Morgunblaðið - 16.05.1991, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 1991
19
Kvótinn og eitt prósentstefnan
eftir Markús Möller
Hannes Gissurarson skrifar enn
einu sinni um kvótann í Morgunblað-
ið á miðvikudaginn (8. maí) og er
við sama heygarðshorn og fyrr.
Aðalatriðin í grein hans eru fjögur.
Fyrst er skens til Morgunblaðsins
um að veiðileyfasala njóti 6% stuðn-
ings í skoðanakönnunum. í öðru lagi
andmælir Hannes þeirri skoðun
blaðsins (og minni) að yfirvofandi
veiðileyfagjald myndi leiða til skjót-
ari hagræðingar en gjafakvótinn.
Hann andmælir í þriðja lagi því áliti
Mogga (og mínu), að gjafakvóta-
stefnan feli í sér tilfærslu eigna (og
tekna) frá þjóðinni allri til fámenns
hóps útgerðarmanna. Hannes full-
yrðir í fjórða lagi að útgerðarmenn
sem hafa greitt fyrir ótímabundinn
kvóta, verði fyrir eignasviptingu ef
tekin verða up veiðigjöld. Síðast-
nefnda atriðið hefur hann meðal
annars eftir Jóni Steinari Gunn-
laugssyni, sem hélt þessu fram í
grein í Morgunblaðinu. Ég hef gert
athugasemdir við málflutning Jóns
hér í blaðinu og læt því nægja að
fjalla um hin atriðin þijú.
Skoðanakannanir og
eittþrósentmenn
Skoðanakönnunin sem Hannes
vitnar til er einhver ómerkilegasti
talnaleikur sem hér hefur sést lengi.
Brýnt er að fá því svarað, hvort
ágallar hennar stafa af seinheppni
eða ásetningi. Að því verður spurt
á réttum vettvangi, í Sjávarfréttum,
sem létu gera könnunina, eða í Fiski-
fréttum sem lúta sömu ritstjórn.
Þarna sigldi málstaður Hannesar
undir flagginu „núverandi kvóta-
kerfí“ og fékk 62% jákvæðar undir-
tektir, meðan sala veiðileyfa án frek-
ari skýringa fékk 6% fylgi þeirra sem
svöruðu. I könnun sem Félagsvísind-
astofnun Háskólans gerði fyrir réttu
ári og er laus við gallana sem eru
á könnun Sjávarfrétta, fékk „óbreytt
kerfi“ 45% stuðning, byggðakvóti
35% og sala veiðileyfa 7%. Þar var
líka boðið upp á stefnu Hannesar
án felumálningar. 1,3% svarenda
vildu að útgerðarmenn eigi kvótann.
Niðurstaða ærlegra skoðanakann-
ana er sem sagt að óskilgreindu
kostirnir „óbreytt stefna“ og
„byggðakvóti" eiga mun meiri
stuðning en óskilgreind „sala veiði-
leyfa" en veiðileyfasalan burstar
stefnu Hannesar. Þegar fylgismenn
gjafakvótans sýna sitt rétta andlit,
eru þeir eittprósentmenn og aldeilis
ekki meirihluti.
Einhveijum kann að finnast það
ofmælt að núverandi kvótakerfi jafn-
gildi því að útgerðarmenn eignist
fiskistofnana. Hannes Gissurarson
er þó nógu vel inni í málinu til að
vita að svo er. Má til dæmis rifja
upp umfjöllun hans um frumvarp
að núverandi kvótalögum (Mbl. 20.
mars 1990). Grein Hannesar heitir
þar „Útgerðarrétturinn á auðvitað
að vera í höndum útgerðarmanna".
Þar byijar Hannes á að segja að
deilur um frumvarpið snúist fyrst
og fremst um hveijir skuli eiga fiski-
stofnana, ríkið eða útgerðarmenn,
og segist hlynntur eignarrétti út-
gerðarinnar. Greininni lýkur svo með
yfirlýsingu um að kvótafrumvarpið
sé bæði skynsamlegt og réttlátt.
Hagræðingarhraðinn
Svo svarað sé öðru meginatriðinu
í máli Hannesar, þá fer það varla
milli mála að hagræðing verður
hraðari ef sala veiðileyfa vofir yfir
heldur en ef útgerðarmenn eignast
kvótann um alla framtíð. Slakur
útgerðarmaður, sem rekur fyrirtæki
sitt á núlli, er mun líklegri til að
hætta strax, ef hann veit, að hann
heldur ekki kvótanum nema í fimm
ár heldur en ef hann telur sig eiga
Markús Möller
„Víst er það rétt að með
skynsamlegri fiskveiði-
stjórnun verður arð-
semi fiskistofnanna
miklu meiri en við
frjálsan aðgang. En er
ekki skylt að verja ábat-
anum til hagsbóta fyrir
þjóðina alla að svo
miklu leyti sem það er
framast hægt?“
kvótann að eilífu. Sameining eða
sala í hvelli eru þá eina leiðin til að
hafa nokkuð upp úr krafsinu. Það
er vel til í dæminu að fullar leigutekj-
ur fyrir kvótann í fímm ár (og þó
þau væru sex) dugi til að losa hann
úr skuldum og jafnvel gott betur,
ef nokkuð fæst fyrir bát og búnað.
Ef hins vegar gjafakvótinn festir
rætur, mun fjöldinn allur af íhalds-
sömum ástríðufiskimönnum án efa
halda áfram útgerð með alltof háum
tilkostnaði og reksturinn í núlli, jafn-
vel þótt mun hagkvæmara vær að
selja eða sameina og láta hagsýna
menn um veiðamar. Þannig láta
þeir arðinn af fiskistofnunum óbeisl-
aðan. Ef tíundi partur af kvótanum
rennur þannig út í sandinn, kostar
það þjóðarbúið 1-2 milljarða á ári.
Slík er hagkvæmni.
Þjóðargróði eða þjóðargjöf
Þriðja atriðið, hvort rausn Hann-
esar við útgerðina er í raun stuldur
á þjóðareign, er höfuðatriði. Hannes
segir „Sá gróði sem kann að mynd-
ast í íslenskum sjávarútvegi er ekki
tekinn frá neinum, heldur verður
hann til við hreinan sparnað.. .“.
Víst er það rétt að með skynsam-
legri fiskveiðistjórnun verður arð-
semi fiskistofnanna miklu meiri en
við fijálsan aðgang. En er ekki skylt
að veija ábatanum til hagsbóta fýrir
þjóðina alla að svo miklu leyti sem
það er framast hægt? Þar á ofan
er mér ekki grunlaust um að gjafak-
vótinn geti leitt til almennrar kjara-
skerðingar, eins og ég raunar ýjaði
að í grein hér í blaðinu fyrir rúmu
ári (Mbl. 24. mars 1990). Viðmiðun
Hannesar og útgangspunktur er að
það sé fullgott í almúgann ef hann
tapar ekki beinlínis á upptöku gjaf-
akvótans. Sjónarhóllinn er lágur og
útsýnið eftir því.
Þjóðaratkvæði um kvótann
Mergurinn málsins er, hvort ís-
lenskur almenningur fær til sín
meira af arði fiskistofnanna með því
að leggja á veiðigjöld heldur en með
því að festa í sessi sægreifa Hannes-
ar. Ef almenningur græðir á gjald-
töku þegar allt er talið og til reikn-
að, þá er honum í lófa lagið að hirða
þennan gróða. Ef einhver hins vegar
gæti sýnt fram á það með haldbær-
um rökum að almenn dreifing ábat-
ans væri ekki möguleg og að þjóðar-
gjöfin væri öllum almenningi að
skaðlausu, þá skyldi ég ekki öfund-
ast, þótt vinir Hannesar ættu rei-
turnar. Ég er þess hins vegar full-
viss að almenn dreifing er ekki ein-
ungis möguleg heldur auðveld, þótt
það sé efni í annan texta. Einu má
bæta við: Ef þjóðin getur höndlað
gróðann eða varist tapi, en kýs engu
að síður með opnum augum að af-
sala sér fiskistofnunum til útgerðar-
manna, þá getur enginn bannað
henni. Á þetta er sjálfsagt að láta
reyna í þjóðaratkvæðagreiðslu, enda
er málið miklu stærra og afdrifarík-
ara fyrir þjóðina en aðild að EB. Þar
eru menn til í þjóðaratkvæði að vel
upplýstu máli, og því þá ekki um
kvótann?
Hvað sem líður síngirni eða ör-
læti þjóðarinnar, á og verður sú
vinna sem framundan er við endur-
skoðun kvótalaganna, að beinast að
því að skera úr, hvaða kvótastefna
komi íslenskum almenningi best í
lengd og bráð. í því starfí koma
sálmakyijur hreintrúaðra frjáls-
hyggjumunka að litlu haldi, heldur
verður að byggja á bestu hagfræði-
greiningu sem vö! er á. Ef þurfa
þykir, verður að sækja hana út fyrir
landsteinana. Það kann nefnilega
einhveijum að finnast vandfundnir
hlutlausir rannsakarar innanlands,
ef svo er sem mér sýnist að íslensk-
ir hagfræðingar skiptist í tvo hópa:
Þá sem eru eigendur og starfsmenn
í útgerðarfyrirtækjum og samtökum
og hina sem aðhyllast gjaldtöku fyr-
ir veiðileyfi. Eða skyldi skiptingin
gefa vísbendingar um rétta lausn á
dæminu?
Höfundur er hagfræðingur.
Við viljum að þú reynsluakir þessari bifreið!
Volvo 940 er ríkulega útbúin lúxusbifreið. Sem dæmi um
staðalbúnað í Volvo 940 má nefna: 2.3 lítra 130 hestafla vél
með beinni innspýtingu og fullkominni mengunarvörn,
sjálfskiptingu, vökvastýri, læst drif, samlæsingu á hurðum,
rafstýringu á rúðum og speglum, álfelgur, útvarp og segulband
með fjórum hátölurum og innbyggðan barnabílstól í aftursæti
sein ekki er fáanlegur í nokkurri annari bifreið en Volvo.
Þetta eru áþreifanlegir hlutir, en þegar komið er að því að lýsa
hvernig tilfmning það er að aka Volvo 940 mega orð sín lítils.
Þess vegna viljum við bjóða þér í ógleymanlegan reynsluakstur
- vertu velkomin(n)!
Volvo 940 GL sjólfskiptur kostar kr. 2.495.000 stgr. á götuna.
VOLVO
- Bifreið sem þú getur treyst! faxafenis• sími91 -68ssro