Morgunblaðið - 21.04.1991, Page 5
: MÖRÖíiKiBLÁbifc)1 áútftíúÖÁGúfct * M: ’ÁpiííiL >í ðíéi
Ráðist á Scud: F-15-þota búin til aðgerða.
Heim úr árásarferð: Velþjálfaðir flugmenn.
Dreifðu kröfum: Leifar Scud-flaugar eftir árás á Riyadh.
B-52: Reyndust misjafnlega.
fyrstu daga stríðsins. Hæfni F-117-
vélanna til að forðast að þeirra verði
vart í ratsjám gaf góða raun. Engin
þeirra var skotin niður í stríðinu, sem
stóð í sex vikur.
Átta torséðu vélarnar og tvær
tankvélar gerðu sama gagn og 75
herflugvélar og aðstoðarvélar, enda
þurftu þær ekki vernd orrustuflug-
véla að sögn Newsweek.
Sumar flugvélar, sem hafa ekki
verið fullmótaðar, reyndust einnig
vel í stríðinu, þeirra á meðal J-Star-
ratsjárvélin. Tvær flugvélar, sem
geta staðfest liðsflutninga úr mikilli
hæð, voru sendar til Saudi-Arabíu
og aðstoðuðu við að finna íraskar
skriðdrekasveitir, sem komu sér fyr-
ir í nýjum varnarstöðvum vegna loft-
árásanna.
Óvinaratsjár lamaðar
Sumar gamlar varaflugvélar
reyndust ekki eins vel. B-52-
sprengjuflugvélar komu að góðum
notum þegar ráðizt var á stórar
vopnageymslur, birgðageymslur og
verksmiðjur, en gáfu ekki eins góða
raun í árásum á íraska hermenn sem
höfðu grafið sig niður, að sögn Horn-
ers hershöfðingja.
Mikið var gert úr hæfni B-52-véla
til að skjóta Lýðveldisverðinum skelk
í bringu, en það var ekki aðalhlut-
verk þeirra. Sumar þeirra gátu hald-
ið sig í sjö tíma yfir stöðum, þar sem
talið var að Saddam hefði falið Scud-
fiaugar, og komið í veg fyrir að
þeim yrði skotið. Stundum gátu þær
ráðizt á slíka staði þegar fréttir
höfðu borizt um Scud-árás.
Minna fór fyrir framlagi sex flug-
vélamóðurskipa sjóhersins en flug-
véla flughersins í lofthernaðinum.
Af sex flugvélamóðurskipum á
Persaflóa og Rauðahafi voru yfirleitt
aðeins fjögur tilbúin að senda flug-
vélar til árása í einu, þar sem hin
þurftu að taka vistir. Rúmur helm-
ingur flugvéla þeirra gegndu því
hlutverki að vetja skip gegn hugsan-
legum loftárásum íraka.
Flugmenn F-16-flugvéla höfðu
verið þjálfaðir í að nálgast skotmörk
Vandlega valin skotmörk: Fjar-
skiptastöð í Bagdad eftir loftár-
ás.
úr lítilli hæð til þess að forðast loft-
varnaflaugar. Langdrægar Sam-
flaugar ollu litlum erfiðleikum í írak
eða Kúveit, en skammdrægar Sam-
flaugar og loftvarnabyssur gátu
reynzt hættulegar flugvélum, sem
flugu í lítilli hæð. Þjálfa varð F-16-
flugmenn í að varpa sprengjum úr
15.000 feta hæð.
Loftvarnaratsjár voru gerðar
óvirkar. Bandamenn beittu flugvél-
um, sem voru búnar sérstökum trufl-
unartækjum og búnaði, sem greindi
ratsjár sem kveikt var á, og réðust
á“pær með eldflaugum. Þetta hefur
valdið Rússum áhyggjum vegna þess
að þetta sýnir að Bandamenn hafa
verulegt forskot á sviði rafeindavíg-
búnaðar.
Aðferðir í illviðri
Þegar lofthernaðurinn var skipu-
lagður var miðað við að ekkert tungl-
skin yrði og spáð væri heiðskíru
veðri er fyrsta árásin yrði gerð.
Sautján tímum eftir að fyrstu
sprengjurnar féllu hófst hins vegar
mesta illviðraskeið, sem þekkzt hafði
á Persaflóasvæðinu um 14 ára skeið.
Vegna óveðursins gátu flugmenn-
irnir ekki ráðizt á vandlega valin
skotmörk sín í réttri röð samkvæmt
lofthernaðaráætluninni. Því tók
lengri tíma að lama loftvarnir íraka
en ráðgert hafði verið og efnavopna-
geymslur þeirra sluppu við skemmd-
ir í fyrstu árásunum.
Það olli skipuleggjendum loft-
hernaðarins vonbrigðum að herflug-
vélar bandamanna eyddu ekki írösk-
um skriðdrekum nógu fljótt. Sá galli
varð til þess að tvær nýjar árásarað-
ferðir urðu til.
Erfitt reyndist að velja falin og
niðurgrafin skotmörk. Homer hers-
höfðingi fól því sveit gamalreyndra
F-16-flugmanna, sem höfðu haft
reynslu af bardögum eða verið sér-
þjálfaðir í að greina skotmörk ájörðu
niðri, að njósna um tiltekin árásar-
svæði fyrirfram og benda síðan árás-
arflugvélum á hvar skriðdrekar og
stórskotvopn íraka og annar liðsafli
þeirra væru.
Þessir „banajósnarar," sem Horn-
er kallaði svo, fóru í eftirlitsferðir á
daginn til að kanna 20 til 30 mílna
svæði, svokallaða „drápkassa," og
finna skotmörkin. Árásarvélamar
þurftu minni tíma en ella til að leita
að skotmörkunum og þessi nýja að-
ferð varð til þess að flugnmenn ann-
arra F-16- og A-10-flugvéla gátu
farið fleiri árásarferðir á hveijum
degi.
Þegar árásir að degi til fóru að
bera meiri árangur grófu írösku
hermennirnir sig jafnvel enn lengra
niður.'Skriðdrekar voru grafnir und-
ir sandpokum og jafnvel þaulvanir
flugmenn áttu fullt í fangi með að
koma auga á þá.
Skriðdrekabanar
Yfirmenn loftárásanna fundu upp
nýja aðferð til að ráðast á niður-
grafna skriðdreka að næturlagi. Til
þeirra árása vom notaðar F-15E-
og F-lll-flugvélar búnar leysi-
sprengjum og sérstökum skpjurum,
sem greindu hita frá bryndrekum,
sem komið hafði verið ömgglega
fyrir í víggirtum skotgröfum og
varnargörðum. Jafnvel þegar skrið-
drekarnir væm grafnir tóku þeir í
sig hita frá eyðimerkursólinni á dag-
inn og geislunin frá þeim var hæg-
ari en frá sandinum umhverfis þá,
svo að þeir komu fram eins og heit-
ir deplar á innrauðum leitartækjum
árásarmannanna.
Fyrstu nóttina þegar nýju aðferð-
inni var beitt réðust fjórar flugvélar
á níu skriðdreka. Nokkmm dögum
síðar eyddu allt að 60 F-15E- og
og F-16-flugvélar allt að 200 skrið-
drekum á hverri nóttu.
Þegar Lýðveldisvörðurinn fór að
færa hergögn sín vegna loftárás-
anna úreltust gervihnattaljósmyndir
og myndir könnunarflugvéla of
fljótt. F-16-flugvélar voru fengnar
til að leita þeirra og að sögn News-
week var ákveðið að þær skyldu
aðeins búnar fosfórflugskeytum.
Þegar þær urðu varar við vopnabún-
að, sem Irakar höfðu komið undan,
skutu þær fosfórskeytum til að lýsa
upp skotmarkið og þungvopnaðár
F-16-vélar komu á vettvang til að
varpa sprengjum á skotmarkið.
Árangur þessara „skriðdreka-
bana“ Homers hershöfðingja batn-
aði með hveijum deginum sem leið.
Viku áður en landhernaðurinn hófst
var talið að þeir eyddu daglega 100
til 150 íröskum skriðdrekum.
Scud-flaugar vanmetnar
Skipuleggjendur loftstríðsins
vanmátu fjölda Scud-eldflaugapalla
íraka. Um tíma var óttazt að Sadd-
am hefði búið Scud-flaugar efnaodd-
um og að Israelsmenn mundu svara
árás slíkra vopna með kjarnorku-
vopnum. Bandaríska leyniþjónustan
fékk veður af því samkvæmt News-
week að ísraelsmenn hefðu komið
fyrir kjarnorkuvopnum til að skjóta
þeim á írak. Hafðar voru tilbúnar
áætlanir um það sem gera þyrfti í
kjölfar kjarnorkuárásar, en Israels-
menn héldu sig utan við stríðið.
Cheney landvarnaráðherra fannst
of seint ganga í aðgerðunum gegn
Scud-flaugum íraka, en þær vöktu
kurr. Því er haldið fram að í byijun
loftstríðsins hafi 15% flugvéla band-
amanna tekið þátt í leitinni að þess-
um flaugum, þótt þær hefðu enga
hernaðarþýðingu.
írökum tókst að skjóta 81 Scud-
flaug í stríðinu og þær töfðu fyrir
því að árás gæti hafizt á landi. Þær
Scud-flaugar, sem skotið var í lok
stríðsins, virtust ónýtar og splundr-
uðust áður en þær lentu.
Þijár til fjórar sveitir F15E- og
F-lll-flugvéla með innrauða skynj-
ara voru teknar úr öðrum árásaverk-
efnum til þess að ráðast á Scudpall-
ana. Aðeins átta af skotmarkaskynj-
urunum F-15E-vélanna voru að vísu
(Saudi-Arabíu áður en stríðið brauzt
út og aukaskynjarar voru fengnir
frá skotæfingasvæðum í Bandaríkj-
unum og sendir með hraði til Saudi-
Arabíu eftir að styijöldin hófst.
Horner hershöfðingi segir að skot-
markaleitartæki hafi haft þau áhrif
að árásirnar á Scud-flaugarnar hafi
orðið helmingi árangursríkari en
ella.
Skipuleggjendurnir gerðu sér
grein fyrir takmörkunum íraska
flughersins áður en stríðið hófst, en
þó furðuðu bandarískir flugmenn sig
á lélegri frammistöðu þeirra. Skipu-
leggjendurnir gerðu ráð fyrir að ír-
aski flugherinn mundi beijast, þótt
þeir hefðu veitt því eftirtekt að í
átta ára stríði íraka og írana réðust
aldrei fleiri en 50 til 60 íraskar flug-
vélar til atlögu í einu.
Flugmenn bandamanna sögðu að
stundum hefði jafnvel gleymzt að
slökkva á lendingarljósum írösku
flugvélanna og því hefði verið auð-
veldara að ráðast á þær en ella.
„Það væri rangt þjá mér að segja
að flugvélahættan hafi verið krefj-
andi, erfið eða spennandi,“ sagði
Glosson hershöfðingi.