Morgunblaðið - 19.05.1991, Blaðsíða 23

og líkama. Allir fá vítamín og sumir
fá einnig róandi lyf ef það er talið
nauðsynlegt að mati læknis. Ráðgjaf-
ar sjúkrastöðvarinnar eru óvirkir
alkóhólistar og þeir hafa umsjón með
vinnuhópum þar sem tekin eru fyrir
hin ýmsu vandamál sjúklinganna.
Auk þess halda ráðgjafar og læknar
fyrirlestra á hveijum degi um hinar
margvíslegu hliðar og hliðarverkanir
alkóhólisma.
Yfirleitt koma nýir sjúklingar inn
á Vog á hveijum degi. Sumir koma
að læknisráði þó ekki sé nauðsynlegt
að hafa læknisvottorð til að komast
í meðferð þar. Enginn sjúklingur
kemst í meðferð nema hann óski
þess sjálfur að ná tökum á áfengis-
sýkinni. í fæstum tilfelium kemst
fólk fyrirvaralaust í meðferð, á bið-
lista eru alla jafna um 100 manns.
Venjan er sú að þeir sem hafa áður
verið í meðferð bíða lengur eftir
sjúkraplássi en þeir sem óska eftir
meðferð í fyrsta sinn. Sumir koma
aftur á Vog vegna þess að þeir eru
á tæpasta snúningi, þ.e.a.s. í þann
mund að falla inná ranga braut og
hefla neyslu að nýju. Þetta eru óvirk-
ir alkóhólistar sem hafa lifað eðlilegu
lífi án áfengis eða annarra vímuefna
í lengri eða skemmri tíma, en finnst
þeir þurfi á stuðningi að halda til
að hefja ekki neyslu á nýjan leik.
Ennfremur kemur fyrir að óvirkir
alkóhólistar sem gangast undir að-
gerðir á sjúkrahúsi og fá lyfjagjafir
í kjölfarið komi inn á Vog, því hætta
er á ferðum fyrir alkóhólista ef þeir
taka inn ákveðin lyf, sem oft eru
gefin á sjúkrahúsum í kjölfar að-
gerða.
Margir þeirra sem voru í meðferð
á Vogi þegar ég var þar, voru aug-
ljóslega afar illa farnir af drykkju
og óreglu. Sumir skulfu eins og lauf-
blöð í vindi, aðrir svitnuðu ógurlega
og enn aðrir voru uppstökkir. Eftir-
köst neyslunnar fóru ekki framhjá
neinum og þessu fólki leið afar illa
þó hluti þeirra reyndi að bera sig
vel. Einnig voru þarna margir sem
litu vel út og virtust horfa björtum
augum til lífsins. Á Vogi eru sjúkl-
ingar á öllum aldri og úr flestölium
stéttum okkar „stéttlausa" þjóðfé-
lags. Þó ég hafi ekki blandað mér í
hóp sjúklinganna, sá ég að þeir styðja
vel við bak hvers annars.
Dagurinn hefst snemma á Vogi.
Mannskapurinn er vakinn klukkan
sjö og allir eiga að vera komnir í ró
fyrir miðnætti. Aginn er töluverður
en samt ekki óþægilegur. Starfsfólk-
inu tekst á ótrúlegan hátt að vera
elskulegt í viðmóti og umhýggjusamt
en halda samt aga og reglu. Sjúkling-
ar á Vogi eru tilbúnir að gera allt
til að losna undan böli áfengissýkinn-
ar. Sumum tekst vel til í fyrstu til-
raun, en aðrir þurfa að reyna aftur
og aftur. Einnig eru þeir til sem aldr-
ei auðnast að ná tökum á vandamál-
inu. Mér var tjáð að tveir einstakling-
ar sem ættu met í meðferðum á
Vogi, hefðu komið allt að 30 sinnum
í meðferð, væru nú óvirkir alkóhólist-
ar og lifðu heilbrigðu og skemmtilegu
lífi, en hefðu áður verið „í ræsinu"
engum þægilegt að horfast í augu
við slíkan sannleika og þess vegna
reynir þessi hluti meðferðarinnar
mikið á einstaklinginn.“
Þegar Þórarinn er spurður hvort
honum þyki ekki óþægilegt að sjá
suma sjúklingana koma oft inn á
Vog, eða hvort honum sárni ekki
þegar hann sér að fólk útskrifast
og augljóst er að það muni ekki
ná þeim árangri sem stefnt er að,
segir hann hæversklega: „í starfi
eins og þessu verður fólk að temja
sér ákveðin viðhorf. Ég er læknir
og hlutverk mitt hér er að líkna því
sjúka fólki sem kemur hingað. Eg
er í rauninni í sömu aðstöðu og
aðstandendur alkóhólista: Ég hef
ákveðnum skyldum að gegna gagn-
vart hinum sjúku, en ég ber ekki
ábyrgð á gjörðum þeirra eða líðan.“
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. MAI 1991
23
eins og sagt er. þetta var reyndar
svar sem ég fékk eftir að hafa kom-
ið þeirri skoðun minni á framfæri
að mér þætti í hæsta máta óeðlilegt
að fólk væri endalaust lagt inn á
Vog og engin takmörk væru fyrir
fjölda innlagna hjá hveijum og ein-
um.
Mikið er lagt uppúr fræðslustarfi
í meðferðinni og er ekki gerður grein-
armunur á neyslu áfengis eða ann-
arra vímuefna þó talað sé um alkó-
hólisma. Meirihluti þeirra sem fer í
meðferð hefur neytt fleiri vímuefna
en áfengis og sumir í afar langan
tíma. í fyrirlestrum tala ráðgjafar
og læknar um ýmislegt sem á beinan
eða óbeinan hátt tengist ofneyslu
vímuefna, og með ótrúlegri lagni
tekst þeim að koma fróðleiksmolum
áleiðis á tungumáli sem sjúklingamir
þekkja mætavel. Talað er um að
koksa, fá black-out, fá tremma, ver’á
bömmer, drepast, skjóta, vera í nál-
inni, fá sér dísu, fá sér í hausinn,
kýl’á eina feita, vera kex-ruglaður,
ver’ á snúrunni, vera útvíraður, vera
grýttur, og fleira í þeim dúr, sem er
í samræmi við þá máliýsku sem töluð
er „í sukkinu“. Það skal tekið fram
að þetta er ekki það málfar sem al-
mennt er notað í fyrirlestrum heldur
er hluti þess öðru hvoru notaður til
að ná athygli hlustenda, sem enn-
fremur fá á tilfinninguna að sá sem
talar þekki af eigin raun það líf sem
hann er að lýsa.
Félagar úr AA-samtökunum halda
fundi með sjúklingum á hveiju
kvöldi. Sem dæmi um það hversu
öflugur félagsskapurinn er hér á
landi má geta þess að í Reykjavík
em haldnir fleiri AA-fundir en í Lon-
don sem telur 14 milljónir íbúa. í
AA-samtökunum er megintilgangur
fólks að neyta ekki vímuefna og
aðstoða aðra alkóhólista til að gera
slíkt hið sama.
Síminn á Vogi hringir látlaust á
daginn og einnig er töluvert um að
hringt sé á kvöldin og um nætur.
Ég var með starfsfólki á næturvakt
á Vogi, en það var róleg nótt eins
og starfsfólkið sagði. Lítið var um
símhringingar og engin vandamál
komu upp utan þess að tveir sjúkling-
ar áttu erfitt með að sofna. Þeim var
gefín flóuð mjólk og brauð og eftir
það fóra þeir í háttinn. Sjúklingum
sem koma inn í slæmu ástandi eru
gefín lyf til að minnka líkur á öflug-
um fráhvarfseinkennum, svo sem
krampa og ofskynjunum.
Eftir tvo daga á Vogi, sem er fyrst
og fremst afvötnunarstöð, eða afeitr-
unarstöð, þar sem í flestum tilfellum
er um að ræða neyslu á fleiri vímu-
efnum en áfengi, var ég einhveiju
nær um vandamálið alkóhólisma en
áður, og er það vel. Það má enda-
laust deila um hvort alkóhólismi er
sjúkdómur eða ekki, en í sjálfu sér
skiptir það ekki máli, í landi þar sem
tekin hefur verið sú ákvörðun að
líkna þeim sem sjúkir era. Ef það
er ekki sjúkt að drekka frá sér allt
vit og missa alla kjölfestu, hvað er
þá sjúkt?
STARFSEMI
SÁÁ
SÁÁ, Samtök áhugafólks um áfengis-
vandamálið, hafa um átta þúsund
manns innan sinna vébanda. Samtök-
in hafa byggt meðferðarstofnanir
fyrir vímuefnaneytendur og munu,
innan skamms, hefja byggingu á nýju
meðferðarheimili í landi Saltvíkur
sem stefnt er að því að opna næsta
haust. Gert er ráð fyrir að kostnaður
vegna byggingarinnar verði 70 millj-
ónir króna og nú um helgina hefur
staðið yfir söfnun vegna þessa verk-
efnis.
Auk þess að reka þijú meðferðar-
_ heimili fyrir alkóhólista hefur
SÁÁ unnið mikið fræðslu - og kynn-
ingarstarf um skaðsemi áfengis og
annarra vímuefna frá stofnun sam-
takanna 1977. Slíkt fræðslustarf fer
fram árlega í grunnskólum og fram-
haldsskólum landsins og einnig á
vinnustöðum. Ráðgjafar samtakanna
hafa skrifstofu í Síðumúla 3-5, þar
sem einnig er starfrækt svokölluð fjöl-
skyldudeild og göngudeild fyrir alkó- •
hólista. Allir geta leitað til ráðgjaf-
anna sem benda á leiðir til úrbóta,
sé um vandamál af völdum ofneyslu
að ræða. Fræðslufund_ir_ eru haldnir
reglulega í húsnæði SÁÁ í Síðumúla
þar sem rætt er um sjúkdóminn alkó-
hólisma. Þar er ennfremur kynnt
starfsemi AA og Al-Anon samtak-
anna.
í lögum SÁA segir meðal annars
um tilgang samtakanna: að leggja
jafn mikla áherslu á fræðslu og fyrir-
byggjandi aðgerðir sem og endurhæf-
ingu hinna sjúku. Ennfremur: að út-
rýma hindurvitnum, vanþekkingu og
fordómum á áfengisvandamálinu á
öfgalausan hátt og hafa áhrif á al-
menningsálitið með markvissri
fræðslu um eðli sjúkdómsins alkóhól-
isma.
Auk sjúkrastöðvarinnar Vogs rek-
ur SÁA endurhæfingarheimili að
Sogni í Ölfusi og Staðarfelli í Dölum.
Heimilið á Sogni er í eigu Náttúra-
lækningafélags íslands og hefur SÁÁ
hingað til leigt húsnæðið. Nú hefur
leigusamningnum hins vegar verið
sagt upp svo samtökin hyggjast
byggja nýtt heimili í landi Saltvíkur,
þar sem hægt verður að taka á móti
30 sjúklingum í senn.
Á Vogi og í endurhæfingarheimil-
unum er lagður grannur að eðlilegu
lífí alkóhólista án vímuefna. Auk þess
að sækja AA-fundi sem sumir kalla
„eina meðalið við alkóhólisma" leita
margir til göngudeildarinnar sem
starfrækt er í Siðumúla 3-5. Þar eru
einnig starfræktir stuðningshópar og
haldin fræðslunámskeið sem standa
í tólf vikur.
SÁÁ leggur áherslu á að aðstand-
endur alkóhólista leiti aðstoðar hjá
samtökunum, því oftast leiði það til
þess að alkóhólistinn takist á við
vanda sinn.
ERT Þð ALKÖHÖUSTI?
HVORT SEM það er til gamans
eða ekki látum við fylgja spuming-
alista úr handbók bandariska geð-
læknafélagsins. Þar er greint frá
alkóhólisma sem sjúkdómi. Ein-
staklingur er greindur með sjúk-
dóminn svari hann þremur af eftir-
farandi spurningum játandi. Hér
er ekki gerður greinarmunur á
neyslu áfengis eða annarra vímu-
efna.
INotar þú vímugjafann oft í lengri
■ tíma og meira magni en þú
hugðist gera í upphafí neyslunnar?
2. Hefur þig langað til að hætta vímu-
efnaneyslu þinni, langað til að stjórna
henni, eða gert tilraunir til þess, án
árangurs?
3. Eyðir þú miklum tíma í vímuefna-
neyslu, að undirbúa hana, eða jafna
þig eftir hana?
4. Ert þú oft undir áhrifum' vímu-
gjafa eða timbraður í vinnu, skóla,
akstri eða við gæslu bama?
5. Hefur þú hætt eða dregið veralega
úr ýmsum heilbrigðum venjum, svo
sem tómstundaiðju, félagsstarfí eða
vinnu vegna vímuefnaneyslu?
6. Heldur þú áfram neyslu þó að þú
gerir þér grein fyrir að neyslan valdi
þér félagslegum skaða, sálrænum
erfiðleikum, líkamlegum skaða eða
hafí magnað upp sjúkdóm sem þú
hafðir fyrir?
7. Þolir þú sífellt meira magn vímu-
efna?
8. Hefur þú fundið til fráhvarfsein-
kenna sem lýsa sér í skjálfta á hönd-
um, augnlokum eða tungu og vara í
nokkra klukkutíma? (Hér er fyrst og
fremst átt við áfengisfráhvarf eftir
fjögurra daga/eða lengri drykkju.)
9)Notar þú afréttara?