Morgunblaðið - 31.05.1991, Síða 1

72 SIÐUR B/C/D
10 ií»
STOFNAÐ 1913
120. tbl. 79. árg.
FOSTUDAGUR 31. MAI 1991
Prentsmiðja Morgnnblaðsins
Kreppan í Júgóslavíu:
Króatíuþing hótar
sambandsslitum
Róm, Belgrad. Rcuter.
ÞING Króatíu samþykkti í gær að segja skilið við júgóslavneska ríkja-
sambandið 30. júní næstkomandi ef ekki tækist að leysa stjórnlaga-
kreppuna sem nú ríkir í landinu fyrir 15. sama mánaðar. Áður hafa
stjórnvöld í Slóveníu borið fram svipaðar hótanir.
ors, forseti framkvæmdastjórnar
Evrópubandalagsins, og Jacques
Santer, forsætisráðherra Lúxem-
borgar, létu í ljós svipaðar skoðanir
er tveggja daga heimsókn þeirra til
Belgrad lauk í gær.
Stofnuð hefur verið sveit þjóðvarðliða í júgóslavneska lýðveldinu Króatíu, sem nefnist Varðliðar forset-
ans. Hér sjást fyrstu vaktaskipti sveitarinnar fyrir framan þinghúsið í Zagreb, höfuðborg lýðveldisins.
Alexander Bessmertnykh, ut-
anríkisráðherra Sovétríkjanna,
kvaðst í gær hafa miklar áhyggjur
af því að borgarastyijöld í Júgó-
slavíu kynni að hafa alvarlegar af-
leiðingar fyrir önnur ríki Evrópu.
„Við höfum miklar áhyggjur af
ástandinu í Júgóslavíu og sér í lagi
óttumst við að stríð kunni að hafa
áhrif í allri Evrópu,“ sagði Bess-
mertnykh. Hann sagði að ástandið
í Júgóslavíu væri innanríkismál en
kvaðst vonast til þess leiðtogar
júgóslavnesku lýðveldanna sex af-
stýrðu yfirvofandi sundrungu
landsins.
Francois Mitterrand Frakklands-
forseti og Helmut Kohl, forseti
Frakklands, sem komu saman
frönsku borginni Lille í gær, sögðu
einnig í sameiginlegri yfirlýsingu
að átökin í Júgóslavíu stefndu friðn-
um í álfunni í hættu. Jacques Del-
Takmörkun vígbúnaðar í Mið-Austurlöndum:
Sovétmenn og Kínverj -
ar taka vel í tillögn Bush
Róm, Lille, Jerúsalem. Reuter.
RÍKIN fjögur, sem eiga fastafull-
trúa í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna ásamt Bandaríkjunum,
tóku í gær vel í tillögu sem
George Bush Bandaríkjaforseti
kynnti í fyrradag um takmörkun
vígbúnaðar í Mið-Austurlöndum.
Bretar fögnuðu henni og Sovét-
menn og Kínverjar sögðust geta
fallist á hana í grundvallaratrið-
um. Frakkar sögðu hins vegar
að samhæfa þyrfti hugmyndir
Bush og nýja tillögu þeirra um
allsherjar takmörkun vígbúnað-
ar i heiminum, sem þeir hyggjast
leggja fram í dag. Bandaríkja-
menn buðu í gær ísraelum tíu
herþotur af gerðinni F-15 og
aðstoð við að þróa gagneldflaug-
ar.
Tillaga Bush miðar einkum að
því að uppræta gereyðingarvopn í
Mið-Austurlöndum og takmarka
sölu hefðbundinna vopna þangað.
Alexander Bessmertnykh, utanrík-
isráðherra Sovétríkjanna, sagði á
blaðamannafundi í Róm að tillagan
væri athyglisverð þótt Bush þyrfti
að skýra nokkur atriði hennar frek-
ar. Ríkin fimm, sem eiga fastafull-
trúa í öryggisráðinu, þyrftu að við-
urkenna þá staðreynd að frá þeim
sjálfum kæmu 90% þeirra vopna
sem seld hefðu verið til þessa heims-
hluta.
Kínversk stjórnvöld sögðust vera
að kanna tillögu Bush. Þau styddu
markmið hennar í gi-undvallaratrið-
um og skildu þörfina á því að tak-
marka vígbúnað í Mið-Austurlönd-
um og tryggja hernaðarlegt jafn-
vægi. Þau vörðu vopnaútflutning
sinn til þessa, sögðust flytja út mun
færri vopn en vestræn ríki.
Francois Mitterrand Frakklands-
forseti kvaðst ætla að kynna í dag
tillögu um takmörkun vígbúnaðar,
sem tæki til alls heimsins. Þá tillögu
og afvopnunarfrumkvæði Bush
þyrfti að samhæfa og það ætti ekki
að vera erfitt.
Egyptar fögnuðu tillögu Bush og
sömuleiðis Saudi-Arabar en íranir
fundu henni til foráttu að ekki
væri gert ráð fyrir því að kjarnorku-
vopn Israela yrðu upprætt. ísraelsk
stjórnvöld vildu ekki tjá sig um
þann lið tillögunnar, sem fjallar um
kjamorkuvopn, enda hafa þau ekki
viðurkennt að hafa yfir slíkum
vopnum að ráða.
Dick Cheney, varnarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, sem er í ísra-
el, sagði í gær að Bandaríkjastjórn
myndi bráðlega útvega ísraelum tíu
herþotur af gerðinni F-15 og greiða
72% af kostnaði við að þróa nýjar
gagneldflaugar, sem nefnast
Arrow. Þær eru taldar mun betri
en bandarísku Patriot-gagnflaug-
arnar, sem notaðar voru í stríðinu
fyrir botni Persaflóa, og eiga að
geta varið allt ísrael fyrir eldflauga-
árásum.
Utanríkisráðherra
Sovétríkjanna:
Grátbiðjum
ekki um hjálp
Róm, Washington, Lille. Reuter.
ALEXANDER Bessmertnykh, ut-
anríkisráðherra Sovétríkjanna,
segir að landsmcnn geti leyst
vandamál sín upp á eigin spýtur,
þótt það taki sinn tíma og ý*nis
ljón séu í veginum. Ráðherrann
sagði á blaðamannafundi í Róm
að það væri misskilningur hjá
Vesturlandabúum að Sovétmenn
grátbæni þá nú um aðstoð.
Míkhaíl Gorbatsjov Sovétleiðtogi
hefur sótt það fast að fá að taka þátt
í væntanlegum fundi sjö helstu iðn-
ríkja heims sem verður í London í
júlí. Líklegt er að svo fari þar sem
Francois Mitterrand Frakklandsfor-
seti og Helmut Kohl, kanslari Þýska-
lands, ákváðu í gær að mæla með
þátttöku Sovétmanná.
Fulltrúi Gorbatsjovs, Jevgeníj
Prímakov, hefur kynnt bandarískum
ráðamönnum drög nýrrar efnahagsá-
ætlunar Sovétstjórnarinnar þar sem
kveðið mun vera á um aukið frjáls-
ræði og skref í átt til markaðsbú-
skapar. Bandaríski utanríkisráðherr-
ann, James Baker, vildi ekki sjálfur
tjá sig um efni tillagnanna í gær en
ónefndur bandarískur embættismað-
ur sagði að ráðherrann teldi þær
ganga of skammt sem sýndi að enn
skorti nægan vilja hjá Sovétstjórn-
inni.
Nýkjörinn forseti Georgíu í samtali við Morgunblaðið:
Orðstír Sovétstjórnarinnar
Þrándur í Götu sjálfstæðis
Vill bjóða Islendingum til viðræðna um stjórnmálasamband
Zvíad Gamsakhurdía forseti
Georgíu. Allt frá 17 ára aldri
hefur hann átt í útistöðum við
sovésk stjórnvöld og sat af þeim
sökum árum saman í fangelsi.
ZVÍAD Gamsakhurdia, nýkjörinn forseti Georgíu, sagðist í sam-
tali við Morgunblaðið í gær gera sér fulla grein fyrir hversu
torsótt leiðin til sjálfstæðis væri, það sýndi viðleitni Eystrasalts-
ríkjanna sem hefðu orðið að glíma við þau miklu áhrif og það
álit sem Sovétstjórnin nyti enn víða um heim.
í símaviðtali við Morgunblaðið
í gær var Gamsakhurdia spurður
hvequ hann þakkaði hinn mikla
sigur í kosningunum sl. sunnudag
hann fékk 86,5% atkvæða.
er
„Georgíska þjóðin treystir mér.
Hún veit að ég hef barist fyrir
sjálfstæði Georgíu allt mitt líf.“
Hann sagði markmið sitt vera
fullt sjálfstæði Georgíu. „Við vilj-
um að þjóðir heims veiti okkur
viðurkenningu — fulla og óskor-
aða viðurkenningu nú þegar.“
Gamsakhurdia fór lofsamlegum
orðum um stuðning íslendinga við
sjálfstæðisbaráttu Eystrasalts-
ríkjanna og þá viðurkenningu sem
þeir hefðu veitt Litháum. Sagðist
hann hafa áhuga á að bjóða
íslenskum embættismönnum til
Georgíu til viðræðna um stjórn-
málasamband.
Þegar Gamsakhurdia var
spurður hvaða lærdóm hann
drægi af sjálfstæðisbaráttu
Eystrasaltsríkjanna fram til þessa
svaraði hann: „Fyrst og fremst
hversu erfið þessi barátta er
vegna þeirra áhrifa og þess álits
sem Sovétríkin njóta enn víða um
heim.“
Sjá „Shevardnadze minnst
sem blóðugs einræðisherra,“
á bls. 24.