Morgunblaðið - 11.07.1991, Qupperneq 12

12
MOR'GUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. JÚLÍ 1991
STEINAR WAAGE
SKÓVERSLUN
Strigaskór
Verð 695,-
Litir: Svart, hvítt og blátt.
Stærðir: 36-46.
5% staðgreiðsluafsláttur. Póstsendum.
Toppskórinn, Kringlunni,
Veltusundi, s. 689212.
s. 21212.
—/uper/ech j
OGVID BftOSUMÍ UMFERp;^
rr'tj ««
, SFEK .j: JSpivMl TC7I2
£ ‘ • VOUM HAM BAUNCf SCAN ttóP S' PSCAN
N/ X | OfADtB --
ARC 716L MW/FM sterió hágæða útvarp með segulbandi. Sjálfvirkur leitari á
bylgju og „skanner" sem finnur allar rásimar og spilar brot af hverri þeirra.
- Stafrænn gluggi er sýnir bæði bylgjulengd og klukku. Möguleiki á 4 hátölurum.
Tækið er í sleða
i'1
ARC180 Ah/öru tæki MW/FM sterió útvarp og segulband. 2x25 wött. Upplýstur
stafrænn gluggi. Sjálfvirk spólun á snældu. Tenging fyrir CD geislaspilara.
Útgangur fyrir fjóra hátalara með fullkomið steró innbyrgðis.
a oð nj<&£*s*ðhlusta á 9óð ^
'verslaniroW#
Heimilistæki hf
SÆTÚNI e SlMI 691515 ■ KRINGIUNNISÍMI6915 20
L&ainiungiM,
i
Staðreynd
eða lýðskrum?
„Nytjastofnar á íslandsmiðum eru
sameign íslensku þjóðarinnar“
eftir Jóhann J.
*
Olafsson
Ýmsir háskólamenn, stjórnmála-
menn og ritstjórn Morgunblaðsins
hafa túlkað lagasetningu um sam-
eign þjóðarinnar á fiskistofnunum
mjög ófaglega. T.d. má nefna að Jón
Baldvin Hannibalsson, formaður Al-
þýðuflokksins, fullyrti í sjónvarpi og
útvarpi: „Fiskimiðin umhverfis land-
ið eru þinglýst eign íslensku þjóðar-
innar.“ (Ritað eftir minni undirrit-
aðs). Á slíkum grundvelli halda
menn fram þeirri kenningu, að selja
beri veiðileyfi til útgerðarmanna
gegn milljörðum, sem dreifast eigi
til almennings, áður en nokkur fisk-
ur er veiddur, svo þjóðin geti fengið
„réttmætan" arð af eign sinni.
En hvers vegna athuga menn
ekki forsendur sínar betur? Enn hefi
ég ekki séð neina alvarlega tilraun
gerða til þess að túlka það lagaá-
kvæði, sem þesar hugmyndir byggj-
ast alfarið á.
„Sameign íslensku þjóðarinnar",
„þjóðareign" eða „eign þjóðarinnar"
er ekki eign að íslenskum lögum svo
ég viti. Þessi hugtök eru ekki eignar-
réttur í lögfræðilegum (juridákum)
skilningi. Þegar Jón Baldvin segir
fiskimiðin „þinglýsta" eign íslensku
þjóðarinnar þá talar hann annað-
hvort gegn betri vitund eða af fá-
kunnáttu. Þinglýsingar fara fram
hjá fógeta en ekki á Alþingi. Mér
vitanlega hefur „sameign þjóðarinn-
ar“ hvergi verið þinglýst. Umrætt
lagaákvæði er ákaflega veikt og
óljóst, nánast aðeins skoðun Alþing-
is, þingsályktun í lagaformi.
Hvað er eign?
í riti próf. Ólafs Lárussonar,
„Eignarréttur“, útgefið 1950, er að
finna svar við þessari spurningu. Þar
er efni eignarréttarins skipt upp í
fimm aðildir þó sú upptalning sé
ekki tæmandi að áliti höfundarins,
Ólafs Lárussonar, en þær eru:
1. Eigandi ræður yfír eign sinni.
Hann getur notað eign sína eða lát-
ið það vera. Hann hirðir arð af henni.
2. Eigandi getur ráðstafað eign
sinni með löggerningi, selt hana,
gefið, veðsett, leigt og lánað.
3. Eign er grundvöllur lánstrausts
eiganda.
4. Eigandi getur eftirlátið erfingj-
um sínum eign sína eftir sinn dag.
5. Eign nýtur lögverndar þjóðfé-
lagsins og eigandi getur leitað til
dómstóla og yfirvalda eignarrétti
sínum til varnar.
Hveija af ofangreindum aðildum
hefur þjóðin að „sameign Isl. þjóðar-
innar“? Enga. Þó eru nytjastofnar á
Islandsmiðum kallaðir „eign“.
Hvernig á að skilja orðin „sameign
íslensku þjóðarinnar" í þessu tilfelli?
1. Að fiskinytjastofnarnir, miðin,
séu ríkiseign?
2. Að fiskinytjastofnamir, miðin,
séu ekki í eigu útlendinga?
3. Að nytjastofnamir séu ekki í
eigu ríkis og/eða sveitarfélaga?
4. Viðbót við samanlagðar eignir
allra landsmanna, sbr. grein höf. í
Morgunblaðinu 9.11. 1989? (Sam-
kvæmt því em allar eignir lands-
manna, jarðir, skip, hús o.fl., sam-
eign þjóðarinnar.)
5. Alþingi vill tryggja sér sem
mest svigrúm við mótun fiskveiði-
stefnunnar.
Eignarréttur er áralda úrræði
mannkynsins til þess að stýra sam-
skiptum sínum. Hugsanlega eldra
en þjóðfélagsskipunin sjálf, sem ef
til vill hefur myndast til þess að
vemda eignarréttinn.
Vegna örra þjóðfélagsbreytinga,
mikilla framfara og vaxandi eignar-
myndunar jukust deilur um eignar-
rétt. Um miðja síðustu öld komu
fram hugmyndir í þá átt að þynna
út aðildir eignarréttarins, t.d. með
samvinnufélögum, eða afnema hann
algjörlega hjá einstaklingum og yfir-
færa hann til hins opinbera. Afleið-
ingar þess að bera fyrir borð alda-
gamla reynslu mannkynsins af eign-
arrétti eru nú að koma harkalega í
ljós um allan heim.
Ég vara íslendinga einarðlega við
því að endurtaka hér mistök ann-
arra. Það er ein helsta afleiðing
hruns forsjárhyggjunnar, að al-
menningur vill endurheimta hinar
fimm aðildir eignarréttarins, eins og
Ólafur Lárusson lýsir þeim.
Afstaða Morgunblaðsins
Ég er ekkert hissa á því þótt
ýmsir vilji nota tækifærið, þegar við
stödnum frammi fyrir stórkostlegu
úrlausnarefni og vega að eignarrétt-
inum. Það hefur fylgt mannkyninu
í gegnum söguna. Afstaða ritstjórn-
ar Morgunblaðsins er mér hins veg-
ar óskiljanleg í þessu máli þar sem
blaðið hefur löngum verið bakhjarl
eignarréttarins.
„Sameign þjóðarinnar" er ekki
hugtak um eignarrétt að lögum.
Varðandi eignarrétt á nytjastofnum
er ekki um nema annaðhvort að
ræða:
1. Eignarrétt einstaklinga,
eða
2. Eignarrétt hins opinbera,
en blaðið virðist vera á móti hvoru-
tveggja. Hvað vill það?
í leiðara Morgunblaðsins, sem
svar til Kristjáns Ragnarssonar,
formanns LíÚ, neitar blaðið í upp-
hafi að það hafi gerst boðberi eignar-
réttar hins opinbera á nytjastofnum,
en seinna í sama leiðara segir það
útgerðarfyrirtæki „hafa efni á því
að greiða þetta sama gjald í sameig-
inlegan sjóð landsmanna".
Hver er sameiginlegur sjóður
landsmanna annar en ríkissjóður
íslands? „Sá á eign sem ræður,“
sagði Sveinn heitinn Valfells.
Sumir þeir háskólamenn, sem
fjalla um þessi mál, viðurkenna að
um þjóðnýtingu og ríkisrekstur sé
að ræða. Þorvaldur Gylfason er ekk-
ert að skafa utan af hlutunum þegar
hann segir að andvirði veiðigjalds
eigi að renna beint í ríkissjóð til
þess að bæta stöðu hans og lækka
skatta.
í grein í Morgunblaðinu 20. apríl
sl. segir Þorkell Helgason:
„Það vantar ekkert nema ákvæði
um veiðigjald; helst í því formi að
kvótamir séu boðnir upp á frjálsum
markaði. “ Þessar hugmyndir taka
ekki nægjanlegt tillit til lögmála
atvinnurekstrarins. Er grundvöllur
útgerðar ekki nægilega veikburða,
syndandi í sjónum og háður óstöðug-
um gæftum og verðsveiflum, þótt
ekki sé verið að bjóða hann upp á
hveiju ári þar að auki? Seinna í sömu
grein segir: „Með veiðigjaldi, sem
ákvarðaðist á frjálsum markaði,
hefði mátt taka á vandanum. Dijúg-
urhlutur af auknum ábata til sjávar
hefði þá runnið í sameiginlegan sjóð
landsmanna." Hér er ekkert verið
að læðupokast méð þjóðnýtingar-
hugmyndirnar. Og aðdáun höfundar
á forsjá ríkisvaldsins leynir sér ekki,
því í beinu framhaldi segir hann:
„Auðvitað skiptir þá máli hvað verð-
ur um veiðigjaldið. A uppgangstím-
um má kúfurinn ekki fara beint í
opinbera eyðslu, heldur verður að
safna gjaldinu í sjóði til mögru ár-
anna.“ Hver trúir nú slíku? Ríkið
safnar aldrei neinum sjóðum, en
eyðir stöðugt meiru en það aflar.
Meira fé til hins opinbera tefur að-
eins bráðnauðsynlega uppstokkun
Jóhann J. Ölafsson
„Morgunblaðið hefur
engar áhyggjur af því
hverjar afleiðingar það
hefur í för með sér ef
sjónarmið þess ná fram
að ganga. Blaðið segir
að vísu að það hafi ekki
tekið undir hugmyndir
um uppboð á veiðileyf-
um eða að auðlinda-
skattur verði upp tek-
inn, né að endurgjald
fyrir veiðiréttindi
gangi til þess að standa
undir hallarekstri ríkis-
sjóðs og verði þannig
enn ein skattlagning.“
ríkisfjármála.
En hvers á íslensk útgerð að
gjalda að þurfa að þola jafn óraun-
hæfa umræðu og raun ber vitni?
„Sameign þjóðarinnar" er ekki til
né sá hagnaður af henni, sem dreifa
á meðal þjóðarinnar.
Lætur almenningur ginna sig?
Davíð Oddsson gerir alvarlega til-
raun til þess að slá á fáránleikann
með því að benda á að breyta þurfi
stjórnarskrá Islands, ef eitthvað í
þessa átt eigi að ganga eftir. Hér
er hinn snjalli stjórnmálamaður
greinilega að kaupa sér tíma til þess
að þjóðin fái ráðrúm til að leysa
málið, en verða ekki undir sameign-
arfárinu.
Almenningur hefur ekkert tekið
undir þessar hugmyndir um arð af
þjóðareigninni, enda er hann farinn
að þekkja lýðskrum þegar hann sér
það. Hann veit að hann fær hvorki
lægri skatta né ávísanir sendar í
pósti. Þetta eru aðeins blekkingar
til þess að ginna fólk til fylgis við
hugmyndir um meiri ríkisafskipti og
útþenslu ríkisbáknsins. Almenning-
ur lætur ekki glepjast og þegir, nema
þegar hann er spurður leiðandi
spurninga. Alþingi veit þetta og þeg-
ir einnig. Svartir dagar í ríkisíjár-
málum er sá raunveruleiki sem al-
menningur í þessu landi þarf jafnan
að búa við.
Ég hefi verið samskipa háskóla-
mönnum og Morgunblaðinu þegar
þeir hafa bent á nauðsyn þess að
koma á stjórnun fiskveiða. Einnig
að sú stjórnun þurfi að gerast með
lögmálum markaðarins. Þá er ég
þeim og sammála í því, að við þurf-
um að þróa okkur út úr kvótakerf-
inu.
En þegar þessir aðilar hafa viðrað
túlkun sína á því, hvað sé sameign
þjóðarinnar, sem hún þurfi að fá arð
sinn af, hefur leiðir skilið. Sá „arð-