Morgunblaðið - 19.05.1991, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. MAÍ 1991
19
_
Sumarhús Serba var brennt eina nóttina. Pólit-
ískir ofstækismenn voru að verki en hvort það
voru Serbar eða Króatar er ekki á hreinu.
Börnin eru af báðum þjóðum og hafa til þessa
lifað í sátt og samlyndi í þorpinu.
Morgunblaðið/Anna Bjarnadóttir
við að Króatía áegði skilið við Júgó-
slavíu og laust ríkjasamband tæki
við. „Það væri eðlilegra að koma á
sambandsríki þar sem völdin skipt-
ast í samræmi við hlutfall þjóðanna
sem byggja það,“ sagði hann. Hann
sá enga aðra lausn á deilunum í
Júgóslavíu en að Bandaríkin skær-
ust í leikinn, kæmu á friði og skip-
uðu þjóðunum í Júgóslavíu að kalla
sig áfram Júgóslava.
Babic, sem er 33ja ára tannlækn-
ir, var að flytja ávarp í útvarp
Knin þegar ég spjallaði við Macure
á laugardaginn fyrir viku. Hann
sagði á blaðamannafundi eftir
ávarpið að hann hefði kvatt alla
íbúa Krajina til að taka þátt í kosn-
ingunum daginn eftir og greiða
atkvæði í samræmi við samvisku
sína. Krajina er langt og mjótt,
stjálbýlt og fátækt landsvæði
skammt frá Adríahafi. Stór hluti
þorpanna þar eru byggðir Serbum.
Forfeður þeirra settust þar að á 16.
og 17. öld þegar svæðið var her-
svæði á milli keisaradæmis Habs-
borgara og Tyrkjaveldis, eða mörk
kaþólskrar trúar og Múhameðstrú-
ar í Evrópu. („Það gleymist oft að
við björguðum Evrópu frá yfirgangi
múslíma," minnti Macure mig á.)
Krajina hefur lýst yfir sjálfstæði
og samþykkti í kosningunum á
sunnudag að sameinast Serbíu, sem
er þó í nokkur hundruð kílómetra
fjarlægð. Stjórnvöld í Zagreb taka
ekkert mark á kosningum og segja
þær ólöglegar. Nabilo sagði að um
fjórðungur Serba í Króatíu byggi í
Krajina, en yfir 600.000 Serbar búa
í sambandslýðveldinu, sem telur
tæpar fimm milljónir íbúa. Ekki er
ljóst hversu mörg sveitafélög telja
sig tilheyra Krajina en leiðtogar
þess segja að helmingur Serba í
Króatíu búi á svæðinu. Stjórnvöld
í Zagreb eru sannfærð um að Babic
og hans menn séu verkfæri stjóm-
valda í Belgrad, höfuðborg Serbíu.
En Macure sagði að þeir væru ekki
hlynntir neinum sérstökum stjórn-
málamönnum í Serbíu heldur Serb-
íu sjálfri.
Vopnaðir ófriðarseggir
lokuðu veginum
Skæruliðar láta að sér kveða í
kringum Knin og serbneskir lög-
regluþjónar eru á þeirra bandi.
Járnbrautateinar hafa verið
sprengdir, vegir lokaðir og skotið á
hýbýli. Ferðafélagi minn og ég urð-
um fyrst vör við ribbaldana rétt
fyrir utan Knin. Tijábolur og dekk
lágu á veginum og þrír vopnaðir,
ljótir og skítugir karlar í herbúning-
um og með rauða stjörnu júgóslavn-
eska hersins í húfunni bentu okkur
á að stöðva bflinn. Þeir báðu um
pappíra og skoðuðu þá gaumgæfi-
lega. Ég tók upp myndavélina en
þeir harðbönnuðu að ég tæki mynd
af þeim og gömlum, rauðum bruna-
bíl sem stóð í felum við veginn.
Mér fannst borga sig að hlýða þeim.
Við fengum að fara leiðar okkar.
Lögreglumenn merktir Krajina
stöðvuðu okkur síðan á leiðinni út
úr Knin. Hún leit á pappírana og
veifaði okkur áfram.
Við vorum á þjóðvegi sem liggur
í gegnum þorpið Kijevo, sem er 20
km frá Knin, í átt að Adríahafi.
Við ókum fram á sandhrúgu sem
hafði lokað veginum, stóra steina
og trjábol en komumst auðveldlega
fram hjá. En við urðum að stöðva
þegar skriðdreki júgóslavneska
hersins varð á vegi okkar og snyrti-
legur, alvöru hermaður með vél-
byssu um öxl bað um skilríki. Hann
var vingjarnlegur og sagði að við
gætum ekið áfram en hann óttaðist
að við kæmumst ekki til Split. „Það
hafa nokkrir vopnaðir, vitlausir
þorpsbúar lokað veginum."
Króatíska lögreglan, sem liefur
„taflborð“ króatíska skjaldSmerkis-
ins í húfunni, stöðvaði okkur rétt
áður en við komum inn í Kijevo.
Hún veifaði okkur áfram. Vegurinn
til þorpsins hafði verið opnaður
daginn áður eftir að það var lokað
frá umhverfinu í tæpan hálfan
mánuð. Það var enn vatns- og raf-
magnslaust. Serbar höfðu slitið
leiðslurnar og herinn hafði enn ekki
séð sér fært að fylgja viðgerðar-
mönnum að eyðileggingunni. Tveir
flutningabílar með mat og lyf höfðu
komið til þorpsins um morguninn
en íbúarnir máttu ekki aka sorpinu
út fyrir bæinn og það var farið að
hlaðast upp. - Það kom til átaka
eftir að króatísk lögreglustöð var
opnuð í Kijevo í Iok apríl, en íbúarn-
ir þar eru um 1.000 talsins og allir
Króatar. Einn karlmannanna sem
gekk í lögregluna varð fyrir því að
það var skotið inn í húsið hans úr
hlíð skammt frá um miðja nótt.
Konan og börnin vöknuðu og
heyrðu stóra kúlu þjóta yfír húsþak-
ið og bijóta grein af tré við það.
Allt hefur verið rólegt síðan herinn
tók sér stöðu við þorpið.
En hermaðurinn utan við Kijevo
hafði haft rétt fyrir sér. Eftir að
hafa ekið fram hjá lögreglu og her-
mönnum við hinn enda þorpsins
ókum við fram á vopnaða, skítuga
menn í rússajeppa við næsta þorp.
Þeir skipuðu okkur að nema staðar
en höfðu engan áhuga á skilríkjum
heldur bentu okkur á að snúa við
og aka aftur til baka. Nokkrir vel
vopnaðir náungar sátu hjá við
Lada-bifreið og fengu sér neðan í
þvi. Við ákváðum að malda ekki í
móinn og snerum við hið snarasta.
Hermennirnir gátu ekkert fyrir
okkur gert. Þeir ypptu bara öxlum,
kölluðu þorpsbúana bjána og bentu
okkur á aðra leið til hafnarborgar-
innar Split.
Þjóðernisrembing'ur eykst
á báða bóga
Þar var allt með kyrrum kjörum
á yfirborðinu en króatiskir fánar í
langflestum gluggum í miðbænum
bentu til að það ólgaði undir niðri
fyrir. Sama var að segja um borg-
ina Zadar, sem er einnig við Adría-
hafið. Króatískir þjóðernissinnar
gengu berserksgang þar um mán-
aðarótin eftir að það fréttist að
herforingi í borginni hefði sagt á
fundi að það væri réttast að slátra
króatísku ríkisstjóminni. Rúður
serbneskra verslunareigénda voru
mölvaðar og merki þess sjást enn
í miðborginni. Móðir eins barns,
sem býr nú ásamt 100 öðrum börn-
um á hóteli í bænum Benkovac,
tæpa 40 km frá Zadar, sagði að
hún hefði farið þangað með barnið
svo að það gæti gengið áfram í
serbneskan skóla en það væri ekki
lengur öruggt í Zadar. Fáni Rauða
krossins blakti við hún á hótelinu
en starfsmaður þess gerði lítið úr
að þetta væru-flóttamannabúðir.
Hvorki Serbum né Króötum
finnast þeir vera óhultir á þessu
svæði. Það borgar sig að veifa kró-
atíska fánanum til að komast hjá
aðkasti þjóðemissinna á ströndinni
og betra að vera á bandi Serba
þegar nær dregur Knin. Nabilo
sagði að það væri skiljanlegt að
fólkið á ströndinni væri orðið þreytt
á ástandinu, Serbar hefðu spillt
fyrir ferðaiðnaðinum í fyrra og nú
væri óttast um hann í ár. Almenn-
ingur vildi að lög og regla kæmust
aftur á og þess vegna hefði verið
fjölgað mjög í króatísku lögreglunni
að undanförnu. Stór hluti hennar
var áður Serbar en nú hefur hlut-
fall Króata verið aukið. Serbum
stendur stuggur af því og’það er
yfirleitt í sambandi við nýja lögregl-
ustöð eða -foringja sem sýður upp
úr og ólæti bijótast út.
Nabilo sagði að 43% skemmda í
Krajina hefðu verið unnar á eigum
Serba sem eru ekki fylgjandi stefnu
Babic og gömlu kommúnistanna í
Serbíu. Við sáum hús sem hafði
verið brennt til kaldra kola eina
nótt í síðustu viku. Eigandinn er
Serbi og starfar í Þýskalandi. Bæði
Serbar og Króatar búa í þorpinu.
Tveir karlar, hvor af sinni þjóð,
sögðu að allir lifðu þar í sátt og
samlyndi en einhveijir pólitískir
ofstækismenn hefðu eyðilagt húsið.
Hvort það voru Serbar eða Króatar
er ekki á hreinu, Króatar segja að
það hafi verið Serbar og Serbar
segja að það hafi verið Króatar.
Alois Mock, utanríkisráðherra
Austurríkis, hefur lagt til að svo-
kallað „vitringaráð" eriendra full-
trúa, jafnvel undir forystu Willys
Brandts, fv. kanslara Vestur-
Þýskalands, hafí milligöngu um
friðarumleitanir í Júgóslavíu. Ut-
anríkisráðherrar Evrópubandalags-
ins hafa tekið þessu vel og Naboli
sagði að stjórnvöld í Króatíu myndu
fagna því en óttaðist að Slobodan
Milosevic, forseti Serbíu, og hans
menn myndu ekki taka hugmynd-
inni vel. Serbar eru á móti hug-
myndum um laust ríkjasamband og
vilja að allir Serbar lifi áfram sam-
an í einu sambandsríki, ef ekki Stór-
Serbíu. Það er erfítt að trúa því að
Willy Brandt, eða einhveijir aðrir
erlendir „vitringar", geti talað um
fyrir þeim og körlunum í Krajinu.
Þeir eiga örugglega eftir að láta
vopnin tala lengi enn og Júgóslavía
mun varla losna Iéttilega við vaxta-
verki lýðræðisins.
KYNNIR ÞAD BESTA
Í 4 HEIMSÁLFUM
WJH
S. AMERIKA:
CHILE, ARGENTÍNÁ, BRASILÍA, apríl 1992
EVRÓPA:
LISTABORGIR MIÐ-EVRÓPU, maí 1992
LISTA-, ÓPERU- og SÆLKERFERÐ, ág/sept '91
AUSTUR ASÍA:
FILIPPSEYJAR, JAPAN, TAIWAN,
THAILAND, okt. 1991
AFRÍKA:
DRAUMUR NÁTTÚRUSKOÐARANS OG
UÓSMYNDARANS, nóv. 1991.
LANDIÐ SEM HEFUR ALLT AÐ BJÓÐAÁ LÁGU
VERÐI.
Allar ferðirnar eru sérskipulagðar af Ingólfi Guðbrands-
syni, sem einnig er aðalfararstjóri. Ferðirnar í ár eru
upppantaðar, en óstaðfestar pantanir verða seldar
miðvikudaginn 22. maí.
Afgreiðsla hjá VERÖLD.
Upplýsingar gefur Halldór Lárusson.
1111A M 19 SID flIH
wm
AUSTURSTRÆTI