Morgunblaðið - 21.04.1991, Qupperneq 15
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. APRIL 1991
C 15
Skortur er á öllu í Sovétríkjunum,
:
Almenn óánægja er með Gorbatsjov.
Kropotkínskaja 36 (nafn og heimil-
isfang), til að panta það! Þegar við
komum þangað er okkur vísað
hæversklega inn og tafarlaust til
sætis! Innréttingarnar eru gamal-
dags og glæsilegar, þjónustan óað-
finnanleg, maturinn gómsætur!
Tónlistin kemur úr hvítum smá-
flygli. Reikningurinn fyrir fjóra er
90 dalir, þjónustugjald innifalið.
Þjónninn afþakkar kurteislega
þjórfé. Þetta kemur okkur þægilega
á óvart. Bögull fylgir þó skamm-
rifí: greiða verður reikninginn með
alþjóðlegu lánakorti og óþarft er
að taka fram að það útilokar flesta
Rússa frá þessum munaði - sem
er reyndar ekkert nýnæmi.
Ævintýraleg kvöldstund
Vilji ferðamenn hins vegar kynn-
ast dæmigerðum sovéskum veit-
ingahúsum verða þeir að gerast
fastir viðskiptavinir ríkisstofnunar
þar sem þeir geta notið til fulls
stirðbusalegrar þjónustu, ömur-
legra innréttinga, slæms matar og
annarrar vanvirðu sem kerfið full-
komnar - og allt er þetta enn á
boðstólum fyrir atbeina Intourist.
(Biðjið bara um Nadju).
Samt verð ég að viðurkenna að
það eru ríkisreknu veitingahúsin
sem eru líklegust til að bjóða upp
á minnisstæðustu kvöldstundirnar
- á einn eða annan hátt. Slík ævin-
týri gerast einna helst í Slavjanskíj
Bazaar, sem er elsta veitingahúsið
í Moskvu. Það var stofnað á átt-
unda áratug nítjándu aldar og er í
Kítaj Gorod-hverfinu, skammt frá
Rauða torginu. Við sóttum um bók-
un hjá Intourist þremur dögum fyr-
irfram. Þegar stundin rennur upp
ryðjum við okkur leið í gegnum hóp
Rússa, bönkum á lokaðar dyr, sting-
um vegabréfunum inn um rauf og
á tilsettum tíma er okkur kippt inn.
í anddyrinu taka karlar og konur
við yfirhöfnum og skóm fyrir fram-
an stóran, skítugan spegil og fyrir
ofan hann hanga myndir af mönn-
um sem snæddu þarna fyrir óra-
löngu - þeirra á meðal er Stanislav-
skíj hinn mikli og Nemírovítsj-
Dantsjenko, sem stofnuðu Lista-
leikhús Moskvu eftir að hafa setið
að snæðingi í 18 klukkustundir.
Matsalurinn er gríðarstór með um
15 metra háu viðarhvolfþaki og
súlur og skrautlista, sem málaðir
eru í gáskafullum stíl. Salurinn er
fullur, hundruð manna sitja í stór-
um hópum, margir gestanna syngja
og eru augljóslega þegar orðnir
foráttudrukknir. Þetta er ef til vill
í fyrsta skipti í langan tíma sem
þeir fá tækifæri til að lyfta sér upp
og vilja því notfæra sér það ær-
lega. Diskar með köldum kjötbitum
(zakuskie) bíða okkar á borðinu.
Við erum nógu skynsöm til að
sleppa forréttinum (vúlkaníseruð-
um kjúklingabitum og gímmíönd)
en fáum okkur þess í stað ferskan
kavíar og blini. Hávaðinn er ógur-
legur og allt á rúi og stúi. Hljóm-
sveit leikur rússnesk þjóðlög og
fólk dansar - karlar við konur,
karlar við karla, konur við konur.
Yngri stúlkurnar eru fallegar í
sparikjólunum sínum en eldri kon-
urnar eru enn feitabollur í missíðum
pilsum og stórum peysum. Þau
koma af dansgólfinu másandi og
sveitt og geisla af ánægju.
Skemmtiatriðin hefjast - fjölleika-
sýning með sjónhverfingamönnum,
sígaunum og loftfimleikamönnum -
en helmingur gestanna gefur þeim
engan gaum og fólk heldur áfram
að dansa eins og það eigi lífíð að
leysa. Þetta er kostulegt kvöld, eins
og heimsókn í vitfírringahæli - og
ógleymanlegt. Á eftir göngum við
á Rauða torgið. Kirkja heilags Bas-
ils er flóðlýst og íburðarmikil í snjó-
fokinu; bláir borðar blakta, rauðar
stjörnur blika. Kreml minnir um
margt á ævintýri.
Kirkjan í sókn
Við ökum til þorpsins Zagorsk,
um 70 kílómetrum frá Moskvu, á
sunnudegi. Á innan við hálftíma
erum við komin í fortíðina, ökum
framhjá gömlum landbúnaðarþorp-
um með málaða timburkofa, fram-
hjá snævi þöktum ökrum,- birkitij-
ám og furuskógum þar til við kom-
um að glitrandi turnum og hvelfing-
um forns klaustur, sem kennt er
við Troítskíj og heilagan Sergius.
Inni í kirkjunni lendum við í stórum
hópi fólks sem reynir að troðast að
kórnum. Ég trúi ekki eigin augum.
Fyrir þremur áram voru kirkjur
klaustursins næstum mannlausar,
fyrir utan nokkrar svartklæddar
ömmur. Nú er þröng í þessari stóru
og hvelfdu kirkju, ekki bara ömm-
ur, heldur líka ungt fólk og táning-
ar. Allir taka þátt í messusöngnum
og á andlitunum má sjá að fólkið
er uppnumið. Feðurnir lyfta börnum
sínum á axlirnar til að þau geti
fylgst með guðs-
þjónustunni. Slík
óheft tilbeiðsla
eftir áratuga
guðleysisstefnu
stjórnvalda
gengur krafta-
verki næst.
Almenn óón-
ægja
með Gor-
batsjov
Þar sem Rússar
hafa öðlast meira
frelsi en menn
gátu gert sér í
hugarlund fyrir nokkrum árum er
erfitt fyrir útlendinga að skilja ofs-
fengna óánægju því sem næst allra.
Hvers vegna eru þeir ekki þakklát-
ari fýrir breýtingarnar ótrúlegu sem
gerðar hafa verið? Hvers vegna
sýna þeir ekki meiri biðlund úr því
þeir hafa náð svona langt? Vinir
heimsækja okkur í hótelherbergið
og eru ekki lengur hræddir við að
tjá skoðanir sínar á opinskáan hátt.
Hver einasti viðmælandi okkar -
listamenn, hagfræðingar, húsmæð-
ur, kennarar, námsmenn, blaða-
menn - er svartsýnn á framtíðina.
Allir- era þeirrar skoðunar að efna-
hagsvandinn sé ógnarlegur og Gor-
batsjov hafi ekki gripið til þeirra
aðgerða sem nauðsynlegar eru til
að leysa hann. í augum okkar, sem
höfum verið hér áður, er frelsi fjöl-
miðla undravert. Samt er okkur
sagt að glasnost sé að líða undir
lok og menntamennirnir í Moskvu
era enn reiðir yfir því að hætt var
að sýna frétta- og viðtalsþáttinn
„Vzgljad" í sjónvarpinu og óheilla-
vænlegar takmarkanir voru settar
á fleiri fjölmiðla. Ljóst er að áhrif
afturhaldsaflanna eru að aukast,
að Gorbatsjov hefur neyðst til að
halla sér æ meir að harðlínumönn-
um frá því Shverdnadze sagði af
sér og er tekinn að hopa af hólmi
vegna æ versnandi stöðu sinnar.
Hermenn annast löggæslu á götun-
um í samvinnu við lögregluna, að
sögn til að stemma stigu við glæp-
um en enginn leggur trúnað á það.
Þótt Borís Jeltsín hafi öðlast mikinn
stuðning eru stjórnmálaskýrendur
efins um að hann sé fær um að
stjórna landinu. Sovétlýðveldin eru
enn púðurtunnur vegna óánægju
almennings eftir hernaðaraðgerð-
irnar hræðilegu í Eystrasaltsríkjun-
um. Andófsmaðurinn og vinur minn
Andrej Amalrík, sem nú er látinn,
ritaði bókina „Will the Soviet Union
Survive Until 1984?“ (Verða Sov-
étríkin enn til árið 1984?) Skeikaði
honum aðeins um áratug? Hvernig
sem þetta fer erum við sannfærð
um að þjóð, sem hefur náð svo
' langt, getur ekki tekið upp sama,
gamla kúgunarkerfið aftur.
Síðustu nóttina okkar í Moskvu
komum við á Dzerzhínskíj-torg.
Beint fyrir framan okkur er stór-
verslunin Djetskíj Mír (barnaheim-
urinn); á hægri
hönd eru bygg-
ingar Lúbjanka-
fangelsisins ill-
ræmda. Rétt hjá
okkur er nýtt
minnismerki — til
minningar um þá
sem dóu í Gúlag-
inu. Þetta er stór
hellusteinn, til-
einkaður „fóm-
arlömbum
grimmdarverka:
1917-1990“. Við
steininn eru
blómsveigar í
hrúgum með
nöfnum einstaklinga. Við eram
agndofa og störum á steininn, reyn-
um að komast til botns í honum,
melta hann i allri sinni táknrænu
ógn - allar þjáningarnar og harm-
inn; vísvitandi og óbilgjarna írónu
þeirra er settu hann á þetta torg;
undraverða dirfskuna í síðara ártal-
inu: 1990. Á meðan við stöndum í
kyrrðinni á torginu fer snjór að
falla. Tár okkar líka.
Höfundur er _ fyrrverandi
sendiherrafrú á íslandi.
Allir eru þeirrar
skoðunar að efna-
hagsvandinn sé
ógnarlegur og
Gorbatsjov hafi
ekki gripið til þeirra
aðgerða sem
nauðsynlegar eru
til að leysa hann.
TRYGGÐU ÞÉR
ÞAÐ BESTA STRAX
PANTAÐU NÚNA
(mtMm
Feröaskrifstofa ■ Hallveigarstíg 1 • Símar 28388-28580
Bestu hótelin
besta verðið
Royal gisting, 2 vikur
Brottfarardagar:
4. júní / 9. júlí / 3. september
Verödæmi:
4 manna fjölskylda, 2 fullorðnir og 2 börn
2-11 ára kr. 145.500 eða kr. 36.375 á mann.
3 manna fjölskylda, 2 fullorðnir og 1 barn
2-11 ára kr. 131.400 eða kr, 43.800 á mann.
2 fullorðnir kr. 54.000 á mann.
Bjóddu þér og fjölskyldunni almennilegt hót-
el í sumarfríinu - á viðráðanlegu verði.
Sumarfrí á almennilegu hóteli er góð fjárfest-
ing - veldu Royaltur hótel hjá Atlantik.