Morgunblaðið - 11.07.1991, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. JUU 1991
r
Að gefnu tilefni
eftir Valgerði
Bjarnadóttur
Annað árið í röð gerir háskóla-
rektor samstarf Evrópuþjóða og
hugsanlega aðild íslendinga að því
að umræðuefni við skólaslit Há-
skóla íslands. Óháð skoðunum
manna á því hvað tengsl séu heppi-
leg íslenzku þjóðinni við Evrópu-
bandalagið þá hlýtur að verða að
gera þá kröfu að íjallað sé um
þróunina í þessum nágrannalönd-
um okkar í réttu samhengi. Sam-
líking stjórnmálaþróunar í löndum
Evrópubandalagsins við alræði það
sem ríkti til skamms tíma í löndum
Mið- og Austur-Evrópu er einfald-
lega röng.
Saga Evrópu í gegnum aldimar
einkennist fyrst og fremst af
vopnaátökum nágrannaþjóða. Til-
raun til að tryggja varanlegan frið
í Evrópu var ein af meginástæðum
þess að sex lýðræðisríki stofnuðu
Kola- og stálbandalagið 1951 og
Efnahagsbandalagið og Kjam-
orkubandalagið árið 1957 en þessi
þrjú bandalög mynda í dag Evrópu-
bandalagið. Frumkvöðlar þessarar
samvinnu álitu að með efnahags-
legu samstarfí og sameiginlegum
hagsmunum mætti forða þessum
ríkjum frá frekari ófriði þeirra í
milli. Hingað til að minnsta kosti
verður ekki betur séð en vel hafí
tekizt til.
Friður og frelsi
í formála að samningnum um
Efnahagsbandalag Evrópu segir
orðrétt (að ríkin): „Sameini krafta
sína til þess að treysta og efla
frið og frelsi, og hvetji aðrar þjóð-
ir Evrópu sem eiga sér sömu
markmið til að taka þátt í starfi
Stakfell
Fasie'gnasaia SuOunanGsD'aut 6
687633 rf
Logiræóingw
Portviaw Sandhoit
Solumenn
Gish Sigu'Diomsso'
SigUrbiqm Þorberg:
2ja herb.
HAGAMELUR
Mjög góð íb. 69,4 fm á jarðhæð. Stór
stofa, stórt eldhús með góðum innr.
Laus í ágúst. Staðsett á móts við Sund-
laug Vesturbæjar. Verð 6 millj.
HAMRABORG - KÓP.
Mjög falleg og góð 2ja herb. íb. á 2.
hæð 65,7 fm. Verð 5,5 millj.
LYNGMÓAR - GB.
Gullfalleg 2ja herb. íb. á 1. hæð 56,2 fm.
Parket og flísar á gólfum. Verð 5,7 m.
3ja herb.
HAMRABORG
Falleg 3ja herb. íb. á 3. hæð. Stórar
suöursv. Parket. Fallegt útsýni. Ákv.
sala. Verð 6,5 millj.
BARMAHLÍÐ
Góð 70 fm kjíb. með sérinng. Laus nú
þegar. Hússtjl. 2,3 millj.
BIRKIMELUR
Snotur 3ja herb. íb. á 4. hæð 78 fm.
Getur losnað fljótl.
GRENSÁSVEGUR
Góð 80 fm íb. á 4. hæð. Fallegt út-
sýni. Laus fljótl. Ákv. sala. Gott verð.
4ra-5 herb.
STÓRAGERÐI
Vel skipul. og vel staðsett 4ra herb. íb.
á 2. hæð 99,5 fm. íb. fylgir bílsk. í
bílsklengju. Góöar suðursv. V. 8,2 m.
ÁLFATÚN
Gullfalleg 123,5 fm íb. á 2. hæð í fjórb.
stigagangi. íb. fylgir innb. bílsk. 26 fm.
Mjög glæsil. lóð og útsýni. Verð 9,9 m.
LAUGARNESVEGUR
Góð 4ra herb. endaíb. í vestur á 4. hæð
í fjölbýlish. Suðursv. Áhv. hússtjl. rúml.
3,1 millj. V. 6,9 m.
NJÁLSGATA
Mjög falleg íb. 94,9 fm á 3. hæð. Sér-
hiti og rafmagn. Nýtt gler. Verð 7,5 millj.
Hæðir
SELVOGSGRUNN
Góð séríb. á jarðhæð 19,3 fm. Húsið
er nýmálaö og yfirfarið. Sameiginl.
garöur í Suður. Nýl. innr., stór stofa í
suður. Verö 10 millj.
BORGARHOLTSBRAUT
Góð neðri sérhæð í tvíbhúsi með 4-5
svefnherb. 36 fm bílsk. Verð 9,5 millj.
ESKIHLÍÐ
Vel staðsett neðri sérhæð í steinh. 128
fm, aukaherb. í kj. Öll meira og minna
endurn. Bílsk. V. 11,2 m.
þeirra.“ Ein af grunnforsendum
samstarfsins er því ekki einungis
að efla frið heldur einnig að treysta
frelsi þjóðanna. Sumir eru þeirrar
skoðunar að ekkert ríkjanna
þriggja, Grikkland, Spánn eða
Portúgal, hafí verið efnahagslega
í stakk búin til þátttöku í Evrópu-
bandalaginu þegar þeim var veitt
innganga og því hafi þau reynst
öðrum aðildarríkjum þungur
baggi. Þegar aðildarþjóðir Evrópu-
bandalagsins fjölluðu um umsókn
þeirra vóg viljinn til þess að hjálpa
þeim til að tryggja lýðfrelsi sitt
hins vegar þyngra en efnahagsað-
stæður. Fyrir þessar þjóðir var
aðild að Evrópubandalaginu trygg-
ing fyrir lýðræði, en þegar þær
sóttu um aðild að bandalaginu
höfðu þær nýlega losnað undan
oki ófrelsis og einræðis. Þessa er
getið hér til að undirstrika að einn
af hornsteinum Evrópubandalags-
ins er frelsi og ólýðfrj álsríki upp-
fylla einfaldlega ekki skilyrði til
aðildar að samstarfínu.
Einmitt vegna þess að um sam-
starf, fýrst sex og nú tólf, lýð-
fijálsra ríkja er að ræða, hefur
þróunin ekki alltaf verið jafn hröð
og á undanförnum árum. Það er
enginn einn sem ákveður hvert
skal stefna eða fara, heldur ná
þjóðirnar samkomulagi þar um. í
raun má segja að markmiði Efna-
hagsbandalagsins, sem stofnað var
árið 1957, verði ekki að fullu náð
fyrr en með innri markaðnum, sem
ætlað er að komist á í ársbyrjun
1993. Þegar þetta markmið er í
sjónmáli, og ekkert aðildarríkjanna
greinir á um kosti þess, koma upp
hugmyndir um hvemig enn megi
styrkja þetta samstarf þegnum
allra þjóðanna til hagsbóta. Þar
greinir menn á eins og eðlilegt er
í stjómmálum. Ekkert aðildarríkj-
anna er mótfallið frekari sam-
vinnu, heldur greinir þau á um
hversu víðtæk hún skuli vera og
hvernig henni verði bezt hagað.
Þeir sem eru mótfallnir frekara
samstarfí tala um miðstýringu
enda orðið vel til þess fallið að
varpa skugga á hugmyndir sem
menn aðhyllast ekki.
Skipting valdsins
í umræðum um hvernig haga
skuli frekari samvinnu er hugtakið
„subsidiarity" mikið og oft notað.
Ekki hef ég enn séð þýðingu á því
sem ég er fús til að nota en það
felur í sér að valdaskipting milli
hinna ýmsu stiga framkvæmda-
og löggjafarvalds aðildarríkjanna
annars vegar og stofnana Evrópu-
bandalagsins hins vegar miðist við
hæfni hvers þeirra til að vinna að
hveiju málefni. Einmitt vegna þess
að lýðfijáls ríki, sem reyna að
koma málum sínum sem bezt fyr-
ir, eiga í hlut er þessi skipting
valdsins þeim mikilvæg. Almennt
eru menn t.d. sammála um að
umhverfísvemd sé þess eðlis að
bezt sé að sömu meginreglur gildi
í öllum þjóðlöndum. Þess vegna sé
bæði sjálfsagt og eðlilegt að veita
framkvæmdastjórninni í Bmssel
víðtækara umboð í þeim efnum.
Hið sama gildi hins vegar ekki um
félagsmál. Framkvæmdastjórn
Evrópubandalagsins hefur lagt
fram tiliögur í þeim efnum sem
þykja bera þess augljós merki að
meirihluti hennar eru jafnaðar-
menn, þó hitt sé líka ljóst að við
þá tillögugerð hefur Sir Leon Britt-
an, sem væntanlega verður seint
sakaður um kratatilhneygingu,
haft sín áhrif. Þessar tillögur
ásamt mörgum öðrum um sama
efni hafa verið til umræðu á ríkja-
ráðstefnu um nánara stjómmála-
samstarf frá því um síðustu ára-
mót. Óvíst er hvort niðurstaða
næst um þessi mál og mörg önnur
á leiðtogafundi í byijun desember,
þó stefnt sé að því. '
A sömu ráðstefnu er fjallað um
Til sölu - Smáragata
Falleg lítil 3ja herb. risíbúð við Smáragötu. Svalir. Gott
útsýni. Glæsileg aðstaða í garði. Skemmtileg eign. Ein-
stakt tækifæri.
Áhugasamir sendi nafn og símanúmer til auglýsinga-
deildar Mbl., merkt: „ íbúð - 14811“
BÓKHALD________________
er einfalt og allt að því ske'mmtilegt með forritinu
Vaskhuga. Vaskhugi er fjárhags-, viðskiptamanna-,
birgða- og verkefnabókhald. Hann skrifar sölureikn-
inga, póstgíróa og alls kyns skýrslur, allt á örskömmum
tíma. Ný útgáfa er komin, með fjölmörgum nýjungum.
Islensk tæki, Garðatorgi 5, s. 656510.
LAUFAS
FASTEIGNASALA
SÍÐUMÚLA 17
»812744
* Fax: 814419!
Hrísmóar - útsýni
Tæplega 200 fm íb. og bílsk. á fráb. útsýnisstað í
Garðabæ. íbúðin er á efstu hæð í 6 íbúða húsi, það
vantar herslumunin á að íb. sé kláruð. 3-5 svefnherb.,
2-3 stofur, eldhús og bað, þvottahús í íb. Mikil loft-
hæð. Góðar svalir. Frábært útsýni til suðurs, vesturs
og norðurs. Þjónusta og verslanir í næsta nágr. Áhv.
ca 5 millj. Laus 15. ágúst. Húsið er laust strax.
Valgerður Bjarnadóttir
„Kannski langar aðra
en háskólamenn til að
kynnast hinum stóra
heimi. Auðvitað vilja
ráðamenn þjóðarinnar
tryggja landsmönnum
öllum þau réttindi sem
háskólarektor hefur
samið sérstaklega um
fyrir skjólstæðinga
sína, og varla verða
þeir gagnrýndir fyrir
það.“
hvernig stofnanalegri uppbygg-
ingu bandalagsins og ákvarðana-
töku innan þess verði bezt hagað.
Auðvitað greinir menn einnig á í
þessum efnum, það pappírsmagn
sem lagt hefur verið fyrir þessa
fundi er skýrasta dæmið um það.
En frelsi og lýðræði er tímafrekt
ekki sízt þegar sjálfstæðar þjóðir
reyna að finna samstarfsgrund-
völl. Á þessari ráðstefnu ríkjanna
hafa Bretar lagt fram athyglis-
verða tillögu um að efla Evrópu-
þingið. Hugmyndin er ekki sú að
minnka vald þjóðþinganna heldur
að efla þing Evrópubandalagsins,
Evrópuþingið, til að hafa eftirlit
með framkvæmdastjórninni, iíkt
og þjóðþing eiga að hafa eftirlit
með ríkisstjómum þjóðlandanna.
Hér verður ekki gerð tilraun til að
spá fyrir um hver verður niður-
staða þessara funda, hins vegar
skal fullyrt að hver sem hún verð-
ur, þá verður henni aldrei líkt við
stjórnarfar það sem ríkti í löndum
Mið- og Austur-Evrópu. Enginn
var spurður þegar því alræði var
komið á og enginn var spurður í
meira en fjörutíu ár. í Evrópu-
bandalaginu starfa saman tólf lýð-
ræðisríki, þau munu ekki afhenda
einstaklingum eða stofnunum,
hvort heldur er í Brussel eða ann-
ars staðar fjöregg sitt. Þeim sem
dettur slíkt í hug hafa minni trú
á lýðræði en ég. Hversu illa sem
mönnum kann að vera við Evrópu-
bandalagið þá verður því ekki líkt
við þá martröð ófrelsis sem fólkið
í Mið- og Austur-Evrópu bjó við í
áratugi.
Svart eða hvítt
Það er undarlegt, að þegar menn
fjalla um Evrópubandalagið er oft
eins og þeir haldi að veröldin sé
annað hvort svört eða hvít. Þú ert
„á móti“ Evrópubandalaginu og
þá er það félagsskapur sem með
tálsýnum reynir að stela auðlindum
og sjálfstæði þjóða. Eða þú „ert
með“ Evrópubandalaginu og þar
með hlýtur þú að vera sammála
öllu sem ákveðið er á vegum þess.
Niðurstaða fæst ekki í þeirri veiga-
miklu umræðu, sem samskipti Is-
lendinga við þessar þjóðir er, nema
þetta viðhorf hverfi. Og þá er það
grunnforsenda að spumingin snýst
um þátttöku í samstarfi lýðfijálsra
ríkja, að eigin ósk, enginn hefur
vilja eða aðstöðu til að þvinga okk-
ur í þeim efnum. Auðvitað verðum
við ekki alltaf öll sammála um það
sem gerist á þeim vettvangi, frekar
en við erum sammála um það sem
gerist á innanlandsvettvangi. Ef
við erum þátttakendur í samstarf-
inu höfum við möguleika á að láta
í okkur heyra og leggja lóð okkar
á vogarskálarnar hveiju sinni, ef
við stöndum utan samstarfsins
þarf enginn að hirða um skoðanir
okkar.
Það er slæmt að ófært virðist
vera á íslandi að ræða samstarf
við aðrar þjóðir án þess að gripið
sé til slagorða eins og „landssölu“
og „frelsissviptingar“. Kannski er
þetta vegna þess að lýðveldið er
ungt, kannski er þetta innbyggt í
eyjaskeggja. Mér hefur alltaf fund-
izt eftirtektarvert að smáþjóðir
innan Evrópubandalagsins leggja
mest upp úr víðtækri samvinnu,
og telja sig hagnast mest á henni,
allt í senn; efnahagslega, menning-
arlega og stjórnmálalega. Nú síð-
asta misserið hafa Lúxemborgarar
verið í forsæti Evrópubandalags-
ins, og því gegnt lykilhlutverki á
öllum samkomum bandalagsþjóð-
anna, sú 360 þúsund manna þjóð
er ekki í vafa um hvernig hags-
munum hennar er bezt borgið.
Réttindi fyrir hvern?
Það er eðlilegt að menn velti því
fyrir sér hver verður staða Islend-
inga ef við veljum þá leið að stnda
utan við samstarf Evrópuþjóðanna.
Því er haldið fram að ekki sé hætta
á að við einangrumst frá öðrum
þjóðum, því til staðfestingar eru
nefndir samningar við erlenda há-
skóla sem tryggja íslenzkum stúd-
entum aðgang að þeim og gang-
kvæm skipti á háskólakennurum.
Munurinn á samningi við einstaka
skóla og heildarsamningi um sam-
starf við Evrópuþjóðir í vísinda-
samstarfí, er hins vegar gífurleg-
ur. I síðara tilfellinu er samið um
rétt til samstarfs, í fyrra tilfellinu
þarf sérstakan samning í hveiju
tilfelli. Svo seilzt sé langt til sam-
líkingar, má líkja þessu tvennu við
almannatryggingar annars vegar
og Mæðrastyrksnefnd hins vegar.
Á sínum tíma veitti Mæðrastyrks-
nefnd ábyggilega einstaka mæðr-
um ómetanlega hjálp, og gerir
kannski enn, ég held samt að vart
þurfi að tíunda þá kosti sem al-
mannatiyggingakerfið hefur til að
tryggja velferð alls almennings.
En það ber ekki sízt að hafa í
huga að með heildarsamningum
um samstarf við Evrópuþjóðir er
ekki verið að fjalla um hvort af-
burðanámsmaður getur fengið
skólavist hér eða þar, hún snýst
um það hvort sjómaður, verkamað-
ur, eða bara venjuleg skrifstof-
ustúlka getur farið og unnið í
skemmri eða lengri tíma í útlönd-
um. Kannski langar aðra en há-
skólamenn til að kynnst hinum
stóra heimi. Auðvitað vilja ráða-
menn þjóðarinnar tryggja lands-
mönnum öllum þau réttindi sem
háskólarektor hefur samið sérstak-
lega um fyrir skjólstæðinga sína,
og varla verða þeir gagnrýndir
fyrir það.
Með undirritun Norður-Atlants-
hafssáttmálans fyrir 42 árum létu
íslenzkir stjórnmálamenn hvorki
hindurvitni né skammsýni aftra sér
frá því að leggja lóð sitt á vogar-
skálar frelsis og lýðræðis. Vonandi
hafa stjórnmálamenn samtímans
hugrekki til að tryggja þjóðinni
áfram beztu kosti sem völ er á í
samstarfi þjóða.
Höfundur starfar t Brussel.