Morgunblaðið - 31.05.1991, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. MAÍ 1991
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra;
Astand ríkisfjármála mun
verra er ráð var fyrir gert
Skýrsla Friðriks Sophussonar
fjármálaráðherra um ríkisfjármál
1991 var til umræðu í fyrrakvöld
og fyrrinótt og síðdegis í gær.
Umræðurnar náðu yfir breytt
málefnasvið: ríkisfjárniál um hús-
næðismál, búvörusamning, niður-
skurð o.fl.
í framsöguræðu sinni í fyrrakvöld
benti Friðrik Sophusson fjármála-
ráðherra á að skýrslan og innihald
hennar hefði nú þ'egar verið töluvert
rætt, þótt hún kæmi nú fyrst form-
lega til umræðu. Fjármálaráðherra
fór því frekar almennum orðum um
ástand ríkisfjármála. Ráðherrann
sagði m.a. að við könnun á stöðu
ríkisfjármálanna hefði komið í ljós
að ástandið hefði verið miklu lakara
en forystumenn fyrrverandi ríkis-
stjórnar hefðu haldið fram. Fjármála-
ráðherra nefndi sérstaklega fyrir-
rennara sinn í embætti, Ólaf Ragnar
Grímsson, í þessu sambandi. Ræðu-
maður tilgreindi nokkrar tölur, til að
gefa hugmynd um þá erfiðleika sem
við væri að etja, t.a.m. að talið væri
að lánsfjárhallinn gæti orðið 13,1
milijarður og heildarlánsíjárþörf eða
halli allra opinberra aðila 34 milljarð-
ar, sem væri 10 milijörðum meira en
fyrrverandi fjármálaráðherra hefði
haldið fram við fjárlagagerðina. Nú
væri talið að nýr sparnaður yrði mun
minni en ráð hefði verið fyrir gert,
26 milljarðar í stað 38 milljarða.
Fjármálaráðherra greindi frá
helstu aðgerðum sem núverandi ríkis-
stjórn væri knúin til að grípa til,
þ. á m. vaxtahækkanir á ríkisverð-
bréfum, sem hefðu verið óhjákvæmi-
legar. Ekkert vit væri í því að full-
yrða að vextir væru 6% og svo seld-
ist ekki eitt einasta bréf. Friðrik Sop-
hussyni var spurn hvernig fyrrum
ijármálaráðherra hefði ætlað að ijár-
magna lánsijárþörf ríkissjóðs án þess
að hækka vexti. Ráðherrann dró ekki
dul á að vaxtahækkun hefði áhrif á
verðlag; 1,5% hækkun vaxta gæti
leitt til 0,5% hækkunar framfærsluv-
isitölu.
Það kom einnig fram í ræðu fjár-
málaráðherra að ríkissjóði væri
íþyngt og hann bundinn af marg-
víslegum skuldbindingfum, t.a.m.
vegna efnahagsaðgerða árið 1988.
Einnig var minnst á búvörusamning-
inn sem gerður var milli ríkisins og
Stéttarsambands bænda í tíð fyrri
ríkisstjórnar. Fjármálaráðherra vildi
ekki leggja dóm á þann gjörning en
taldi vert íhugunar ef rétt væri, að
Alþýðuflokkur og Borgaraflokkur
hefðu gert verulegar athugasemdir
og fyrirvara, að minnihluti Alþingis
gæti skuldbundið stjórnvöld um millj-
arða króna.
Pálmi Jónsson (S-Nv) taldi að
slæmt ástand ríkisijármála ætti ekki
að koma mönnum svo að óvörum.
Hann minnti á að vai’að hefði verið
við blekkingarleik Ólafs Ragnars
Grímssonar en í þeirri list væri fyrr-
um fjármálaráðherra mikill íþrótta-
maður. Voru þessi ummæli það eina
sem túlka mætti sem lofsyrði um
framgöngu íjármálaráðherra. I ræðu
sinni minnti Pálmi á þá gagnrýni og
varnaðarorð sem hann hefði fyrr haft
uppi. Taldi hann þær spár nú hafa
ræst.
9,4 milljónir
Ymsir þingmenn stjórnarandstöðu
gagnrýndu sparnaðar- og aðhaldsað-
gerðir ríkisstjórnarinnar s.s. niður-
skurð á framiögum til vegamála,
kaupa á björgunarþyrlu o.fl. Vaxta-
hækkanir ríkisstjórnarinnar voru sér-
staklega gagnrýndar bæði hækkanir
á spariskírteinum og á lánum Hús-
næðismálastofnunar. Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir (SK-Rv) sagði
m.a. að ljóst hefði verið að húsnæði-
skerfið frá 1986 hefði verið meingall-
að en hún gagnrýndi harðlega það
sem hún taldi afturvirka vaxtahækk-
un á lánum Húsnæðistofnunar. Þótt
að í skuldabréfununj væri fyrirvari
um breytileg lánskjör, færi ekki hjá
því að forsendum, sem lántakendur
hefðu byggt á, hefði verið breytt. En
Ingbjörg taldi enn alvarlegra að
skömmu fyrir síðustu þinglok hefði
ákveðin trygging sem lántakendur
hefðu haft gagnvart breytingum á
lánskjörum verið felld niður með
lagabreytingu; ákvæði um greiðslu-
jöfnun fasteignaveðlána.
Ræðumaður taldi húsbréfakerfið
hafa ýmsa kosti, t.d. væru vextirnir
sem slíkir fastir en ávöxtunarkrafan
og afföilin alltof há. Einnig væru of
mikil lausatök á útgáfu húsbréfa og
hefði ríkið ekki þar sömu stjórn og
á útgáfu ríkisskuidabréfa. Hún taldi
að setja þyrfti þak á lán úr húsbréfa-
kerfinu. Ingibjörg sagði t.a.m. að
þess fyndust jafnvel dæmi að
greiðsluerfiðleikalán hefðu farið í 9,4
milljónir.
Ólafur Ragnar Grímsson (Ab-Rn)
gagnrýndi í sinni ræðu málflutning
og talnatúlkun stjórnarsinna um
stöðu ríkisíjármálanna. Ólafur Ragn-
ar sagði m.a. núverandi fjármálaráð-
herra ekki gera greinarmun á ríkisv-
íxlunum sem væru skammtíma-
pappírar og spariskírteinum til langs
tíma og væru vaxtagrunnurinn í
landinu. Ef ríkissjóði tækist á árinu
að selja nægilega mikið af ríkisvíxlum
þyrfti ekki að hækka vexti af spa-
riskírteinum. Að hækka hvorttveggja
í einu væri „glæfraspil“. Enda hefði
komið á daginn að Seðlabankinn hefði
hækkað ávöxtunarkröfuna á spa-
riskírteinum á verðbréfaþingi úr
8,15% í 8,65-8,85%. Ólafur Ragnar
sagði þetta rýtingsstungu í bak íjár-
málaráðherra. Hækkun ríkisstjórnar-
innar á vöxtum spariskírteinanna
hefði leitt til vaxtaskrúfu.
Ræðumanni sýndust aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar til að minnka lánsíjár-
halla hins opinbera um 6 milljarða
ekki ganga upp. Hann hefði lagt sam-
an tölurnar í skýrslunni og kæmist
ekki hærra en í 3,6 milljarða. Ólafi
Ragnari virtist einnig margar að-
haldsaðgerðir og niðurskurður ríkis-
stjómarinnar ekki vera studdar af
sumum þingmönnum stjórnarflokk-
anna og væri spurning um hvort þess-
Meginverkefni þess Alþingis er
nú starfar er að fjalla um frum-
vörpin tvö, um stjórnarskrár- og
lagabreytingar sem miða að því
að Alþingi starfi í einni málstofu.
Þessu verki miðaði áleiðis á deild-
arfundum í gær. Bæði frumvörpin
cru stödd í seinni deild. Neðri
deild á einungis eftir að greiða
endanlega atkvæði um frumvarp-
ið um stjórnarskrárbreytinguna.
Efri deild á eftir að ræða frum-
varpið til laga um ný þingsköp
Alþingis í þriðja sinn.
I efri deild gerði Björn Bjarnason
(S-Rv) grein fyrir áliti stjórskipunar-
og þingskapamefndar deildarinnar.
Nefndin lagði til að frumvarpið yrði
afgreitt óbreytt til þriðju umræðu
en vildi koma nokkrum atriðum á
framfæri mönnum til íhugunar.
Nefndin vill að forsætisnefnd þings-
ins láti kanna möguleika á stöðugu
útvarpi frá Alþingi. Forsætisnefndin
mætti einnig athuga hvort unnt sé
að breyta fundatíma Alþingis þannig
að þeir hefjist fyrr en verið hefur.
Nefndin hvetur til þess að fjárlaga-
ar aðgerðir nytu meirihlutafylgis á
þingi. Hann vildi að ríkisstjórnin leit-
aði svars við þeirri spurningu með
því að bera þessar ráðstafanir undir
þingið og leita þar atkvæða.
Búvörusamningur
Umræðum var frestað kl. 02.30
en fram haldið síðdegis í gær. Stein-
grímur J. Sigfússon (A-Ne) taldi sig
knúinn til að svara ýmsu í „sérkenni-
legri ræðu“ Pálma Jónssonar. Ræðu-
maður sagði Alþýðuflokkinn ekki
hafa lagst gegn búvörusamningnum
í síðustu ríkisstjórn heldur gert fyrir-
vara um ákveðin atriði. Steingrímur
taldi að yfirlýsingar landbúnaðarráð-
herra, forsætisráðherra og utanríkis-
ráðherra stönguðust verulega á og
fjármálaráðherra hefði talað undir rós
um það efni. Steingrímur vildi fá
skýr svör um hvort standa ætti við
búvörusamninginn. Alþingi gæti ekki
farið heim án þess að ríkisstjórnin
gerði hreint fyrir sínum dyrum. Anna
Olafsdóttir Björnsson gagnrýndi
sérstaklega þær áherslur sem kæmu
fram í aðgerðum ríkisstjórnarinnar
til sparnaðar sem bitnuðu t.a.m. á
sjúklingum og almannatryggingum.
Hún hvatti menn til að leita frekar
ráða hjá starfsfólki stofnana um
sparnað en sérstökum hagræðingar-
ráðgjöfum.
Friðrik Sophusson Ijármálaráð-
nefnd og þeir aðilar sem vinna að
gerð fjárlagafrumvarpsins ræði sín á
miili um hið nýja fyrirkomulag við
afgreiðslu fjárlaganna og móti í sum-
ar framkvæmd þeirrar nýjungar.
Fastanefndir þingsins eru hvattar til
að koma saman í sumar og undirbúa
störf fyrir haustið í ijósi breyttra
starfshátta. Að endingu er þeim til-
mælum beint til forsætisnefndar að
hún hraði athugun á húsnæðismálum
Alþingis.
Fulltrúar framsóknarmanna og
Samtaka um kvennalista skrifuðu
undir nefndarálitið með fyrirvara.
Fyrirvari framsóknarmanna er vegna
þess hvernig staðið var að því að
flytja breytingartillögu í neðri deild
um að fjölga nefndarmönnum í fjár-
laganefnd úr níu í ellefu. Með því
hefði s'ú samstaða sem verið hefði
um þetta mál verið rofin. Þótt fram-
sóknarmenn sættu sig við orðinn hlut
vonuðu þeir að þessi vinnubrögð yrðu
ekki fyrirboði um hvernig staðið yrði
að framkvæmd þessara nýju þing-
skapa. Fyrirvari Kvennalistans er um
að þær óttast að þingsköpin geti
herra varð að svara og skýra nokkur
atriði sem fyrir hann höfðu verið lögð,
t.d. sæi Ólafur Ragnar Grímsson ein-
ungis 3,6 milljarða í ráðstöfunum til
að draga úr lánsfjárhaila hins opin-
bera. En mismunurinnn lægi í endur-
greiðslu á láni til Húsnæðisstofnunar
og einnig í því að vaxtahækkanir
myndu leiða til minnkandi lánsflár-
þarfar vegna húsbréfa. Fjármálaráð-
herra kvaðst ekki myndu gera bú-
vörusamninginn að frekara umtals-
efni því væntanlega yrði sérstök
umræða síðar um hann.
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra sagði Ingibjörgu Sólr-
únu Gísladóttur hafa reynt að gera
greiðsluerfiðleikaián húsbréfakerfis-
ins tortryggileg með því að tilgreina
eitt einstakt dæmi. En aðstæður
þeirra sem sæktu um slík lán væru
í öllum tilvikum skoðuð vandlega.
Stór hluti þeirra sem lent hefðu í
erfiðleikum væri úr gamla kerfinu
og hefði lent í erfiðleikum vegna
skammtímalána sem þeir hefðu orðið
að stofna til vegna lágs lánshlutfalls.
Jóhanna varði húsbréfakerfið einarð-
lega og taldi það hafa goldið fyrir
óábyrga umQöllun bæði á Alþingi og
víðar. Halldór Asgrímsson (F-Al)
sagði að öll kerfi hefðu sína sína
kosti og galla og það gilti bæði um
húsbréfakerfið og hið eldra. Hvorugt
kerfið hefði verið í jafnvægi. Bæði
kerfin hefðu verið fjárfrek. Kristinn
H. Gunnarsson (Ab-Vf) sagði m.a.
að félagsmálaráðherra yrði að horf-
ast í augu við að markaðslögmálin
felldu þessa pappíra, afföllin væru
gífurleg. Hann var þeirrar skoðunar
að húsbréfakerfíð gæti ekki orðið
okkar almenna kerfí. Ingibjörg Sólr-
ún Gísladóttir (SK-Rv) ítrekaði
gagnrýni sína frá fyrra kvöldi og
taldi svör félagsmálaráðherra ófull-
nægjandi.
Umræðu um ríkisfjármálin lauk
um kvöldmatarleytið.
veitt færi á því að meirihlutinn sitji
um of yfir hlut minnihluta, t.a.m.
varðandi kjör varaforseta.
Svavar Gestsson (Ab-Rv) vænti
þess að þessi þingsköp boðuðu lýð-
ræðislegri og þroskaðri vinnubrögð
við þinghaldið bæði af hálfu stjórn-
ar- og stjórnarandstöðu. Hann vakti
athygli á því að unnt yrði að kalla
þingið saman með litlum fyrirvara
og hvatti til þess að svo yrði gert í
sumar ef samningur um Evrópskt
efnahagssvæði yrði gerður. Eiður
Guðnason (A-Vl) fagnaði frumvarp-
inu, hér væri gott starf unnið en
honum þótti miður að ágreiningur
um fjölda nefndarmanna í fjárlaga-
nefnd skyldi hafa komið upp á
síðustu stundu; á því hefði verið betri
svipur ef samstaðan hefði haldið til
fulls. Björn Bjarnason (S-Rv) benti
á að gert væri ráð fyrir því að fasta-
nefndir þingsins störfuðu allt árið
og heimilt væri að nefndarfundir
yrðu fyrir opnum tjöldum. Björn tók
undir að nauðsyn væri á skipulegri
vinnubrögðum. Hann vonaði að þetta
vorþing sem nú væri haldið væri
ekki vísbending um að aukaþing
drægust á langinn. Tæknilega hefði
verið hægt að afgreiða verkefni
þessa þings á rúmri viku en nú væri
þingtíminn kominn vel á þriðju viku.
Frumvarpið var afgreitt til þriðju
umræðu. Áformað er að bæði frum-
varið um þingsköp Alþingis og frum-
varpið um stjórnarskrárbreytingarn-
ar hljóti endanlega afgreiðslu á deild-
arfundum sem fyrirhugaðir er um
ellefuleytið í dag.
-------♦ ♦ ♦-----
Leiðrétting
Á þingsíðu Morgunblaðsins í gær
er sagt að stjórnarandstæðingar
hafi gert kröfu til „að fá að sjá
svonefnd bakskjöl, sem sett voru
saman við stjórnarmyndunina“. Af
þessum orðum má draga þá ályktun
að krafa hafi verið gerð um að fá
í hendur öll bakskjöl við gerð
stefnuyfirlýsingar ríkisstjórnarinn-
ar. Svo var ekki. Stjórnarandstæð-
ingar fóru hins vegar fram á að fá
að sjá skjalleg gögn varðandi land-
búnaðarstefnu ríkisstjórnarinnar.
Þetta leiðréttist hér með.
i í dííí íu'C- Li) ) ,ur'
VORLINAN
H-BÚÐIN
HRÍSMÓUM 2, GARÐABÆ
Alþingi ein málstofa:
Meginverkefni á lokastigi