Morgunblaðið - 11.05.1991, Blaðsíða 31

30
MORGUNBU.ÐI5U*A.UGARDAGUR 11. MAÍ 1991

a
ii
Otgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 100 kr. eintakið.
Hjálpum Afgönum
og Kúrdum
Tæknin hefur fært þjóðir
heims í nábýli. Það er
ekki nema dagsferð á fákum
tækninnar til fjarlægustu
heimshorna. Við getum og
horft á atburði - á sjónvarps-
skjá - hinum megin á hnettin-
um, samtímis og þeir eiga sér
stað.
Þannig var Persaflóastríðið,
sem hófst með hemámi íraka
á Kúveit, eins konar „fasta-
gestur“ á heimilum fólks vikum
saman. Styijöldin sú setur
mark sitt á heimsmynd sam-
tímans enn í dag, þótt Kúveit
sé frjálst á ný og friður kominn
á milli fjölþjóðahersins og ír-
aka.
Hörmungar kúrdísks flótta-
fólks í írak - og við landa-
mæri Tyrklands og írans - era
hrikalegar. Starfsmaður Al-
þjóða Rauða krossins, dr.
Mikchel Taihandes, sem lengi
hefur unnið við hjálparstörf,
segist aldrei hafa litið meiri
hörmungar - og líkir þeim við
martröð.
Stríðið í Afganistan, sem
hófst 1978, geisar enn með
tilheyrandi hörmungum. Níu
af hveijum tíu fómarlömbum
styijalda eru óbreyttir borgar-
ar. Börnin, sem minnst mega
sín, verða gjarnan verst úti,
bæði líkamlega og andlega.
Það er dæmigert fyrir stríð af
þessu tagi, að um 30 milljónum
jarðsprengna hefur verið dreift
um byggðir landsins á undan-
gengnum áram. Það þarf því
engum að koma á óvart, að
tugþúsundir Afgana hafa misst
útlim eða útlimi af völdum
stríðsins, meirihlutinn undir 18
ára aldri.
Því miður eru stríðin í Afg-
anistan og við Persaflóa ekki
einangruð fyrirbæri. Stað-
bundin átök geisa víða í veröld-
inni. Afleiðingarnar era hvar-
vetna þær sömu. En fleira veld-
ur. hörmungum í mannheimi:
ytri aðstæður og illt stjórnar-
far. Talið er að um tvö hundr-
uð þúsund manns hafi farizt í
fellibyl í Bangladesh fyrir fá-
einum dögum og hætta er talin
á hungursneyð og farsóttum í
kjölfar hans. Hernaðarátök og
þurrkar, sem rýra uppskera,
hafa skapað viðvarandi neyð-
arástand í ýmsum löndum
Afríku. Þar deyr daglega fjöldi
bama úr vannæringu og sjúk-
dómum.
Rauði kross íslands gengst
fyrir landssöfnun undir kjör-
orðunum Sól úr sorta á morg-
un, 12. maí. Þessi söfnun er
liður í alheimsátaki til hjálpar
stríðshijáðum, sem Rauði
krossinn stendur fyrir í meir
en hundrað ríkjum heims.
Söfnunin hér á landi er
bundin við tvö verkefni:
í fyrsta lagi stuðning við það
ógæfusama fólk, sem misst
hefur útlimi, fót eða handlegg,
í stríðinu í Afgangistan. Rauði
krossinn hefur rekið gervilima-
verkstæði í Kabúl, höfuðborg
Afganistans, síðastliðin tvö ár.
Þar starfa sérfræðingar að
smíði stoðtækja og gervilima,
en kenna jafnframt lands-
mönnum fag sitt. Nýtt verk-
stæði, sem að er stefnt, mun
margfalda afköstin, en þús-
undir eru á biðlista eftir slíkum
tækjum.
í annan stað verður söfnun-
arfé varið til að lina þjáningar
landflótta Kúrda, sem búið
hafa við nær ólýsanlegar hörm-
ungar. Það er brýnt verkefni,
sem vert er stuðnings allra
góðra manna.
Sitt hvað má betur fara í
íslenzku samfélagi. Meðal okk-
ar eru ýmsir, sem eiga um
sárt að binda ogþarfnast hjálp-
ar og hlýhugar frá samferða-
fólkinu. Hagur okkar sem
heildar er engu að síður góður,
samanborið við aðbúnað og
kjör þjóða, eins og Afgana og
Kúrda, sem hijáðar eru bæði
af styijöldum og stjórnvöldum.
Sama gildir um samanburð við
þjóðir, þar sem náttúrahamfar-
ir hafa bætt gráu ofan á svart,
eins og í Bangladesh og ýmsum
ríkjum Afríku. í ljósi slíks sam-
anburðar eram við meir en
aflögufær. Við skuldum for-
sjóninni hjálp við þessar þjóðir.
Átak Rauða krossins til
hjálpar stríðshijáðum þjóðum,
sem nú er efnt til í velferð-
arríkjum heims, er afar brýnt.
Við sjáum ríkulegan rökstuðn-
ing fyrir þessu átaki í fréttum
dag hvem. Það er siðferðileg
skylda okkar að sinna kalli
þessarar alþjóðlegu hjálpar-
stofnunar; kalli Rauða kross
íslands, sem afmarkar stuðn-
ing sinn að þessu sinni við
Afgani og Kúrda.
A. morgun, sunnudag, verð-
ur leitað til þín, lesandi góður,
um þátttöku í söfnuninni.
Morgunblaðið hvetur hvern og
einn til að leggja sitt af mörk-
um, eftir þvi sem efni og að-
stæður leyfa, svo að sól megi
rísa úr sorta þessara bágstöddu
og hjálparþurfandi þjóða.
Jón Steinar, kvót-
inn og réttlætið
Lögmanni svarað
eftir Markús Möller
Jón Steinar Gunnlaugsson, hrl.,
skrifaði greinar hér í blaðið í síðustu
viku um réttlæti og veiðirétt. Meg-
inatriðin í grein hans voru tvö: 1)
Að óréttlátt væri að taka gjald fyr-
ir veiðar af þeim sem keypt hafa
skip með kvóta, þar eð þeir hafi
þegar greitt fyrir veiðiréttinn, enda
verði kvótalaust skip einskis virði
vegna offjárfestingar. 2) Að þeir
sem ekki fá ókeypis veiðirétt verði
engu verr' settir en ef þeir þyrftu
að kaupa hann af ríkinu. Ekki fæ
ég betur séð en að röksemdafærslan
sé í báðum tilfellum ónýt.
Fyrri fullyrðing er kyndug frá
lögfræðingi. Útgerðaraðilum hefur
alla tíð verið kunnugt um að kvóta-
rétturinn var takmarkaður og óviss.
Fram til síðustu áramóta voru í
gildi tímbundin kvótalög, og frá
ársbyijun 1988 hefur fyrsta grein
kvótalaganna kveðið svo á að fiski-
stofnarnir við landið séu sameign
íslensku þjóðarinnar. Á þessari
grein var enn hert í lögunum sem
tóku gildi um síðustu áramót. Ef
einhveijum þóknast að túlka rétt
sinn til kvótans rúmt, þá gerir hann
það klárlega á eigin ábyrgð. Hafi
einhver keypt rétt af manni sem
ekki á með að selja hann, er réttur
eigenda, íslenska þjóðin, tæplega
bótaskyldur þótt hann krefjist eign-
ar sinnar.
Annars er áhyggjan sem Jón
hefur af forsjálni útgerðarmanna,
byggð á ókunnugleika. Engum dett-
ur í hug að kaupa „eilífðarkvóta"
fyrir verð sem er í Ííkingu við af-
vaxtað virði kvótaleigunnar. Verð
„eilífðarkvóta" er nú um eða innan
við fimmföld ársleiga, en ætti að
vera að minnsta kosti tíföld ef
framtíðareign á kvótanum væri tal-
in trygg. Útgerðarmönnum er eins
líklega óhætt að borga fimmfalda
leigu fyrir eilífðarvonina, því flestir
eða allir sem aðhyllast kvótagjöld
eða auðlindaskatt eða hvað menn
kjósa að kalla það, gera ráð fyrir
að útgerðin fái nokkurn aðlögun-
artíma áður en gjaldheimta hefst.
Margir hafa einmitt nefnt fimm ár.
Útgerðarmenn eru sem sé ekki þeir
kjánar sem Jón virðist óttast.
Seinni fullyrðing Jóns er beinlínis
og augljóslega röng. Hann gleymir
því að tekjurnar af veiðigjaldinu eru
til ráðstöfunar til að lækka skatta
eða minnka halla eða hreinlega til
útgreiðslu til allra landsmanna.
Leiguvirði kvóta eftir minnkun flot-
ans verður trúlega af stærðargráð-
unni 10-20 milljarðar króna á ári.
Þetta fé má hvort heldur nýta til
að lækka virðisaukaskatt um 6-12
stig eða greiða hveiju mannsbarni
í landinu 40-80 þúsund krónur á
ári. Margan munar um minna.
Það eru satt að segja mikil von-
brigði að sjá Jón Steinar Gunn-
laugsson stilla sér þar í hóp sem
hann er nú. Jón hefur öðrum frem-
ur barist fyrir að stjórnvöld héldu
sig innan marka stjórnarskrárinnar
og staðið gegn billegum brögðum
til að ganga á svig við anda henn-
ar. En Jóni virðist ekki hafa dottið
í hug að afgjaldslaust framsal kvóta
til valins hóps útgerðarmanna gangi
á svig við 69. grein stjórnarskrár-
innar. Þar stendur, að engin bönd
megi leggja á atvinnufrelsi manna,
nema almenningsheill krefjist. Það
fer varla á milli mála, að meðan
fiskimiðin voru almenningar og öll-
um fijáls, var rétturinn til að veiða
almennur réttur íslendings til að
stunda atvinnu. Hann mátti því
aðeins skerða að almannaheill
krefðist þess. Þörfín er vissulega
fyrir hendi vegna alkunnrar hættu
á ofnýtingu almenninga. Hins vegar
þykir mér einstætt, að vegna stjórn-
arskrárinnar sé skylt að takmarka
aðganginn með þeim hætti að al-
menningur hafi fyllsta gagn af. Það
er augljóslega óheimilt og ósæmi-
legt að afhenda fáum útvöldum
afraksturinn af almennri réttar-
Markús Möller
„Vegna stjórnarskrár-
innar er skylt að tak-
marka aðganginn með
þeim hætti að almenn-
ingur hafi fyllsta gagn
af. Það er augljóslega
óheimilt og ósæmilegt
að afhenda fáum út-
völdum afraksturinn af
almennri réttarskerð-
ingu.“
skerðingu. Það er í hróplegu ósam-
ræmi við feril og fyrri skrif Jóns
Steinars ef hann hættir ekki að
veija slíka rangsleitni.
Höfundur er hagfræðingur.
Skuldbindingar fyrri ríkisstjórnar frá áramótum 12,3 milljarðar:
Þrengja augljóslega stöðu ríkis-
sjóðs til að ná niður útgiöldum
- segir Friðrik Sophusson fjármálaráðherra
SAMNINGAR og skuldbindingar sem stofnað var til af fyrrverandi
ríkisstjórn á timabilinu 1. janúar til 30. apríl á þessu ári eru samtals
að upphæð rúmlega 12,3 milljarðar króna, sem eiga að greiðast á
næstu árum. Ríflega helmingur upphæðarinnar, 6,4 milljarðar, er með
fyrirvara um samþykki Alþingis. „Það er augljóst að þessar skuldbind-
ingar þrengja stöðu ríkissjóðs til að ná niður útgjöldunum, ekki einung-
is á þessu ári heldur jafnframt á næstu árum, því að hér er verið að
taka ákvarðanir um ráðstöfun á fjármagni sem ekki verður notað til
annarra hluta á næstu árum,“ sagði Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra í samtali við Morgunblaðið í gær.
Af þessum 12,3 milljörðum króna
eiga rúmlega 2,4 milljarðar að
koma til greiðslu á þessu ári, þar
af eru um 1.850 milljónir með heim-
ild Alþingis, en 567 milljónir með
fyrirvara um samþykki Alþingis.
Greiðslur vegna búvörusamnings
eru stærsti liðurinn af heildarupp-
hæðinni, sem er með fyrirvara um
samþykki Alþingis, um 4,9 milljarð-
ar króna. Til framhaldsskóla eru
ætlaðar 43 milljónir króna á þessu
ári, 1.012 milljónir alls sem skipt-
ast þannig að Menntaskólinn í
Kópavogi er með 466 milljónir, Fjöl-
brautaskóli Suðurnesja 180 milljón-
ir, Fjölbrautaskólinn á Sauðárkróki
173 milljónir og Fjölbrautaskóli
Suðurlands 193 milljónir. Fyrirheit
voru gefin um að Ieita heimildar í
fjáraukalögum um greiðslur sam-
tals að upphæð 524 milljónir króna,
þar af eru 250 milljónir vegna Þjóð-
Náttúrulækningafélag íslands:
Telur aðvörun Læknafé-
lagsins ekki standast lög
STJÓRN Náttúrulækningafélags íslands kemur saman um helgina og
segir Eiríkur Ragnarsson, framkvæmdastjóri NLFÍ, að lögfræðingur
félagsins muni leggja það til við stjórnina að lögð verði fram kæra á
hendur Læknafélagi íslands. Hefur LÍ varað félagsmenn sína við að
sækja um læknisstöðu við Heilsuhæli Náttúrulækningafélagsins í Hvera-
gerði.
Eiríkur Ragnarsson segir lög-
fræðing NLFÍ telja að aðvörun LÍ
standist ekki lög um stéttarfélög og
vinnudeilur. Verði lagt til við stjórn-
ina að LÍ verði gert að ógilda eða
afturkalla þessa aðvörun. „Við mun-
um einnig gera þá kröfu að Lækna-
félagið breyti sínum félagslögum þar
sem þau standast ekki íslensk lög
að mati okkar lögfræðings," segir
hann.
Forsaga málsins er að læknir á
heilsuhælinu sagði nýlega upp störf-
um og var staða hans auglýst laus
til umsóknar. Stjórn Læknafélags
íslands samþykkti hins vegar að
vara félagsmenn sína við að sækja
um stöðuna þar sem læknirinn hefði
sagt henni lausri vegna erfiðra lækn-
isfræðilegra skilyrða.
Gísli Einarsson, yfirlæknir á
heilsuhælinu, segir í Morgunblaðinu
sl. þriðjudag að ágreiningur hafi
komið upp við framkvæmdastjórann
um innihald læknisfræðilegra með-
ferða fyrir um ári síðan. Þann 20.
desember sl. hafi svo stjóm heilsu-
hælisins ákveðið að forsvarsmenn
meðferðanna, yfirlæknir og hjúkrun-
arforstjóri, skyldu hafa samráð við
framkvæmdastjóra um innihald
meðferða og kæmi upp ágreiningur
milli þessa aðila skyldi honum skotið
til stjórnar. Gísli segir ágreiningin
snúast um fræðslu og ráðgjöf en
Afkoma fiskeldisfyrir-
tækja er mjög slæm
- segir landbúnaðarráðherra
AFKOMA fiskeldisfyrirtækja í landinu er mun verri en Halldór Blöndal
landbúnaðarráðherra hafði reiknað með. Heildarkostnaður fyrirtækj-
anna við að fá afurðarlán nemur um 24% á rekstrarlánin.
ábyrgðadeildarinnar, um 6% í trygg-
ingar og síðan fjármagnskostnaður
ofan á það. Þetta er slík fjárhæð að
það stendur ekkert fyrirtæki undirv
þessu,“ sagði Halldór.
„Ég hef falið fyrirtækinu Talna-
könnun að gera úttekt á stöðu fisk-
eldisins og vonast til þess að niður-
staða liggi fyrir fljótlega. Á grund-
velli hennar mun ég leggja tillögur
fyrir ríkisstjórnina um hvað verður
gert,“ sagði Halldór Biöndal.
„Aðkoman að þessari atvinnugrein
er verri en ég átti von á. Laxinn
hefur verið í svelti og það er ískyggi-
legt nú þegar sumarið fer í hönd og
vaxtartíminn er mestur," segir Halld-
ór Blöndal landbúnaðarráðherra um
stöðu fiskeldisins.
„Til þess að fískeldisfyrirtækin
geti fengið afurðarlán í bönkum og
ábyrgðir hjá ábyrgðadeild fiskeldis-
lána verður heildarkostnaðurinn um
24% á rekstrarlánin, um 7% vegna
læknum beri skylda til að fræðsla
standist þær kröfur sem gerðar séu.
Eiríkur Ragnarsson segir ágrein-
ingin hafa komið upp við vinnslu
rekstrar- og þróunaráætlunar til
fjögurra ára en það _sé hlutverk
stjórnar stofnunarinnar samkvæmt
lögum að vinna slíka áætlun. Hafi
hún falið starfshópi að útfæra hana.
„Það hefur enginn ágreiningur verið
um læknisverk eða læknisfræðilega
meðferð heldur um áherslur. Bæði
ég og hjúkrunarforstjóri lögðum
áherslu á að fyrirbyggjandi aðgerð-
um yrði gert hátt undir höfði en það
hefur verið aðalstefnumál NLFÍ í
fimmtíu ár að forðast sjúkdóma.
Þetta er ekki deila um læknisfræði
heldur viðfangsefni stofnunarinnar."
Hann segir umrædda stjórnar-
samþykkt vera rangtúlkaða af yfír-
læknunum. Ef hún væri lesin í heild
væri skýrt tekið fram að fram-
kvæmdastjóri væri ekki yfírmaður
lækna og hjúkrunarforstjóra í fag-
legum málum. „Það er líka ekkert
í fræðum Náttúruiækningafélagsins,
sem kemur fram íjstarfsemi heilsu-
hælisins, sem ekki stenst nútíma
þekkingu. Það hefur verið margít-
rekað og bókað af stjórn hælisins
að þess sé krafíst af okkur sem vinn-
um þarna að við gerum ekkert sem
ekki stenst nútíma þekkingu. Þarna
fer hvorki fram fúsk né kukl. Ef það
hefur gerst hafa þessir yfirlæknar
brugðist sínu hlutverki."
Ríkisendurskoðun hefur á undan-
förnum mánuðum unnið að skýrslu
um fjárreiður heilsuhælisins og var
henni skilað til heilbrigðisráðuneyt-
isins í fyrradag. Eiríkur segir að
hann og stjórn NLFÍ muni ekki fá
skýrslu þessa í hendur fyrr en næsta
þriðjudag og að um leið og fært er
verði æðsta stofnun félagsins, lands-
þing, kölluð saman til að ræða þessi
alvarlegu mál.
Séra Jón A. Baldvinsson, sr.
Ólafur Skúlason, messa.
Valgeir Ástráðsson og biskupinn, sr.
Biskupinn vísiterar
söfnuðinn í London
Frá Andrési Péturssyni, London.
ÍSLENDINGAR í Lundúnum fengu góða heimsókn fyrir nokkru er
séra Ólafur Skúlason biskup Islands vísiteraði íslenska söfnuðinn í
borginni. Á sama tíma var séra Valgeir Ástráðsson og kór Selja-
kirkju á ferð í borginni og var því haldin sameiginleg messa með
þessum aðilum. Séra Jon A. Baldvinsson, prestur íslenska safnaðar-
ins I London, og séra Valgeir þjónuðu fyrir altari en biskupinn
flutti stólræðuna. Kór Seljakirkju söng fyrir messu undir stjórn
Kjartans Sigurjónssonar og fylltu Islendingar sænsku kirkjuna en
þar hefur söfnuðurinn aðsetur.
Biskupinn lýsti yfir ánægju sinni
með allar móttökur í Englandi. Ein
aðalástæðan fyrir ferð hans hefði
verið að vera viðstaddur krýningu
erkibiskupsins af Kantaraborg og
hefði það verið mikil iífsreynsla.
Hins vegar væri heimsóknin til ís-
lendinganna í Lundúnum og í
Grimsby ekki síður mikilvæg fyrir
hann sem yfirmann íslensku kirkj-
unnar. Það hefði komið honum á
óvart hve margir íslendingar frá
Humber-svæðinu hefðu komið til
messunnar í Grimsby en það sýndi
hug íslendinga til kirkjunnar.
Athöfnin í Grimsby var á margan
hátt mjög merkileg því þar þjónuðu
bæði biskup ensku biskupakirkj-
unnar í Grimsby og svo séra Ólafur
Skúlason fyrir altari og kvaðst bisk-
up ekki vita til þess að biskupar frá
þessum tveim kirkjum hefðu áður
messað saman. „Það hafa verið við-
ræður í gangi í nokkurn tíma milli
margra mótmælendakirknanna og
þessi athöfn er gott dæmi um góð-
an árangur slíkra funda. í fyrstu
voru viðræðurnar að mestu leyti
um þá hluti sem sundruðu kirkju-
deildunum en nú hefur sú stefna
verið tekin að ræða um þá hluti sem
sameini kirkjunnar menn. Það hefur
borið góðan ávöxt og ég hef trú á
því að samskiptin eigi eftir að auk-
ast enn meir í framtíðinni," sagði
biskupinn.
Séra Ólafur sagði að honum
fyndist mikilvægt að halda tengsl-
um við söfnuði erlendis. Reyndar
væru nú einungis tveir íslenskir
prestar starfandi utan íslands, í
Kaupmannahöfn og svo í Englandi.
Það væri hins vegar mikiivægt að
fá fleiri til starfa, t.d. í Gautaborg
þar sem mörg hundruð íslendingar
eru við nám og störf. Þetta væri
hins vegar alltaf spurning um pen-
inga og þar væri kirkjunni, eins og
reyndar fleiri opinberum stofnun-
um, þröngt skorinn stakkur.
leikhúss og 129 milljónir vegna
rekstraruppgjörs Ríkisspítala.
Friðrik Sophusson sagði að
greiðslur vegna búvörusamningsins
á árunum 1992 til 1997 væru sam-
tals metnar á um 17 milljarða
króna, þar af tæplega fimrn millj-
arða án heimilda. „Það er skrifað
undir þetta allt, 4,9 milljarða sem
eru að mestu umfram tillögur sjö-
mannanefndar, með fyrirvara um
samþykki Alþingis. Fyrir þessu er
engin heimild," sagði hann. „Það
er heldur ekkert samþykki Alþingis
á bak við 1.012 milljónir króna á
næstu tíu árum í framhaldsskóla.“
Friðrik sagði Alþingi ekkert hafa
ijallað heldur um 524 milljóna
króna greiðslur, sem ríkisstjórnin,
fjármálaráðherra og/eða fjárveit-
inganefnd hafi gefið fyrirheit um
að leitað yrði heimildar fyrir í
fjáraukalögum fyrir árið 1991.
Hann var spurður hvort ný ríkis-
stjórn hygðist eða gæti afturkallað
einhveijar þessara útgjaldaákvarð-
ana fyrri stjórnar. „Það sem ekki
hefur verið borið undir Alþingi hef-
ur í raun enga skuldbindandi þýð-
ingu, en við þann vanda sem nú
er við að glíma þarf að skoða þessi
mál og öll önnur útgjaldaáform
ríkisins til að draga úr lánsfjárþörf-
inni og reyna að ná aftur efnahags-
legum stöðugleika, sem fráfarandi
ríkisstjórn hefur leynt og ljóst graf-
ið undan," sagði Friðrik Sophusson.
Aðlögun íslensks efnahagslífs að evrópska markaðnum:
Heildaráhrifin j ákvæð
fyrir afkomu ríkissjóðs
- segir í skýrslu fjármálaráðuneytisins
MARGT bendir til þess að aðlögun íslensks efnahagslífs að evrópska
markaðnum muni hafa jákvæð áhrif á afkomu ríkissjóðs þegar á heild-
ina er litið. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu fjármálaráðuneytisins um
Evrópu 1992 og ríkisfjármálin. Þar segir ennfremur að aðlögun sé óhjá-
kvæmileg, án tillits til þess hvort um aðild að EES eða EB verði að
ræða og að aðiögunin muni hafa í för með sér lækkun ríkisútgjalda og
agaðri hagstjórn með auknum kröfum til ríkisfjármála.
í skýrslunni segir að áhrif aðlög-
unarinnar komi fram bæði í auknum
tekjum ríkisins vegna meiri umsvifa
í efnahagslífinu og í sparnaði í
ríkisútgjöldum. Þessi áhrif gætu
mælst á bilinu 4-6 milljarðar króna
þegar upp er staðið eða sem svarar
til 1-1,5% af landsframleiðslu.
Ekki er í skýrslunni tekin afstaða
til þess hvort hagsmunum íslands
sé betur borgið með eða án aðildar
að evrópska efnahagssvæðinu (EES)
eða Evrópubandalaginu (EB). Geng-
ið er þó út frá þeirri forsendu að
íslenskt efnahagslíf þurfi fyrr eða
síðar að laga sig að breyttum aðstæð-
um í Evrópu, hvort sem er innan eða
utan viðskiptabandalaga. „Annars
verður hætta á stöðnun í atvinnulífi
hér á landi líkt og gætt hefur innan
Evrópubandalagsins og sem beinlínis
varð tilefni 1992-áætlunarinnar,“
segir í skýrslunni.
Fram kemur að samsetning skatta
hér á landi gæti breyst í veigamiklum
atriðum við aðlögun að skattkerfum
annarra Evrópuríkja, þessi aðlögun
sé reyndar þegar hafin með upptöku
staðgreiðsluskatts og virðisauka-
skatts og fyrstu skrefum í endur-
skoðun skattlagningar fyrirtáekja.
Rætt er um að næstu skref í átt
til aðlögunar gætu orðið frekari að-
lögun tekjuskatta fyrirtækja með
breikkun á skattstofni og lækkuðu
skatthlutfalli. Þá segir að huga þurfi
að skattlagningu fjármagnstekna til
samræmis við það sem gildir í öðrum
löndum og í tengslum við það að
endurskoða álagningu eignarskatta
með það fyrir augum að koma í veg
fyrir tvísköttun. „Lokaskrefið í þess-
um áfanga gæti síðan orðið að lækka
neysluskatta, en þar vegur virðis-
aukaskatturinn þyngst,“ segir í
skýrslunni.
Um lækkun ríkisútgjalda segir að
heildaráhrif aðlögunar gætu numið
1-2,5 milljörðum króna. Sparnaður-
inn komi einkum fram í auknu að-
haldi að ríkisstyrkjum til atvinnu-
vega, aukið frelsi í viðskiptum með
landbúnaðarvörur og meiri hag-
kvæmni í búrekstri gæti einnig skilað
sér í lægra búvöruverði og þannig
dregið úr þörf fyrir niðurgreiðslur
og sagt er líklegt að vextir lækki
þegar fram í sækir vegna áhrifa innri
markaðarins, sömu áhrif hafi opnun
íslenska fjármagnsmarkaðarins.
í skýrslunni segir að aukið efna-
hagssamstarf við Evrópuríkin þrengi
svigrúm til sjálfstæðrar gengisstefnu
og aukið frelsi l’jármagnsfíutninga
milli landa takmarki hagstjórnar-
möguleika á sviði peningamála. Meiri
kröfur verði þá gerðar til ríkisfjár-
mála sem hagstjórnartækis til að
bregðast við sveiflum í þjóðarbú-
skapnum heldur en nú er. Þá segir
að skattkerfið þurfi að vera sveigjan-
legt til þess að stuðla að stöðugleika
í efnahagslífinu. „Jafnframt þarf að
ná betri tökum á útgjaldahlið ríkis-
sjóðs og hverfa frá varanlegum hall^-
rekstri. Hér hlýtur að koma til álita
að takmarka yfírdráttarheimildir
ríkissjóðs í Seðlabanka líkt og tíðkast
víða í Evrópu. Með því gæti skapast
nauðsynlegt aðhald að útgjalda-
ákvörðunum stjórnvalda og um leið
forsendur fyrir meira jafnvægi í þjóð-
arbúskapnum," segir í skýrslu fjár-
málaráðuneytisins.
# Morgunblaðið/Björn Sveinsson
Islandsmeistararnir í skólaskák þeir Þórleifur Karlsson og Jón Vikt-
or Gunnarsson.
Fjölmennasta skák-
móti íslands lokið
Egilsstöðum.
JÓN Viktor Gunnarsson frá Reykjavík og Þórleifur Karlsson frá Akur-
eyri urðu Islandsmeistarar í skólaskák, hvor í sinum aldursflokki. Ur-
slitamótið fór fram í Fellabæ og kepptu þar 10 keppendur til úrslita í
tveimur aldursflokkum.
Keppni í skólaská hefst í febrúar
ár hvert í öllum skólum landsins.
Keppt er í tveimur aldursflokkum
þ.e. 12 ára og yngri og 13-16 ára.
Sigurvegarar úr hveijum skóla keppa
síðan innbyrðis um titilinn sýslu-
meistari. Sýslumeistarar keppa síðan
sín á milli um titilinn kjördæmameist-
ari. Kjördæmameistarar keppa síðan
um Islandsmeistaratitlinn í skóla-
skák.
íslandsmótð í skólaskák er fjöl-
mennasta og lengsta taflmót sem
haldið er á Islandi. Að þessu sinni
er áætlað að um 3.000 börn og ungl-
ingar hafi tekið þátt í mótinu þar til
nú í byrjun maí, þegar kjördæma-
meistaramir 8 í hvorum aldursflokki
komu saman og kepptu um íslands-
meitaratitilinn. Til viðbótar einum
kjördæmismeistara úr hverju kjör-
dæmi fékk Reykjavík að senda auká-
fulltrúa á mótið ásamt Austurlandi
sem sá um framkvæmd mótsins.
Úrslit mótsins urðu þau að Jón
Viktor Gunnarsson frá Reykjavík
sigi-aði í flokki 12 ára og yngri en
hann er einungis 10 ára. I flokki 13
til 16 ára sigraði Þórleifur Karlsson
frá Akureyri.
— Björn