sem bandalagið uppfyllir ekki í núver-
andi mynd og gætu komið í veg fyrir stuðning flokksins við inngöngu
ef hún stæði fyrir dyrum.
Flokkurinn vill til dæmis aðeins
ganga í bandalagið ef það tekur
upp lýðræðislegri vinnubrögð og
tryggir sjálfræði þjóðanna innan
þess og ef innganga kemur engan
veginn niður á umhverfísvemd í
landinu, en svissneskar umhverf-
isvemdarreglur eru mun strangari
en reglur EB. Sósíaldemókratar sam-
þykktu einnig á landsfundinum að
veita undirskriftasöfnun með inn-
göngu, sem þegar er hafín, ekki virk-
an stuðning þar sem meirihluti að-
standenda söfnunarinnar hefur við-
skiptahagsmuni að leiðarljósi. Þjóð-
aratkvæðagreiðsla verður haldin um
tillögu þessa ef nægur fjöldi undir-
skrifta fæst. Ekki er talið að meiri-
hluti þjóðarinnar sé enn sem komið
er hlynntur inngöngu í EB. Litlu
munaði til dæmis fyrir skömmu að
samþykkt væri tillaga um takmörkun
á breidd vömflutningabfla, en það
hefði skapað S'visslendingum enn
frekari sérstöðu innan Evrópu. Þá
óttast margir að það reynist erfitt,
ef ekki ómögulegt, að fá Svisslend-
inga til að samþykkja virðisauka-
skattinn sem er liður í þeirri sam-
ræmingu sem fram fer á vettvangi
Evrópubandalagsins.
Græningjar hafa lýst yfír andstöðu
við hugsanlega inngöngu Sviss í EB
en aðrir flokkar hafa ekki gert upp
hug sinn, þó fer stuðningur við aðild
vaxandi innan Frjálslynda flokksins.
Þingmenn hans og flokks kristilegra
demókrata telja rétt að ljúka samn-
ingaviðræðum Fríverslunarsamtaka
Evrópu (EFTA) og EB um Evrópskt
efnahagssvæði (EES) og sjá hvað
kemur út úr þeim. En þeir binda
ekki miklar vonir við þær og telja
rétt að ríkisstjómin geri þinginu og
þjóðinni grein fyrir því sem fyrst
hvað það muni hafa í för með sér
ef Svisslendingar ákveða að „fara
eigin leið“, fella EES-samninginn í
þjóðaratkvæðagreiðslu og snúa baki
við EB — eða ákveða að sækja um
inngöngu.
Þjóðarflokkurinn telur ekki rétt
að taka stefnu beint á EB þótt EES-
samningaviðræðumar hafí gengið
illa og mikil óánægja ríki innan hans,
eins og í öðram flokkum, með ein-
strengingslega afstöðu EB gegn
þátttöku EFTA-ríkjanna í ákvarð-
anatöku EB um málefni sem munu
snerta þau innan Evrópska efna-
hagssvæðisins. Framkvæmdastjóri
sósíaldemókrata telur það liggja í
augum uppi að EES verði aldrei
annað en millibilsástand.
Reuter.
Torséð skip
Sænski flotinn lyfti fyrir nokkrum dögum leyndarhjúpnum af nýju torséðu skipi sem er í tilraunasmíði. Ber
það nafnið „Smyge“. Byggir hönnun þess á mjög svipaðri tækni og hönnun bandarísku sprengjuþotunnar
F117-A Stealth og á það líkt og hún ekki að sjást á ratsjám. Á myndinni má sjá skipið í skipasmíðastöð
í borginni Karlskrona.
Kúveit:
Óánægja almennings leið-
ir til afsagnar stiómarinnar
Kúveitborg. Reuter. W J
Kúveitborg.
STJÓRN Kúveits hefur sagt af sér vegna almennrar óánægju
landinu með að henni skyldi ekki hafa tekist enn að koma vatns-
og rafmagnsveitum í gang á ný þremur vikum eftir að stríðinu fyr-
ir botni Persaflóa lauk.
Suleiman al-Mutawa, áætlana-
ráðherra Kúveits, skýrði frá afsögn-
inni og viðurkenndi að óánægja al-
mennings væri mikil. „Fólk er hrætt
við myrkrið og hér er tvenns konar
myrkur - myrkur um miðjan dag
vegna brennandi olíulinda og myrk-
ur af völdum rafmagnsleysis. Al-
menningur talaði mikið um skort á
pjónustu. Fólk sagði við okkur:
„Hvað hafíð þið verið að gera und-
anfarna sjö mánuði?““ sagði hann
við fréttamenn. Stjórnin var í útlegð
í sjö mánuði og eitt af helstu verk-
efnum hennar þann tíma var að
undirbúa uppbyggingu í landinu
eftir stríðið. Stjómarandstæðingar
hafa gagnrýnt hana fyrir að hafa
ekki gert ráðstafanir til þess að
raflar yrðu sendir til landsins um
leið og stríðinu lauk.
Mutawa sagði að forsætisráð-
herrann, Saad al-Abdulla krónprins,
ætti að mynda nýja stjóm og það
væri undir honum komið hvort
stjómarandstæðingar fengju aðild
að henni. Afsögn ríkisstjórnarinnar
ætti ekki að hafa áhrif á undirbún-
ing undir lýðræði í landinu.
Fjórir ráðherrar ríkisstjórnarinn-
ar höfðu einkum sætt gagnrýni;
vamarmálaráðherrann, innanríkis-
ráðherrann, utanríkisráðherrann og
ráðherra vatns- og rafmagnsveitna.
Mutawa gaf til kynna að þeir yrðu
ekki í nýju stjórninni.
Afsögn stjómarinnar var ein af
helstu kröfum stjómarandstæð-
inga, sem beijast fyrir því að kom-
ið verði á lýðræði í landinu sem
fyrst. Á þriðjudag bönnuðu yfirvöld
eina dagblaðið í landinu, sem gefíð
hefur verið út eftir stríðið, í kjölfar
þess að það hafði krafíst nýrrar rík-
isstjómar.
Margaret Thatcher leiðist aðgerðarleysið:
Geng'ur erfiðlega
að finna sér nýj-
an starfsvettvang
FRÁ því Margaret Thatcher sagði af sér embætti forsætisráðherra
Bretlands i nóvember síðastliðnum hefur hún reynt að finna sér nýjan
starfsvettvang en gengið erfiðlega. Hún virðist alls ekki hafa verið
undir það búin að setjast í helgan stein og jafnframt gætir biturðar í
garð samstarfsmanna hennar fyrrverandi sem hún telur að hafi brugg-
að sér launráð til að koma sér úr embætti.
„Þetta var hræðilegt í fyrstu,“
segir náinn vinur hennar sem hittir
hana nær daglega. „Þetta var alveg
eins og að missa mjög náinn ætt-
ingja. Fólk segir manni að gleyma
þessu en það er ekki hægt því hvert
andartak er maður minntur á þetta.
Áður þurfti hún að taka mikilvægar
ákvarðanir á hveijum degi en nú
hefur hún ekkert að kljást við. Þetta
var mjög sársaukafullt."
Sinnir ekki þingstörfum
Vinir Thatcher segja að embættis-
missirinn hafí fengið svo á hana að
hún hafí ekki getað hugsað sér að
gegna þingstörfum í neðri málstof-
unni og hafí hún einungis mætt
þrisvar frá því í nóvember. Félags-
skapurinn þar fái hana einungis til
að hugsa með sér að hún hafi orðið
fórnarlamb fláttskapar viðhlæjenda.
„Hún var óánægð með aðferðina sem
viðhöfð var þegar þeir losuðu sig við
hana, það leikur enginn vafi á því,
og ekki síður með suma þá aðila sem
stóðu á bak við það,“ segir Sir Bern-
ard Ingham, fyrrum blaðafulltrúi
Thatcher og einn af hennar dygg-
ustu stuðningsmönnum.
Smám saman hefur Thatcher
reynt að koma undir sig fótunum á
ný og leita leiða til að hafa þau áhrif
sem henni þykir hæfa persónu sinni.
Hún ráðgerir nú að stofna sjálfstæða
rannsóknarstofnun undir nafninu
Margaret Thatcher Foundation.
Nefskattur og félagsleg
markaðshyggja
Velgengni Johns Majors virðist
einnig leggjast illa í Thatcher. Opin-
berlega hefur hún lofað rósemi Maj-
ors og yfírvegun, sem þótti einkenna
framgöngu hans í Persaflóastyijöld-
inni. En vinir hennar segja að hún
óttist að ríkisstjóm Majors ætli sér
ekki einungis að hafa annan stíl en
þegar Thatcher var við völd heldur
breytist stefnumiðin líka. Nýju leið-
togarnir í flokknum aðhyllast „fé-
Iagslega markaðshyggju" þar sem
lögð er áhersla á bætta menntun og
heilbrigðisþjónustu sem virðist fjarri
fijálshyggjuni sem Thatcher boðaði.
Þá era uppi vangaveltur um að þeir
hyggist jafnvel hverfa frá nefskattin-
um svonefnda, sem er ný fjáröflunar-
leið sveitarfélaga, og Thatcher knúði
fram.
„Það eru tvenn ill álög á Major,“
segir Michael White, stjómmálafrétt-
askýrandi The Guardian. „Hann
sveik hana ekki einungis, hann er
líka að leysa upp allt það sem hún
trúði á. Stór hluti af þeim biturleika
sem maður heyrir frá hollum stuðn-
ingsmönnum hennar kemur beint frá
henni sjálfri."
Leiðtogaskiptin sjálf voru eins og
breskra er háttur mjög snöggleg.
Viku eftir að forsætisráðherrann til-
kynnti afsögn sína flutti hún úr Dow-
ningstræti 10 þar sem hún hafði
búið frá árinu 1979. Hún flutti í hús
í Dulwich í Suður-London sem er
fjarri miðbænum og kviku stjómmál-
anna. Hún hafði nú ekki lengur 125
Margaret Thatcher (t.v.) ræddi við bandarísku sjónvarpskonuna
Barbara Walters fyrir skemmstu. Þar kom fram að Thatcher taldi
útilokað að hún tæki að sér sendiherrastarf erlendis eins og stungið
hefur verið upp á. Slíkt ætti ekki við sig og hingað til hefði hún
komist af án þeirra eiginleika sem sendiherrastarfið krefðist, eins
og t.d. sáttfýsi.
starfsmenn og fyrrum forsætisráð-
herrum er ekki einu sinni séð fyrir
ritara sem hefði getað hjálpað henni
við að svara bréfunum 66.000 sem
streymdu til hennar eftir afsögnina.
Eftirlaunin era 17.531 pund (1,8
milljónir ÍSK) á ári og henni er jafn-
framt séð fyrir skotheldum bfl, flokki
lífvarða og þröngri, myrkri skrifstofu
í kjallara þinghússins.
Margir hafa þó hlaupið undir
bagga og aðstoðað Thatcher við að
verða sér úti um viðeigandi starfsað-
stöðu. McAlpine lávarður, fyrram
féhirðir íhaldsflokksins, lánaði henni
skrifstofur nærri þinginu og hann
og fleiri hafa aðstoðað hana við að
greiða laun starfsfólks. Kathleen
Ford, þriðja eiginkona og ekkja
Henry Ford II, lét henni í té íbúð í
Belgravia, einu af glæsilegri hverfum
Lundúna. Sir Charles Powell, fyrrum
ráðgjafí Thatcher í utanríkismálum,
hittir hana tvisvar í viku til að reifa
stöðu heimsmála. En enginn getur
að fullu stytt henni stundimar löngu
þegar hún hefur ekkert fyrir stafni;
eiginmaðurinn, Denis, er fyrir löngu
farinn að lifa eigin lífí.
Vinir hennar segja að hún velti
því mikið fyrir sér hvort henni hafi
verið steypt af stóli. Hvort nánustu
samtarfsmenn hennar hafi blekkt
hana þegar þeir sögðu að hún myndi
tapa í annarri umferð í leiðtogakjör-
inu. Breska vikuritið The Economist
velti þessari sömu spumingu fyrir
sér á dögunum og komst að þeirri
niðurstöðu að líklega hefði Thatcher
tapað í annarri umferð hefði hún
ekki dregið sig í hlé og að ekki hefði
verið um samsæri að ræða.
Einræður um Major
En þótt Thatcher sé vansæl gætir
hún þess að sýna forsætisráðherr-
anum núverandi hollustu. Hún er
staðráðin í að feta ekki í fótspor