Morgunblaðið - 19.05.1991, Blaðsíða 4

4 FRETTIR/YFIRLIT
’tóöRtíl^NBÍÍASlfe’ /^tn%ffiÍíA<Sl%/Æ 'MáFWi
ERLEIMT
IIMNLENT
Alviðræður
í Ziirich
Jón Sigurðsson iðnaðarráðherra
segir að fundir fjármögnunar-
nefndar Atlantsálhópsins og samn-
inganefndar Islands í Zurich um
fjármögnun og ábyrgðir vegna nýs
álvers hafi skilað málinu í rétta
átt. Ráðherrann kveðst bjartsýnn
á gang viðræðnanna. Fyrir fundinn
hafði Davíð Oddsson forsætisráð-
herra lýst því yfir að afturkippur
væri kominn í viðræðumar hvað
ábyrgðir varðar og hann taldi það
rétt mat hjá forstjóra Alumax að
um helmingslíkur væru á að samn-
ingar tækjust. Bond Evans aðstoð-
arforstjóri Alumax var staddur á
landinu í vikunni til að kanna
möguleika íslenskra fyrirtækja til
að annast einstaka þætti í sam-
bandi við byggingu álversins. Hann
segir að áætlaður byggingartími
sé 27 mánuðir og ljóst sé að um-
fang framkvæmdanna verði svo
mikið að íslendingar hafí ekki þann
mannafla eða tækjakost sem til
þurfi á þeim tíma.
Lifði af 27 mínútur
í ísköldum sjó
32 ára sjómanni, Jóhanni Jóns-
syni, skipveija á Sjávarborginni
GK, var bjargað heilum á húfí eft-
ir að hann féll fyrir borð þar sem
skipið var að rækjuveiðum á
Dohmbanka. Félagi Jóhanns,
Snorri Guðmundsson stýrimaður,
klæddist flotbúningi, kastaði sér í
sjóinn og hélt Jóhanni á floti uns
hann náðist um borð eftir 27
mínútna vist í sjónum. Jóhann
Axelsson prófessor segir fullvíst
að Jóhann hefði ekki lifað af án
aðstoðar Snorra og jafnframt að
rétt viðbrögð áhafnar og þyrlu-
læknis við ofkælingu hafí orðið
honum til lífs.
ERLENT
Cresson skipuð
forsætisráðherra
Frakklands
Edith Cresson, sem er þekkt fyr-
ir að vera harðsnúinn stjórnmála-
maður, varð á fimmtudag fyrsta
konan sem gegnt
hefur embætti
forsætisráðherra
Frakklands eftir
að Michel Rocard
sagði af sér. Af-
sögn Rocards kom
ekki á óvart því
hann hefur að
undanförnu sætt gagnrýni Fran-
cois Mitterrands Frakklandsfor-
seta, sem hefur áhyggjur af vax-
andi atvinnuleysi í landinu. For-
setinn sagði að Cresson væri best
til þess fallin að leiða Frakka inn
í innri markað Evrópubandalags-
ins. Á óvart kom hversu fáar
breytingar Cresson gerði á stjórn-
inni.
Fjórðu friðarferð Bakers
lokið
Fjórðu friðarferð James Bakers,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna,
til Austurlanda nær lauk á
fímmtudag. Hann kvaðst ekki
óánægður með árangurinn af
ferðinni því þokast hefði í sam-
komulagsátt í deilunni um ráð-
stefnu um málefni Austurlanda
nær. Sýrlendingar krefjast þess
að ráðstefnan verði haldin á veg-
um Sameinuðu þjóðanna en ísra-
elar vilja ekki Ijá máls á því.
Samið um sameiginlegan
dómstól EB og EFTA
Samkomulag náðist um sameigin-
legan dómstól Evrópubandalags-
ins (EB) og Fríverslunarbanda-
Alþingi sett
Alþingi kom saman til aukaþings,
114. löggjafarþings, á mánudag.
25 nýir þingmenn tóku þá sæti á
Alþingi. Helstu verkefni þingsins
verða breytingar á stjórnarskrá,
sem leiða til þess að Alþingi starfí
í einni málstofu, og þær breytingar
á þingskaparlögum sem því fylgja.
Salóme Þorkelsdóttir var kjörin
forseti sameinaðs þings.
Lánsfjárþörf 31 milljarður
Ráðherrarnir Davíð Oddsson,
Friðrik Sophusson og Jón Sig-
urðsson áttu í upphafi vikunnar
fundi með fulltrúum aðila vinnu-
markaðarins um stöðu ríkisfjár-
mála, en talið er að hrein lánsfjár-
þörf ríkisins verði að óbreyttu
31-32 miiljarðar króna á þessu ári
en ekki 24 milljarðar eins og fjár-
lög gerðu ráð fyrir. Ákvarðanir um
aðgerðir, þar á meðal hugsanlegar
vaxtahækkanir, verða teknar um
eða eftir helgina, að sögn Friðriks
Sophussonar fjármáiaráðherra.
Vali borgarsljóra frestað
Borgarstjómarflokkur sjálfstæðis-
manna kom sér ekki saman um
eftirmann Davíðs Oddssonar á
fundi á miðvikudag og var ákveðið
að Davíð tæki sér sumarleyfi og
að Jón G. Tómasson borgarritari
gegni starfínu til 1. júlí.
Sala ríkisfyrirtækja fyrir
20-30 milljarða til aldamaóta
Tekjuauki ríkisins af sölu ríkisfyri-
tækja yrði l‘/2-2 milljarðar á ári
af því að selja opinber fyrirtæki á
almennum markaði fyrir um 20-30
milljarða króna til aldamóta, að
mati Sigurðar B. Stefánssonar
hagfræðings.
lags Evrópu (EFTA) á ráðherra-
fundi bandalaganna í Brussel á
mánudag. í dómstólnum eiga að
sitja þrír dómarar frá EFTA-ríkj-
unum og fímm frá EB. Enn eru
þó ýmis málefni óafgreidd, þar á
meðal tollfijáls verslun með fisk-
afurðir, viðskipti með landbúnað-
arafurðir og stofnun þróunar-
sjóðs. Ráðherramir ítrekuðu þann
vilja sinn að ljúka samningum
fyrir júnílok.
Winnie Mandela dæmd í
fangelsi
Rétt.ur í Jóhannesarborg dæmdi á
þriðjudag Winnie Mandela, eig-
inkonu suður-afríska blökku-
mannaleiðtogans
Nelsons Mand-
ela, í sex ára
fangelsi fyrir aðild
að mannráni og
að hafa verið í vit-
orði með lífvörð-
um sínum, sem
misþyrmdu íjór-
um ungum WinnieMandela
blökkumönnum. Hún fær þó að
fara fijáls ferða sinna gegn trygg-
ingu þar til hæstiréttur landsins
hefur úrskurðað í málinu.
Júgóslavar án forseta
Spennan í Júgóslavíu fór enn vax-
andi í vikunni og forsætisráð
landsins hafnaði Króatanum
Stipe Mesic í embætti forseta á
miðvikudag. Ráðið er skipað full-
trúum júgóslavnesku lýðveldanna
sex o g tveggja sjálfstjómarhéraða
og skiptast þeir á um að gegna
embættinu. Komið var að Stipe
Mesic en Serbar komu í veg fyrir
kjör hans. Júgóslavar voru því án
forseta og her landsins, sem hefur
hótað að grípa í taumanna vegna
þjóðaólgunnar í Iandinu, án æðsta
yfirmanns síns.
Gdith Cresson
Forsetakosningarnar í Bandaríkjunum á næsta ári:
Quayle verður að öllum lík-
indum varaforsetaefni á ný
PÓLITÍSK framtíð Dans Quayles, varaforseta Bandaríkjanna,
hefur verið eitt helsta umræðuefni fréttaskýrenda og embættis-
manna hér í Washington undanfarna daga eftir að í Ijós kom
að George Bush forseti á við smávægileg veikindi að stríða.
Kannanir sýna að meirihluti bandarísku þjóðarinnar telur
Quayle ekki hæfan til að gegna embætti forseta, færi svo að
Bush félli frá eða yrði af heilsufarsástæðum ófær um að sinna
starfi sínu. Kannanir leiða einnig í ljós að meirihluti kjósenda
Repúblikanaflokksins telur að bjóða eigi annan mann fram í
embætti varaforseta er Bush sækist eftir endurkjöri haustið
1992. Viðmælendum Morgunblaðsins ber þó saman um að eng-
ar líkur séu á því að Quayle verði ekki í framboði í næstu
kosningum.
ing- og fréttamenn, sem
kynnst hafa Quayle, eru
sammála um að hann sé prýði-
lega vel gefinn maður. Því gagn-
stæða hefur verið haldið fram,
svo sem alkunna er, allt frá því
kosningabaráttan hófst árið
1988, en henni lauk með stór-
sigri George Bush yfir frambjóð-
anda Demókrataflokksins, Mic-
hael Dukakis. Quayle hefur hins
vegar átt í erfíðleikum er hann
kemur fram á opinberum vett-
vangi, ekki síst í sjónvarpi og
því hefur verið
haldið fram að
orðheppinn geti
maðurinn aldrei
talist. Bush for-
seti hefur jafnan
stutt við bakið á
Quayle og vænt fjölmiðlamenn
um að hafa blásið til herferðar
gegn varaforsetanum en þó er
hermt að forsetinn sé ekki alls
kostar ánægður með frammi-
stöðu Quayles.
47% repúblikana vilja ekki
Quayle i framboð
Á það er á hinn bóginn bent
að embætti varaforseta sé í besta
falli óspennandi, hann fái tak-
mörkuð tækifæri til að koma
fram í hlutverki leiðtoga. Þetta
segja menn að hafí komið sérlega
illa fyrir Danforth Quayle og er
honum jafnframt borið á brýn
að hafa ekki tekið af skarið,
t.a.m. með því að skapa sér
ákveðna sérstöðu á sviði tiltek-
inna málaflokka bandarískra
stjómmála. Það er almennt álitið
að George Bush sé sáttur við
þessa skipan mála og bent er á
að hann hafí verið fremur litlaus
er hann gegndi embætti varafor-
seta í tíð Ronalds Reagans.
Umræður um meint vanhæfi
varaforsetans jukust til muna á
dögunum er George Bush þurfti
að gangast undir læknisrann-
sókn vegna hjarsláttartruflana.
Nú segja læknar hér vestra að
veikindi þessi séu smávægileg
og allir þeir sem Morgunblaðið
hefur rætt við telja fullvíst að
Bush verði í framboði á ný á
næsta ári. Hins vegar hafa kann-
anir leitt í ljós að 47% repúblik-
ana telja að Quayle eigi ekki að
vera í framboði í næstu kosning-
um og 52% segja að það yrði
þeim áhyggjuefni færi svo að
hann tæki við störfum forsetans
af einhveijum sökum. Þess ber
raunar að geta að 42% repúblik-
ana telja að bjóða eigi Quayle
fram á ný en hann á trausta
fylgismenn einkum í röðum
þeirra sem taldir eru lengst til
hægri innan flokksins.
Bush getur leyft sér að halda
í Quayle
Viðmælendur Morgunblaðsins
í Washington, þingmenn, að-
stoðarmenn þeirra og frétta-
menn, telja fjarska ólíklegt, ef
ekki öldungis útilokað, að Bush
ákveði að fínna nýjan mann í
stað Quayles. Röksemdimar fyr-
ir þessu eru einkum þijár. Lík-
urnar á því að Bush tapi kosning-
unum eru taldar litlar sem eng-
ar. Af því leiðir að Bush getur
í krafti sterkrar stöðu sinnar
leyft sér að sýna varafprsetanum
hollustu og stuðning. í öðru lagi
benda menn á að Bush þurfi á
Quayle að halda til þess að friða
hægri vænginn í flokknum sem
löngum hefur haft efasemdir um
pólitísk grundvallarviðhorf for-
setans og nánustu samstarfs-
manna hans,
sem þykja full
sveigjanlegir.
Þessi sjónar-
mið koma ekki
síst fram í sam-
tölum við and-
stæðinga forsetans. „Við erum
mjög vongóðir en teljum nú að
sigurlíkur okkar séu ekki mikl-
ar,“ sagði Steny H. Hoyer, þing-
maður Demókrataflokksins í
fulltrúadeild Bandaríkjaþings og
formaður þeirrar nefndar þings-
ins sem fer með málefni er varða
Ráðstefnuna um öryggi og sam-
vinnu í Evrópu (RÓSE/CSCE), í
samtali við Morgunblaðið. Hann
kvaðst telja ástæðu til að ætla
að ástandið sem nú ríkir á vett-
vangi bandarískra stjómmála
gæti breyst á næstu mánuðum
enda væri sýnt að bandarískir
kjósendur beindu sjónum sínum
í auknum mæli að viðfangsefn-
um sem við blöstu hér vestra.
„Ég tel hins vegar engar líkur á
því að Quayle verði hafnað og
nýr maður boðinn fram í emb-
ætti varaforseta," sagði Hoeyr
og viðurkenndi að staða Bush
forseta hefði styrkst mjög á und-
anfömum mánuðum eftir stríðið
fyrir botni Persaflóa. Samkvæmt
skoðanakönnunum hefur 81%
bandarískra kjósenda þá skoðun
á George Bush forseta, sem verð-
ur 67 ára í næsta mánuði, að
þar fari hæfur maður. Hoeyr
kvaðst hallast að því að fram-
bjóðandi demókrata í næstu
kosningum yrði Richard Gep-
hardt, sem er leiðtogi flokksins
í fulltrúadeildinni og mjög áhrif-
amikill þingmaður.
Bush metur hollustu Quayles
mikils
Jon Kyl, þingmaður frá Ariz-
ona, sem situr í hermálanefnd
fulltrúadeildarinnar og er repú-
blikani, tók í sama streng í sam-
tali við Morgunblaðið. Líkt og
Hoyer tók hann fram að þeir sem
teljast mega lengst til hægri inn-
an Repúblikanaflokksins væru
mjög sáttir við Quayle, en hann
hefur meðal annars viljað sýna
aukna hörku í samskiptum við
Sovétríkin og leiðtoga kommúni-
staflokksins, Míkhaíl S. Gor-
batsjov. „Bush metur hollustu
og tryggð mikils,“ sagði Kyl og
kvaðst telja að þetta væri jafn-
framt líklegast sterkasta rök-
semdin fyrir því að Quayle yrði
ekki ýtt til hliðar. Þessi viðhorf
BAKSVIÐ
eftir Ásgeir Sverrisson
Dan Quayle
til trúnaðar og hollustu hefðu
ávallt einkennt framgöngu Bush
í embættistíð Reagans. „Ákvæði
Bush að hafna Quayle væri hann
þar með að viðurkenna að það
hefðu verið mistök að velja hann
sem varaforseta árið 1988. Nú,
við vitum auðvitað allir að
hann ...,“ bætti þingmaðurinn
við hlæjandi og gaf greinilega í
skyn að hann teldi það hafa ver-
ið hæpna ráðstöfun að hefja
Quayle til þeirra metorða sem
hann nú nýtur.
Vangaveltur um þarnæstu
kosningar
Hér í Vesturheimi eru menn
þegar teknir að velta því fyrir
sér hveijir komi til með að beij-
ast um að hljóta tilnefningu sem
frambjóðendur Repúblikana-
flokksins í forsetakosningunum
árið 1996. Það er sem sagt við-
tekin skoðun að kosningamar á
næsta ári séu nánast formsat-
riði, þó svo menn viðurkenni
jafnframt að stjórnmálaástandið
geti breyst mjög snögglega.
Mörg nöfn hafa verið nefnd
en talið er víst að James Baker
III, núverandi utanríkisráðherra,
og Dick Cheney varnarmálaráð-
herra geti vel hugsað sér að setj-
ast að í Hvíta húsinu við Pennsyl-
vania-breiðgötuna í miðborg
Washington. Raunar taldi frétta-
maður einn, sem ekki verður
nafngreindur hér, að Cheney
yrði hugsanlega í framboði sem
varaforsetaefni flokksins á
næsta ári en aðrir viðmælendur
töldu það útilokað, það yrði í
raun skref niður á við miðað við
þau völd sem hann hefur nú um
stundir, auk þess sem hann þyk-
ir hafa staðið sig sérlega vel í
starfí sínu.
Verður Quayle
forsetaframbjóðandi 1996?
í raun virðist það vera sam-
dóma álit þeirra sem teljast mega
sérfróðir um bandarísk stjórmál
að hagsmunir allra þeirra sem í
hlut eiga séu best tryggðir með
því að engar breytingar verði
gerðar á stöðu Danforths Quay-
les innan valdakerfisins í Was-
hington. Þá telja margir með
öllu ótímabært að gera ráð fyrir
því að hann eigi enga möguleika
er slagurinn hefst fyrir forseta-
kosningamar 1996. Quayle er á
besta aldri, 44 ára, og kann að
eiga framtíðina fyrir sér þó svo
flestir virðist hallast að því að
dapurleg frammistaða hans í
fjölmiðlum, lygileg mismæli og
óyfirvegaðar yfirlýsingar hans á
undanförnum árum, muni ávallt
vinna gegn honum.