Morgunblaðið - 04.04.1991, Blaðsíða 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ VIÐSKIPTI/ATVINNULÍF FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1991
FJÁRMÁL Á FIMMTUDEGI
500 fyrirtæki í 13 löndum Evrópu
og 41 atvinnugrein
Arðsemi stórfyrirtækja í Evrópu er mun hærri en hjá íslenskum fyrirtækjum að jafnaði. Frjáls viðskipti með fjármagn
milli landa þrýstir á að arðsemi á Islandi hækki til muna
Hlutfallsleg skipting eigin fjár
Þýskaland-----------------1 Eftir
löndum
Frakkland
Sviss
Italía
Holland
Svíþjóð
Spánn
Önnur lönd
Arðsemi eigin fjár 500 stærstu
fyrirtækja í Evrópu (eftir löndum)
78%
Hlutfallsleg skipting eigin fjár

/ / / # /
/ 4? / J?'
#///l
Eftir
atvinnu-
greinum
Lyfjafyrirtæki
Matvælaframl.
Efnafyrirtæki
%
50-
40-
30-
20-
?%x Oliufélög
7% | Eignartialdsfélög
8% ,
Tryggingafélög 10-
Bankar
25
20 H
15
10
5
0
25,4
22,3
21,5
20,1
186 « 17,8 17,4
§
co
-JhZ 13,9
12,7 12,7
§
U.
Arðsemi eigin fjár 500 stærstu
fyrirtækja í Evrópu (eftir atvinnugreinum)
42%
38%
S
cc
33%
28% 28% 28%
26%
§
cc
S
I
U] O
g
1
oc
I
-o
i I
QC 00 DQ Uj
22%
3
■ IS ■■ ■
-a-|-
21%
20% 20% 20%
g
i
la
•s
16%
13%
10%
MYNDIRNAR hér til hliðar sýna
arðsemi eigin fjár 500 stærstu
fyrirtækja í Evrópu skipt eftir
atvinnugreinum og eftir löndum og
eru tölurnar unnar eftir ársreikningi
fyrirtækjanna fyrir árið 1989 skv.
upplýsingum Financial Times.
Athyglisvert er að meðalarðsemi
þessara fyrirtækja er ekki lægri en
12,7% í neinu landi (af 13) og ekki
lægri en 9-10% í neinni atvinnu-
grein (af 41). í Finnlandi reynist
meðalarðsemi 13 fyrirtækja vera
12,7% og meðalarðsemi 24
rafveitna og vatnsveitna var 9,7%.
Hæsta arðsemi fyrirtækja úr hópi
500 stærstu í Evrópu var í Bret-
landi en þar var meðalarðsemi 166
fyrirtækja að markaðsvirði 622
milljarðar Bandaríkjadollara hvorki
meira né minna en 24,5%. Þessi
166 fyrirtæki með þennan frábæra
árangur voru að markaðsvirði 37%
af 500 stærstu fyrirtækjum í Evrópu
á árinu 1989. Arðbærasta
atvinnugreinin samkvæmt flokkun
Financial Times (41 atvinnugrein)
reyndist vera Ljósvakamiðlar
(Brodcasting Media) en þar eru
raunar aðeins tvö fyrirtæki, franska
sjónvarpsstöðin Canal +,161.
stærsta fyrirtæki í Evrópu með
77,4% arðsemi eigin fjár og
markaðsvirði 3.000 milljónir dollara,
og Reuter frétta- og upplýsinga-
þjónustan, 34. stærsta fyrirtæki í
Evrópu með 77,9% arðsemi eigin
fjár og markaðsverðmæti 9.325
milljónir Bandaríkjadollara.
eftir Sigurð B.
Stefánsson
í desember sl. fengu íslendingar
takmarkaða heimild til kaupa á er-
lendum verðbréfum eftir að bann
hafði ríkt við slíkum viðskiptum í
nærri sextíu ár. Með þessari
ákvörðun tóku íslensk stjórnvöld
fyrsta skrefið í átt til fijálsra fjár-
magnsflutninga en að því marki er
stefnt í ársbyijun 1993. Með þessu
skrefi, þótt smátt sé, var rofin ein-
angrun íslensks fjármálamarkaðs
en frjáis viðskipti með erlent Ijár-
magn hafa ekki verið leyfð allt frá
því í kreppunni á þriðja áratugnum
þrátt fyrir að frelsi hafi ríkt í við-
skiptum með vörur og þjónustu frá
því á árinu 1960.
20% er algeng ávöxtun
eiginfjár hjá erlendum
sljórfyrirtækjum
Opnun íslensks fjármálamarkaðs
mun hafa umtalsverð áhrif á Ijöl-
marga þætti í þjóðarbúskapnum.
Ein afleiðing af einangruninni hefur
verið að íslensk fyrirtæki hafa ekki
haft sama aðgang að fjármagni og
samkeppnisaðilar þeirra í öðrum
löndum og íslenskir spariíjáreigend-
ur, lífeyrissjóðir og aðrir sem
ávaxta peninga hafa ekki átt þess
kost að velja á milli þess að ávaxta
fé í íslenskum fyrirtækjum og at-
vinnurekstri og í fyrirtækjum í út-
löndum. Af þeim tölum sem hér eru
birtar virðist sem breitt bil sé á
milli ávöxtunar fjár í atvinnurekstri
á Islandi og í þeim ríkjum í Evrópu
sem íslendingar eiga mest viðskipti
og samskipti við. Þess er að vænta
að opnun íslenska fjármálamark-
aðsins verði til þess að knýja á um
hærri ávöxtun fjár i íslensku atvinn-
ulífi til að hún geti talist sambæri-
leg við það sem gengur og gerist
í viðskiptalöndum okkar. Að öðrum
kosti má búast við að íslensk fyrir-
tæki lendi i erfiðleikum með að afla
sér eiginijár á innlendum - eða er-
lendum - markaði því að vafasamt
er að þeir sem ávaxta íslenska pen-
inga sína sætti sig til lengdar við
miklu lægri ávöxtun en unnt er að
fá með auðveldum hætti í náerliggj-
andi löndum.
Eins og tölurnar hér á myndun-
um bera með sér er algeng ávöxtun
eiginfjár hjá erlendum stórfyrir-
tækjum um 20% og á það við um
stærstu fyrirtæki í ijölmörgum
löndum og ýmsum atvinnugreinum.
Samkvæmt tölum sem unnar eru
eftir upplýsingum Fijálsrar verslun-
ar um 100 stærstu fyrirtækin á
íslandi á árinu 1989 var hagnaður
50 þeirra stærstu í hlutfalli af eig-
infé aðeins 4,2%. Þar af var arðsemi
opinberu fyrirtækjanna á þeim lista
aðeins 2,4% en eigið fé þeirra er
74% af eiginfé 50 stærstu fyrir-
tækja á Islandi. Arðsemi almenn-
ingshlutafélaga á listanum var
7,4%.
Nú kann einhver að spyija:
Hvaða máli skiptir ávöxtun eiginfj-
ár, er ekki nóg að arðsemi fyrir-
tækja sé 2% eða 5%? Svarið við
þessari spurningu er einfalt. Avöxt-
un eiginfjár í atvinnurekstri og
eignaaukningin í þjóðarbúskapnum
er ef til vill hinn endanlegi mæli-
kvarði á efnahagslega velgengni
þjóðar. Hún er undirstaða þess að
unnt sé að greiða launþegum hærri
laun, greiða hærri skatta til ríkis
og sveitarfélaga til að standa undir
sameiginlegum þörfum og bæta
lífskjör á annan hátt. Lág ávöxtun
í atvinnurekstri er glöggur vitnis-
burður um stöðnun í rekstri, lágan
hagvöxt og versnandi lífskjör þjóð-
arinnar.
Hæst ávöxtun eiginfjár
fyrirtækja í Bretlandi
Myndirnar hér á síðunni eru unn-
ar eftir upplýsingum um markaðs-
verðmæti, veltu, hagnað og ávöxtun
eiginfjár 500 stærstu fyrirtækja í
Evrópu sem birtust í Financial Ti-
mes fyrir fáeinum vikum. Til að
greina fyrirtækin eftir öðru en
stærð voru þau flokkuð eftir löndum
og atvinnugreinum og síðan var
meðalarðsemi eiginfjár reiknuð fyr-
ir fyrirtæki í hveiju landi og í
hverri atvinnugrein. Niðurstöðurn-
ar eru athyglisverðar vegna þess
hve arðsemi í atvinnurekstri í Evr-
ópu er há, a.m.k. hjá þessum stóru
fyrirtækjum. Rétt að hafa í huga
að arðsemi lítilla fyrirtækja sem
skráð eru á hlutabréfamarkaði er
oft hærri en hjá stærri fyrirtækjum
sem þykja þyngri á sér og svifa-
seinni í viðskiptum en lítil fyrir-
tæki. En arðsemi stóru fyrirtækj-
anna á súluritunum hér er há hvort
sem iitið er á skiptingu þeirra eftir
heimalandi eða atvinnugrein. Lítum
fyrst á flokkun fyrirtækjanna eftir
löndum.
Alls 166 af 500 stærstu fyrir-
tækjum Evrópu eru bresk eða 37%
fyrirtækjanna reiknað eftir mark-
aðsverðmæti þeirra. Arðsemi þess-
ara bresku fyrirtækja er einnig sú
hæsta í Evrópu eða 25,4% að jafn-
aði á árinu 1989. Rétt er að taka
fram að Royal Dutch/Shell, stærsta
fyrirtæki Evrópu, er hollenskt-
breskt og í skiptingunni eftir lönd-
um hér á síðunni var gert ráð fyrir
að það væri til helminga breskt og
hollenskt. Til skýringar skal einnig
tekið fram að í reikningunum var
gengið út frá þeirri forsendu að
ávöxtun eiginfjár tryggingafélaga
væri að jafnaði 15%. Avöxtun
tryggingafélaga er ekki gefin upp
í frumgögnum Financial Times;
vafaiaust vegna þess hve erfitt er
að meta hana vegna trygginga-
sjóða, óuppgerðra tjóna o.s.frv.
Tryggingafélög vega þungt meðal
stærstu fyrirtækja t.d. í Bretlandi,
Danmörku og Þýskalandi en létt
t.d. í Frakklandi. Til að skekkja
ekki samanburðinn milli landa úr
hófi var gengið út frá forsendunni
um 15% meðalávöxtun eiginfjár
tryggingafélaga eins og fyrr segir.
Arðsemi fyrrum
ríkisfyrirtækja í Bretlandi
er nú með ág’ætum
Að frátöldu Royal Dutch/Shell
er símafélagið British Telecom
stærsta fyrirtæki Breta en það var
ríkisfyrirtæki uns hlutabréf í eigu
ríkisins voru seld á árunum 1983
til 1985. Einokun breska símafé-
lagsins hafði þá verið afnumin með
heimild til að stofna langlínufélagið
Mercury en það var skráð í kaup-
höllinni í London árið 1983. Ávöxt-
un eiginfjár British Telecom árið
1989 var 21,6%. Næst í röðinni eru
olíufélagið BP (16,6%) og lyfjafyrir-
tækið Glaxo Holdings (46%) (tölur
í svigum tákna ávöxtun eiginfjár
félaganna á árinu 1989). Fjölmörg
af bresku fyrirtækjunum eru íslend-
ingum vel kunn, t.d. Marks and
Spencer (26,3%), ICI (27,8%), Han-
son Trust (22,8%) og J. Sainsbury
(27,5%). Auk British Telecom eru
á listanum nokkur af þeim fyrir-
tækjum sem áður voru í eigu ríkis-
ins en ríkisstjórn Thatchers beitti
sér fyrir að selja á níunda áratugn-
um, t.d. BP (16,6%), British Airwa-
ys (24,2%), British Gas (15,1%),
British Airport Authorities (14%),
Thames Water (34,6%), North West
Water (14,7%) o. fl. Eins og sést
af tölunum í svigunum (ávöxtun
eiginfjár) virðist afkoma þessara
fyrirtækja í höndum nýrra eigenda
vera góð.
í Frakklandi eru 67 fyrirtæki af
500 stærstu í Evrópu og meðalarð-
semi þeirra var 22,3% á árinu 1989.
Stærsta skráða fyrirtæki Frakka
er olíufélagið Elf Aquitaine (13,9%)
en 54% hlutabréfa þess eru í eigu
franska ríkisins, en einnig má nefna
bankana Societe Generale (31,3%),
Suez (30,2%) og Paribas (25,9%),
bílaframleiðandann Peugot (35,7%)
og sjónvarpsstöðina Canal +
(77,4%). Þótt hlutabréfamarkaður
í Frakklandi sé sá þriðji stærsti í
Evrópu á eftir þéim breska og þýska
er hann þó engu að síður hlutfalls-
lega lítill miðað við þjóðarbúskap
Frakka. Sem hlutall af landsfram-
leiðslu er stærð hlutabréfamarkaðs
aðeins 24% en sambærilegar tölur
eru 53% í Bandaríkjunum, 89% í
Bretlandi og 135% í Japan. Um 630
frönák fyrirtæki eru skráð í kaup-
höllinni í París auk 232 erlendra
fyrirtækja. I Bretlandi er fjöldi
skráðra fyrirtækja þrisvar sinnum
meiri og markaðsverðmætið er 2,5
sinnum hærra. Af 100 stærstu fyr-
irtækjum í Evrópu eru 15 frá
Frakklandi. Þar af voru sjö fyrrver-
andi ríkisfyrirtæki sem voru seld
aftur til einkaaðila á árunum 1986
til 1988. Eins kunnugt er var fjöldi
fyrirtækja þjóðnýttur á árunum
1981 og 1982, þ.á m. margir
stærstu bankarnir og margir þeirra
eru enn í eigu ríkisins ásamt ýmsum
öðrum stórfyrirtækjum.
Fjögur þýsk fyrirtæki eru á
meðal 10 stærstu fyrirtækja
í Evrópu
Spænsk fyrirtæki koma næst á
eftir breskum og frönskum þegar
flokkað er eftir arðsemi eiginfjár
en hún var að jafnaði 21,5% hjá
26 spænskum stórfyrirtækjum.
Stærstu fyrirtæki Spánvetja eru
Banco Bilbao (34,6%), símafyrir-
tækið Telefonica (9,2%) og olíufyr-
irtækið Repsol (21%). Meðalávöxt-
un 20 fyrirtækja í Hollandi var
20,1% en meðalávöxtun 32 sænskra
fyrirtækja var 18,6%. Stærstu fyrir-
tæki Svía eru ttekjaframleiðandinn
Ericson (24,5%), lyíjafyrirtækið
Astra (29,8%), Volvo (16%) ogeign-
arhaldsfyrirtækið Procordia.
Á neðri enda skalans eru 62 þýsk
fyrirtæki með 14,7% ávöxtun eig-
infjár að jafnaði, níu dönsk fyrir-
tæki með 13,9% meðalávö^tun og
loks 13 finnsk fyrirtæki með 12,7%
arðsemi eiginfjár að jafnaði. Þýski