Morgunblaðið - 11.05.1991, Blaðsíða 28

■ ^Q^9OT^ÐM^AfiDAqyfii^/MA)ía,9ei
?

Ætlum okkur ekki hlut-
verk heimslögreglunnar
- segir Lawrence S. Eagleburger, aðstoð-
arutanríkisráðherra Bandaríkjanna
Washington. Frá Asgeiri Sverrissyni, blaðamanni Morgunblaðsins.
ÞÓTT Bandaríkjamenn hafi verið tilbúnir til að gegria forystuhlut-
verki er þjóðir heims sameinuðust um að frelsa Kúveit úr klóm
Saddams Husseins íraksforseta er ekki þar með sagt að bandarísk
stjórnvöld líti svo á að Persaflóastríðið hafi orðið til þess að skapa
fordæmi á vettvangi svæðisbundinna deilumála. Þetta kom fram í
máli Lawrence S. Eagieburgers, aðstoðarutanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, á fundi með blaðamönnum hér í Washington á miðvikudags-
kvöld. Eagleburger, sem hefur gífurlega reynslu á sviði alþjóðamála
og er ef til vill þekktastur fyrir að hafa verið sérlegur aðstoðarmað-
ur Henrys Kissingers og Richards Nixons, lagði áherslu á að af-
skipti Bandaríkjamanna af deiluefnum myndu ávallt og ævinlega
ráðast af aðstæðum og eðli þeirra vandamála sem upp kynnu að
koma. „Við ætlum okkur ekki að taka að okkur hlutverk heimslög-
reglunnar," sagði Eagleburger og bætti við að sú skoðun væri nokk-
uð almenn erlendis að Persaflóastríðið, hrun kommúnismans og
upplausnin I Sovétríkjunum hefði getið af sér grundvallarstefnu-
breytingu í Bandaríkjunum.
Eagleburger lagði á það áherslu
að breytingarnar í Austur-Evrópu,
sú óvissa sem þær hefðu skapað
og stríðið fyrir botni Persaflóa væru
til marks um nauðsyn nánari sam-
vinnu Bandaríkjanna og banda-
manna þeirra. Við blasti að gera
þyrfti ákveðnar breytingar á sam-
starfi þessu þar sem öldungis nýjar
aðstæður hefðu skapast í Evrópu
með hruni kommúnismans og sam-
einingu Þýskaiands. Hann sagði
atburði þessa hafa raskað því jafn-
vægi og þeim stöðugleika er ríkti
á dögum kalda stríðsins og að
ábyrgð þeirra manna sem valist
hefðu til forystustarfa bæði í
Bandaríkjunum og Evrópu væri
mikil. Mistækist þeim að „innsigla"
breytingar þessar og bæru þeir
ekki gæfu til að bregðast með rétt-
um hætti við þeim vandamálum sem
við blöstu og upp kynnu að koma
gætu afleiðingamar orðið alvarleg-
ar. „Mistakist þetta kann svo að
fara að ástandið í upphafi næstu
aldar verði líkt því og ríkti í upp-
hafi 20. aldarinnar," sagði Eagle-
burger og vísaði þar með til þess
flókna og viðvarandi spennuástands
sem einkenndi evrópsk stjómmál
áður en fyrri heimsstyrjöldin skall á.
Hlutur Evrópu í eigin vömum
Eagleburger gaf mjög sterklega
til kynna að Bandaríkjamenn væntu
þess að hlutur Evrópuríkjanna bæði
í eigin vömum og í viðbrögðum lýð-
ræðisríkjanna við hugsanlegu
spennuástandi utan vamarsvæðis
þeirra yrði aukinn. í þessu viðfangi
nefndi hann sérstaklega að Banda-
ríkjamenn ættu við umtalsverða
efnahagsörðugleika að glíma og við
blöstu alvarleg vandamál á heima-
velli sem bregðast þyrfti við. Marg-
ir teldu t.a.m. ekki unnt að líða það
lengur að fjöldi bandarískra ríkis-
borgara þyrfti að sætta sig við að
draga fram lífíð undir skilgreindum
fátæktarmörkum. Aðrir legðu
áherslu á að gera þyrfti róttækar
umbætur á menntakerfínu og á
vettvangi félagsmála. Ljóst væri að
Bandaríkjamenn þyrftu í vaxandi
mæli að beina sjónum sínum að
vandamálum í eigin landi og hvað
öryggis- og varnarmál varðaði lægi
nú þegar fyrir að þessar staðreynd-
ir myndu hafa umtalsverð áhrif.
Stefnan að viðhalda liðsafla í
Evrópu
Aðstoðarutanríkisráðherrann
kvaðst vera þeirrar skoðunar að
saga Evrópu og óvissuástand í álf-
unni austanverðri væm traustar
röksemdir fyrir því að áfram yrðu
staðsettar þar bandarískar hersveit-
ir. Stefna bandarískra stjórnvalda
væri sú að viðhalda liðsafla í Vest-
ur-Evrópu enda væri gildismat
þessara ríkja og Bandaríkjanna
mjög svipað og saga þeirra sam-
tvinnuð. Hefðu Evrópuríkin hins
vegar aðra skoðun á málinu, ekki
síst í ljósi samrunans sem þar á sér
stað á flestöllum sviðum mannlegs
samfélags, væri óhætt að slá því
föstu að einangrunarsinnar í
Bandaríkjunum myndu í vaxandi
mæli láta til sín taka.
Líkt og aðrir ráðamenn bæði í
utanríkis- og vamarmálaráðuneyt-
um Bandaríkjanna tók Eagleburger
skýrt fram að breytingarnar í Aust-
ur-Evrópu og sá yfírlýsti vilji ráða-
manna þar að taka þátt í samstarfí
vestrænna lýðræðisríkja mættu
ekki verða til þess að ógna öryggis-
hagsmunum Sovétmanna. Það væri
nánast óhugsandi að ríki þessi
fengju aðild að Atlantshafsbanda-
laginu (NATO) en á því hafa eink-
um Tékkóslóvakía og Búlgaría mik-
inn áhuga og kvaðst Eagleburger
raunar efast um að aðild að banda-
laginu væri nauðsynleg til að
tryggja hagsmuni nýfijálsu ríkj-
anna í Austur-Evrópu. Þar skipti
mestu að finna lausn á þeim gríðar-
Iegu efnahagsörðugleikum sem
fyrrum leppríki sovéskra kommún-
ista ættu við að stríða.
Dómnefndin í Cannes
Reuter
44. alþjóðlega kvikmyndahátíðin hófst í Cannes í Frakklandi á
fimmtudag. A myndinni er dómnefnd hátíðarinnar en 24 kvikmynd-
ir keppa um gullpálmann eftirsótta. Frá vinstri eru breski leikstjór-
inn Allan Parker, bandaríska leikkonan Whoopi Goldberg, gríski tón-
listarmaðurinn Vangelis, fransk-pólski leikstjórinn Roman Polanski,
formaður nefndarinnar, og franski leikstjórinn Jean Paul Rappeneau.
EB -FRÉTTIR
Ráðherrafundur EFTA og EB í Brussel:
EFTA-ráðherrar vinna að
sameiginlegri yfirlýsingu
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
EMBÆTTISMENN Evrópubandalagsins og aðildarríkja Fríverslun-
arbandalags Evrópu (EFTA) freista þess yfir helgina að ná samkom-
ulagi um lokayfirlýsingu sameiginlegs ráðherrafundar sem verður
á mánudag. Utanríkis- og viðskiptaráðherrar flestra aðildarríkja
EFTA eru væntanlegir til Brussel á morgun, sunnudag. Utanríkis-
ráðherra Austurríkis, sem situr í forsæti í EFTA-ráðinu um þessar
mundir, situr annað kvöld kvöldverðarfund með utanrikisráðherra
Luxemborgar, sem er forseti ráðherraráðs EB fyrra misseri þessa
árs. Ekki er Ijós hvort ráðherrar EFTA koma saman til fundar
seinna um kvöldið en næg tækifæri gefast til skrafs og ráðagerða
á mánudag þar sem sameiginlegi ráðherrafundurinn hefst ekki
fyrr en síðdegis.
Það kemur í hlut embættis-
manna að jafna þann minniháttar
ágreining sem líklegastur er til að
standa pólitískri lausn fyrir þrifum.
Búist er við því að sameiginlegur
fundur ráðherranna standi fram á
kvöld og niðurstaðna sé ekki að
vænta fyrr en að loknum sameigin-
legum kvöldverði þeirra.
Ef íslendingum tekst að inn-
heimta þau loforð um stuðning við
þeirra málstað, sem gefin hafa
verið á undanförnum misserum,
má búast við einhverri hreyfíngu í
umræðunum um sjávarútvegsmál,
annars þykir fátt benda til þess að
árangur náist á því sviði.
Annað tækifæri gefst hugsan-
lega á sameiginlegum fundi EFTA-
ráðsins með Frans Andriessen, sem
fer með samningaviðræður af hálfu
EB í Vínarborg fyrir lok þessa
mánaðar.
Almennt virðist lítillar bjartsýni
gæta um að það takist að ljúka
samningunum fyrir lok júní eins
og stefnt hefur verið að. Aðalsamn-
ingamenn EFTA funduðu í Brussel
í gær en í dag verður að öllum lík-
indum sameiginlegur fundur með
aðalsamningamanni EB, Horst
Krenzler.
Grikkir kærðir
Samtök ávaxta- og grænmetis-
framleiðenda innan EB hafa kært
stjórnvöld á Grikklandi öðru sinni
vegna tæknilegra viðskiptahindr-
ana á innflutningi á ávöxtum og
grænmeti til Grikklands. Auk venj-
ulegra vottorða um skordýraeitur
í vörunni krefjast Grikkir vottorða
um að í tilteknum farmi séu ekki
ávextir eða grænmeti sem inni-
halda eiturefni umfram leyfilegt
hámark.
Til þess að uppfylla þessi skil-
yrði verður að hlaða flutningabíla
og aka þeim að rannsóknarstofu í
einhveiju aðildarríkja EB og bíða
þar í tvo sólarhringa eftir niður-
stöðum rannsókna. Samtökin full-
yrða að þessar kröfur jafngildi inn-
flutningsbanni til Grikklands.
Svissnesk þingmannanefnd í
Brussel
Efnahagsnefnd svissneska þjóð-
arráðsins átti á miðvikudag fund
með Frans Andriessen,, sem fer
með samskipti við ríki utan EB
innan framkvæmdastjórnar banda-
lagsins. Andriessen sagði nefndinni
að hann teldi að Finnar og Norð-
menn myndu fylgja í kjölfar Svía
og Austurríkismanna inn í EB.
Sviss hlyti því að reka lestina sem
hefði alvarlegar afleiðingar, sér-
staklega í tíma. Andriessen lagði
áherslu á að taka yrði nýju lýðræð-
isríkin, sem væru að koma fram á
sjónarsviðið í Evrópu, inn í mynd-
ina. Formaður svissnesku nefndar-
innar leyndi ekki furðu sinni á
ummælum Andriessen og þótti það
nýmæli að Sviss væri dregið í dilk
með Búlgaríu innan EB. Andries-
sen sagði svissnesku nefndarmönn-
unum að stofnanir EB væru miðað-
ar við þarfír sex aðildarríkja. Um
þessar mundir hýstu þær tólf og
væri því aðild 24 ríkja óhugsandi
við óbreyttar aðstæður.